چرا روانشناسی به محیط زیست اهمیت می دهد

آوات محمدی / کارشناس ارشد روانشناسی بالینی


ﻟﻄﻔﺎً ﺑﻪ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﺩﺭ ﺷﺒﺎﻧﻪﺭﻭﺯ ﺧﻮﺏ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ. ﺩﺭ ﻫﺮ ۲۴ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺩﻭ ﺭﺍﻫﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻃﺮﻓﺶ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﺮﺍﻗﺒﺖﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﯾﮏ ﻃﺮﻓﺶ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺗﺨﺮﯾﺐﮐﻨﻨﺪﻩ. ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ ﺻﺒﺢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺏ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﯿﺰﯾﺪ ﻭ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﻭﻋﺪﻩ ﻏﺬﺍﯾﯽ ﺭﺍ ﻣﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ، ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﯿﺪ ﺯﺑﺎﻟﻪ ﺗﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﻨﯿﺪ ﯾﺎ ﻧﮑﻨﯿﺪ. ﻭﻗﺘﯽ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﻣﯽﺁﯾﯿﺪ ﺍﮔﺮ ﺧﻮﺩﺭﻭ ﺷﺨﺼﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ، ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﯿﺪ ‌آن را ﺑﯿﺮﻭن ﺑﯿﺎﻭﺭﯾﺪ ﯾﺎ ﻧﯿﺎﻭﺭﯾﺪ. ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻣﺤﻞ ﮐﺎﺭ ﯾﺎ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﯿﺪ ﺯﺑﺎﻟﻪ ﻫﺎﯾﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﻭﻥ ﺳﻄﻞ ﺑﯿﻨﺪﺍﺯﯾﺪ ﯾﺎ ﺩﺭ ﭘﯿﺎﺩﻩﺭﻭ. ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﮐﺎﺭ ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﯿﺪ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺭﻭﯼ ﮐﺎﻏﺬ ﭘﺮﯾﻨﺖ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﯾﺎ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻃﺮﻑ ﻭ ﺍﯾﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻭﻗﺘﯽ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺁﺩﻣﯽ ﺗﺎ ﺍﯾﻦ ﺣﺪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﺮﺩﻥ ﯾﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﮑﺮﺩﻥ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﺭﺑﻂ ﺩﺍﺭﺩ، ﭼﺮﺍ ﺣﻮﺯﻩﺍﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ‏« ﺭﻭﺍﻥﺷﻨﺎﺳﯽ ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ‏» ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟

‏«ﻣﺎ ﺭﻭﯼ ﺳﻄﺢ ﺍﯾﻦ ﺳﯿﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﯿﻢ، ﺣﺎﺻﻞﺧﯿﺰﯼ ﺧﺎﮎ، ﻣﻌﺎﺩﻥ ﻭ ﺁﺏ ﻭﻫﻮﺍ ﻭ ﺍﺗﻤﺴﻔﺮ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ. ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻭﻇﯿﻔﻪ ﺑﺸﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺳﯿﺎﺭﻩ ﺭﺍﻩﺣﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﻫﺪ. ﺣﺘﯽ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻧﻤﯽﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﻫﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺭﺍﻩﺣﻞ ﮐﺎﻓﯽ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩﺍیم».

ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﺍﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﭼﻪ ﺯﻣﺎﻧﯽ؟ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺍبتدا ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﺍﯾﻦ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﯽ ﯾﮏ ﻓﻌﺎﻝ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺑﯿﺴﺖﻭﯾﮑﻢ ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﺭﺍﺳﺘﺶ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻫﯿﺪ، ﺍﯾﻦ ﺟﻤﻼﺕ ﺭﺍ ﺁﻟﻔﺮﺩ ﺁﺩﻟﺮ، ﺭﻭﺍﻥﺷﻨﺎﺱ ﻣﺸﻬﻮﺭ، ﺁﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۶۱ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﻧﯿﻢﻗﺮﻥ ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩٔ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﻭ ﺭﻭﺍﻥﺷﻨﺎﺳﯽ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﺍﯾﻦﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ :

ﻣﺮﺍﻗﺒﺖ ﺍﺯ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺁﺩﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ

ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎﯼ ﺟﺪﯾﺪ ﺩﺭﺧﺼﻮﺹ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻗﺮﻥ ﺑﯿﺴﺘﻢ، ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺯﻧﺪﮔﯽﺍﺵ ﺭﺍ ﮐﻢﺗﺮ ﺍﺯ ﻣﺎﻭﺭﺍ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ. ﺍﻭ ﺣﺎﻻ ﻣﻌﻨﯽ ﺯﻧﺪﮔﯽﺍﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻦ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ، ﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﻭ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺍﺯ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﺟﺴﺖﻭﺟﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺷﺎﯾﺪ ﻏﯿﺮ ﺍﺯ ﻭﺿﻌﯿﺖ ﺍﺳﻒﺑﺎﺭ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ، ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺩﻻﯾﻞ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﯼ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻬﺎﺩ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺍﺯ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺴﺖﻭﺟﻮﯼ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ .

ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺏ، ﺁﺛﺎﺭ ﺭﻭﺍﻧﯽ ﻣﻨﻔﯽ ﺩﺍﺭﺩ

‏« ﻣﺤﯿﻂ ﻏﯿﺮﺍﻧﺴﺎﻧﯽ، ﻗﺎﺑﻞ ﺯﯾﺴﺘﻦ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺷﺪ ﺷﺨﺺ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺍﺳﺖ . ﻣﺤﯿﻂ ﭘﯿﺮﺍﻣﻮﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻭ ﺍﺳﺎﺳﯽﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺭﻭﺍﻥﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺍﻭﺳﺖ.‏» ﺍﯾﻦ ﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﯾﮏ ﺭﻭﺍﻥﭘﺰﺷﮏ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺳﯿﺮﺯ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۶۰ ﺍﺳﺖ، ﺍﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻫﺎﯼ ﺟﺰﺋﯽ ﻭ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﯼ ﺗﺮﯼ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩٔ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﺤﯿﻂ ﻏﯿﺮﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺮﺯ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩٔ ﺁﻥ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺭﻭﺍﻥ ﺁﺩﻣﯽ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ، ﻣﺜﻼً ﺣﺠﻢ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺳﺮﺏ، ﺟﯿﻮﻩ ﻭ ﺑﯿﻔﻨﯿﻞ ﭘﻠﯿﮑﻠﺮﯾﻨﺎﺕ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩﻫﺎﯼ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﯾﺎ ﯾﺎﺩﮔﯿﺮﯼ ﻭ ﮔﺎﻫﯽ ﺣﺘﯽ ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮﯼ ﺍﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻏﯿﺮ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ، ﮔﺮﻣﺎﯾﺶ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ، ﺗﻌﺎﺭﺽ ﺑﯿﻦ ﺁﺩﻡﻫﺎ ﺭﺍ ﺯﯾﺎﺩ ﻣﯽﮐﻨﺪ .

ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ، ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ ﺭﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﻣﯽﺩﻫﺪ

ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻫﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺣﯿﻮﺍﻧﺎﺕ ﻭ ﻃﺒﯿﻌﺖ، ﺳﻼﻣﺖ ﺭﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺱ ﺭﺍ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ. ﻏﯿﺮ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ، ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﯾﮏ ﮐﻞ ﺑﺰﺭﮒﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻣﺎﺩﺭ ﻃﺒﯿﻌﺖ، ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺑﻬﺰﯾﺴﺘﯽ، ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ، ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﺩﻫﺪ .

ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎﯼ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﯽﮐﻨﺪ

ﺣﺎﻻ ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﻫﻤﻪ ﺁﻥ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﺭﺍ ﺑﮕﺬﺍﺭﯾﺪ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺯﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﺎﺳﺖ، ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﺗﻐﯿﯿﺮﺍﺕ ﺁﺏﻭﻫﻮﺍﯾﯽ ﯾﺎ ﻣﺜﺎﻝ ﻫﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺖ .