سرطان چیست؟ (مجموعه ای از بیماری های مرتبط)

سرطان نامی است که به مجموعه­ای از بیماری­های مرتبط با آن داده می­شود. در انواع سرطان­های مختلف، برخی از سلول­های بدن شروع به تقسیم بدون توقف و گسترش به بافت­های اطراف می­کنند. سرطان می­تواند به طور تقریبی در هر جایی از بدن انسان شروع شود که از تریلیون­ها سلول تشکیل شده است. به طور معمول، سلول­های انسانی رشد می­کنند و تقسیم می­شوند تا سلول­های جدید به عنوان بدن مورد نیاز آنها، تشکیل شوند. زمانی که سلول­ها رشد می­کنند یا آسیب می­بینند، می­میرند و سلول­های جدید جای آنها را می­گیرند.

با این حال هنگامی که سرطان پیشرفت می­کند، این فرآیند منظم خراب می­شود. همان طور که سلول­ها بیشتر و بیشتر غیر­طبیعی می­شوند، سلول­های قدیمی یا آسیب دیده هنگامی که باید بمیرند، زنده ماندند و سلول­های جدید زمانی تشکیل می­شوند که نیازی به آنها نیست. این سلول­های اضافی بدون توقف می­توانند تقسیم شوند و ممکن است رشدی به نام تومور ایجاد کند. بسیاری از سرطان­ها تومورهای جامد را تشکیل می­دهند که توده­های بافتی هستند. تنها سرطان خون مانند لوسمی، به طور کلی تومورهای جامد را تشکیل نمی­دهند.  تومورهای سرطانی بدخیم هستند، به این معنی که آنها می­توانند در بافت­های اطراف گسترش پیدا کرده و یا تهاجم کنند. علاوه بر این، با رشد این تومورها، برخی از سلول­های سرطانی می­توانند از طریق خون یا سیستم لنفاوی به مکان­های دور بدن منتقل شوند و تومورهای جدیدی را به دور از تومور اولیه تشکیل دهند.

بر خلاف تومورهای بدخیم، تومورهای خوش­خیم به بافت­های اطراف نفوذ نکرده یا حمله نمی­کنند. با این حال تومورهای خوش­خیم می­توانند گاهی بسیار بزرگ باشند. هنگام برداشتن آنها به طور معمول رشد نمی­کنند، در حالی که تومورهای بدخیم بلافاصله رشد را شروع می­کنند. بر خلاف بسیاری از تومورهای خوش­خیم در مناطق مختلف بدن، تومورهای خوش­خیم مغز می­توانند تهدید کننده زندگی باشند.

تفاوت بین سلول های سرطانی و سلول های عادی   

سلول­های سرطانی را می­توان از طریق روش­های مختلفی از سلول­های طبیعی تشخیص داد. یک تفاوت مهم این است که سلول­های سرطانی به مقدار کمتری نسبت به سلول­های طبیعی تخصصی­تر هستند. به عبارت دیگر، در حالی که سلول­های طبیعی به سلول­های بسیار متمایز با عملکردهای خاص متصل می­شوند، سلول­های سرطانی این کار را انجام نمی­دهند. این یکی از دلایلی است که بر خلاف سلول­های طبیعی، سلول­های سرطانی بدون توقف، متوقف می­شوند. علاوه بر این، سلول­های سرطانی می­توانند سیگنال­هایی را که به طور معمول به سلول­ها جهت متوقف کردن تقسیم یا شروع یک روند شناخته شده به عنوان مرگ برنامه­ریزی شده سلول یا آپوپتوز که بدن برای از بین بردن سلول­های غیر ضروری آغاز می­کند، نادیده بگیرند. سلول­های سرطانی ممکن است بتوانند از سلول­های طبیعی، مولکول­ها و رگ­های خونی که محیط تومور را احاطه کرده­اند، تغذیه کرده و آنها را تحت تاثیر خود قرار دهند. به عنوان مثال، سلول­های سرطانی می­توانند از عروق خونی که تومور را با اکسیژن و مواد مغذی تامین می­کنند استفاده نموده و رشد کنند. این رگ­های خونی هم­چنین مواد زائد را از تومورها حذف می­کنند. سلول­های سرطانی می­توانند از سیستم ایمنی، شبکه­ای از اندام­ها، بافت­ها و سلول­های اختصاصی که بدن را از عفونت­ها و دیگر شرایط مختلف محافظت می­کنند، فرار کنند. اگرچه سیستم ایمنی به طور معمول سلول­های    آسیب دیده یا غیر طبیعی را از بدن دفع می­کند، برخی از سلول­های سرطانی قادر به "پنهان کردن خود" از سیستم ایمنی بدن هستند. تومورها هم­چنین می­توانند از سیستم ایمنی بدن جهت زنده ماندن و رشد استفاده کنند. برای مثال، با کمک برخی از سلول­های سیستم ایمنی بدن که به طور معمول از پاسخ ایمنی فرار می­کنند، سلول­های سرطانی می­توانند سیستم ایمنی بدن را از کشتن سلول­های سرطانی حفظ کنند.   

چگونه سرطان گسترش می یابد

سرطان یک بیماری ژنتیکی است، زیرا تغییرات در ژن­هایی که سلول­های عملکردی ما را کنترل می­کنند، به ویژه این که چگونه رشد و تقسیم می­شوند، ایجاد می­شود. تغییرات ژنتیکی که باعث ایجاد سرطان می­شوند، می­توانند از والدین ما به ارث برده شوند. آنها هم­چنین می­توانند در طول زندگی یک فرد به عنوان یک نتیجه از خطاهای ناشی از سلول­های تقسیم شده یا به علت آسیب به DNA ناشی از برخی شرایط محیط­زیستی ایجاد شوند. مواد شیمیایی مانند دود سیگار و تابش مانند اشعه ماوراء بنفش خورشید می­توانند باعث آسیب جدی در مولکول DNA شده و به عنوان شرایط محیط زیستی، باعث ایجاد سرطان شوند. سرطان در هر فردی، یک ترکیب منحصر به فرد از تغییرات ژنتیکی مخصوص به خود را دارد. همان­طور که سرطان هم­چنان رشد می­کند، تغییرات بیشتری رخ می­دهد. حتی در همان تومور سلول­های مختلف ممکن است، تغییرات ژنتیکی متفاوت داشته باشند.

به طور کلی، سلول­های سرطانی تغییرات ژنتیکی بیشتری دارند، مانند جهش در مولکول DNA. برخی از این تغییرات ممکن است به سرطان منجر شود، آنها ممکن است به علت ایجاد سرطان باشند. 

منبع: عظیمی، چالاک، عادلی­فر، زهرا (1397). «سرطان چیست؟»، تهران: انتشارات آريا نقش.