اهمیت زمان مادری

آنان که به زبان مادری سخن نمی گویند خارجی تلقی می شوند.

زبان مادری، زبان طبیعی که شخص از مادرش فرا می­گیرد زبانی که با آن لایی لایی مادرش را شنیده با آن شیر خورده، با آن گریسته و خوابیده و آرامش گرفته است. از نظر بلومفیلد(Bloomfield) زبانشناس رفتارگرا، تمام فعالیت‌های ذهن انسان از زبان سرچشمه می­گیرد و بر پایه آن قرار دارد. زبان مادری ریشه و نفوذ عمیقی در ذهن افراد دو زبانه دارد، در حالی که زبان دوم، دارای چنین نفوذ و تاثیر عمیقی نیست. برای اثبات این نظر، گروهی از نظریه­پردازان زبان، شواهد و مدارکی معتبری از بیماران آسیب دیده مغزی ارائه نمودند. بیماران دو زبانه­ای که به واسطهء ضایعات مغزی زبان خود را از دست داده­‌اند در جریان بهبود، نخست زبانی را بخاطر آورده‌­اند که بعنوان زبان مادری یعنی زبان اول آموخته‌­اند. به بیان دیگر، روند بهبود زبان مادری که ریشه عمیق­تری در ذهن فرد دو زبانه دارد، آغاز می­گردد.

برای حفظ، اصالت، پویایی و تقویت زبان مادری، مادران نقش اساسی و اصلی را عهده دار هستند. زبانشناسان بر این باورند مادرانی که دایره لغات و گرامر و ساختار زبانی محدودی دارند و یا مادرانی که با اطفال خود کمتر تکلم و صحبت می­کنند بر ساختار و شکل­گیری زبان فرزندانشان تاثیر مستقیم دارند. مادران باید بیش از همه کسان دیگر از اهمیت زبان مادری باخبر باشند. چون اطفال در مرحله اول، از طریق زبان و نغمه‌های مادری با دنیای خارج ارتباط می یابند.

از نظر یک شخص عادی ممکن است زبان تنها وسیله و ابزاری برای ارتباط تلقی شود اما از دیدگاه یک زبانشناس، این تعریف بسیار ناقص است. از دیدگاه او، زبان وسیله و ابزار نیست بلکه زبان، هدف است زبان مظهر هویت و ملیت است، برجسته‌ترین تکیه­‌گاه اندیشه بشر است، عالی‌­ترین پدیده فرهنگی و موثرترین عامل تعیین وابستگی قومی و نعمت بسیار مهم و مافوق ابزار است. زبان می تواند چیزهای دیگری غیر از اندیشه را هم منتقل کند. هنوز تعریف کامل و رضایت بخش و مقنعی از زبان ارائه نشده است.

زبان و اجتماع آینه تمام نمای همدیگر هستند بدین معنا که تمام رویدادها و حوادث اجتماعی در زبان  انعکاس پیدا می کند. "ادوارد ساپیر" و "بینجامین لی ورف" دو زبانشناس ساختگرای آمریکایی در فرضیه نسبیت بر این نظر تاکید دارند که هر شخصی از طریق زبان خود به دنیای درون و خارج از خود می نگرد. آنان بر این باورند که زبان نظر ما را نسبت به جهان معیًن می سازد هر چه زبانی غنی تر باشد و دارای کدزبانی بیشتر و شفافتر باشد، سخنوران آن زبان بهتر و زودتر می توانند موضوعات و مفاهیم و مباحث را دریابند.

طبق تعریف پیترو بمبو " آنچه فاقد ادبیات است، زبان نیست". بنابراین وجود ادبیات بر سنگ و ثقل و قدرت و اهمیت و غنی کردن زبان تاثیر فوق­‌العاده­‌ای دارد. با این تعریف از زبان، متوجه کارهای بسیار ارزشمند احمد خانی(1651-1707) در نگارش فرهنگ "نوبهار" و رمانس عاشقانه "مام و زین" و خدمت خاندان بدرخان در انتشار اولین روزنامه­ کردی در سال 1898 در قاهره مصر در تبعیدی می شویم.

 متاسفانه اجرای اصل 15 قانون اساسی ایران راجع به استفاده از زبان‌های مادری و بومی در مدارس در کنار  زبان رسمی، هنوز بصورت یک رؤیا و مرکب روی کاغذ بلااستفاده و بصورت یک شعار تبلیغی برجای مانده است علی‌رغم این، برای پویایی زبان مادری باید پدیده بسیار حیاتی و ضروری یعنی برنامه‌­ریزی زبانی (language Planning) را مورد توجه جدی قرار دهیم که مقولاتی مانند معیارسازی زبان: (تبدیل گونه­‌ای از زبان به زبان معیار)، نوسازی زبان: (گسترش واژگان زبان برای رفع نیازهای ارتباطی) و خط سازی زبان: (ایجاد نظام نوشتاری منسجم زبان) را بصورت آگاهانه دربر می‌گیرد تا یادگیری زبان را سهولت بخشد.

منابع:

1_  H. Douglas Brown. Principles of Language Learning and Teaching, Sixth Edition.

2_ سید حسینی، رضا و دیگران (1381). زبانشناسی (مجموعه مقالات). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

3_ پی.اچ.متیوز. زبان­شناسی. ترجمه حشمت الله صباغی (1388). تهران: فرهنگ معاصر