پرونده‌ی قره‌باغ چگونه بسته شد؟

با گذشت بیش از یک ماه خونریزی، ارمنستان، آذربایجان و روسیه می‌گویند که توافقنامه‌ای را برای پایان دادن به درگیری‌های نظامی در منطقه‌ی قره‌باغ امضا کرده‌اند.

ابتدا نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان سه‌شنبه‌ی هفته‌ی گذشته از امضای این تفاهم‌نامه در شبکه‌های اجتماعی خبر داد و سپس کاخ کرملین و رئیس جمهور آذربایجان، الهام علی‌اف خبر را تأیید کردند.

علی‌اف در یک نشست تلویزیونی آنلاین با ولادیمیر پوتین گفته بود: «بیانیه‌ی سه‌جانبه‌ی امضا شده به یک نقطه‌ی [حیاتی] در حل و فصل منازعات تبدیل خواهد شد.»

بر اساس این توافق مقرر شده نیروهای نظامی ارمنی منطقه‌ی کلبجر، آغدام و قازاخ را امروز (25 آبان)، و منطقه لاچین را تا 11 آذر تخلیه کنند و برای پنج سال، نظارت بر قره‌باغ شامل شهرهای خان‌کندی (اِستِپاناکِرت)، خوجالی و غیره با حفظ تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان، بر عهده نیروهای حافظ صلح خواهد بود. اما بر اساس خبری که اکنون  مخابره شده یکی از دستیاران رئیس جمهور جمهوری آذربایجان گفته که ضرب الاجل تعیین شده برای تحویل این مناطق به دلایل بشر دوستانه تا ده روز تمدید شده است.

پوتین گفته بود که  نیروهای روسی در امتداد خط مقدم قره‌باغ و کریدور بین منطقه و ارمنستان مستقر می‌شوند.

تصاویری در شبکه‌های اجتماعی از آتش‌زدن خانه‌های کلبجر به دست ساکنان ارمنی این خانه‌ها منتشر شده است.

 

آراییک هاروتونیان، رهبر منطقه‌ی خودمختار قره‌باغ، در فیس‌بوک گفته بود که برای «پایان دادن به جنگ در زودترین زمان ممکن» توافق کرده است.

این بیانیه پس از 6 هفته نبرد سنگین و پیشرفت نیروهای آذربایجان در خاک ارمنستان انجام شده‌است.

پاشانیان روز سه‌شنبه گفته بود که با پافشاری ارتش آن کشور، تصمیم گرفته آتش‌بس را امضا کند.

 در همین حال، معترضان به امضای این قرارداد، به ساختمان‌های دولتی در ایروان حمله کردند.

ارمنی‌های عصبانی بیرون از حیاط محل اقامت رسمی پاشینیان در پایتخت ارمنستان  جمع شده بودند.

قره‌باغ که یک منطقه‌ی کوهستانی است، در دهه 1990 از آذربایجان جدا شد و همین امر منجر به درگیری طولانی مدتِ لاینحلی شده که تاکنون منجر به کشته شدن ده‌ها هزار نفر شده است.

منطقه کوهستانی مورد مناقشه، با وجود چهار مصوبه‌ی شورای امنیت سازمان ملل برای عقب نشینی، نزدیک به سه دهه در دست نیروهای ارمنی بوده است. 

 

به دلیل حمایت ترکیه از آذربایجان و وجود پایگاه نظامی روسیه در ارمنستان، درگیری‌های اخیر باعث نگرانی‌های گسترده از جنگ منطقه‌ای شده بود.

به نظر می‌رسد آن‌چه باعث تغییر بازی در درگیری‌های اخیر شده است، کمک مستقیم نظامی ترکیه به آذربایجان بوده است.

مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در پی اعلام توافق صلح در توییتر گفت: «آذربایجان  به یک موفقیت مهم در میدان جنگ و بر سر میز رسیده است. من صمیمانه این موفقیت مقدس را تبریک می گویم. ما با برادران آذری خود یک ملت و یک روح خواهیم بود.»

چاووش اوغلو و همتای روسی او سرگئی لاوروف، روز سه‌شنبه به صورت تلفنی درباره توافق آتش بس گفتگو کرده بودند.

ترکیه و آذربایجان سال‌ها رزمایش مشترک نظامی با همدیگر داشته‌اند. آخرین آن‌ها، مرداد گذشته بود که افسران ترکیه، تجربه و تخصصی که در درگیری‌های سوریه و لیبی به دست آورده بودند با آذری‌ها به اشتراک گذاشتند.

آنکارا هم‌زمان با استقرار ارتش ترکیه در مرز باکو، نیروهای شبه‌نظامی اجیر شده‌ی سوری را برای تقویت مواضع آذربایجانی‌ها به این کشور فرستاده بود.

ترکیه همچنین هواپیماهای بدون سرنشین را به آذربایجان فروخته است، سلاح‌هایی که جبهه‌ی ارمنی‌ها را ویران کرده است.

 

یک روز پس اعلام پیروزی در نبرد شوشا، دومین شهر بزرگ و استراتژیک منطقه، باکو از تصرف ده‌ها شهرک دیگر، در قره‌باغ خبر داده بود.

آذربایجان می‎گوید از 6 مهر تاکنون، بسیاری از زمین‌های قره‌باغ و اطراف آن را که در جنگ‌های 1991 تا 1994 از دست داده بود، دوباره پس گرفته است. در این جنگ‌ها 30 هزار نفر کشته شدند و بسیاری مجبور شدند خانه‌هایشان را ترک کنند. ارمنستان، ادعای دستاوردهای ارضی آذربایجان را رد کرده است.