نگاهی بە رخدادهای دی‌ماه ٩٦

در ابتدای امر، این اعتراضات نسبت به عملکرد اقتصادی حسن روحانی و ضعف دولت در ایجاد اشتغال آغاز و در ادامە به یک نارضایتی مدنی تبدیل شد که مدیریت آن از دست خارج و به مداخله نیروهای انتظامی و امنیتی کشیده شد.

در روزهای بعد دامنه این اعتراضات به تهران، کرمانشاه، همدان، رشت، اصفهان، اهواز، قم، ساری، زاهدان، قزوین، لرستان، قوچان و ساوه رسید و تا اواخر دی‌ماه ادامه پیدا کرد.

تحلیل‌ها و نظرات مختلفی درباره ناآرامی‌های دی‌ماه 1396 وجود دارد از اینکه «اعتراضات را قابل پیش‌بینی و درنتیجه ۳ عامل: اتخاذ سیاست‌های خشن تعدیل صندوق بین‌المللی پول، دوم سستی و رخوت دولتی‌ها در رفع مشکلات معیشتی و نهایتاً بی‌اعتنائی به مردم و فرار از شفافیت و پاسخ گوئی در قبال تصمیماتی که گرفته می‌شود».  تا اینکه برخی افراد آغاز این اعتراضات را نتیجه «تحریک افرادی که از مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز مبالغ هنگفتی وام گرفته و حاضر به پس دادن نبودند»  می‌دانستند.

اما به نظر می‌رسد این اعتراضات را باید از چند جهت مورد تحلیل و بررسی قرار داد:

اول: آغاز این اعتراضات که حاصل ضعف دولت در پاسخ‌گویی به مطالبات مردمی خصوصاً در بخش رفاه عمومی، معیشت و اشتغال بود.

دوم: در واقع این افزایش مطالبات را هم خود دولت با وعده و وعیدهای انتخاباتی در جامعه گسترش داد و این توقع را در مردم ایجاد کرد که با از بین رفتن تحریم‌ها و به نتیجه رسیدن برجام شرایط برای مردم خصوصاً در حوزه افزایش کیفیت زندگی بیشتر می‌شود.

سوم: افزایش بینش و سواد سیاسی مردم و افزایش قشر تحصیل‌کرده که شکلی از گسترش مطالبات در جوامع به دنبال دارد.

و علی رغم اینکه بسیاری این نارضایتی‌ها را اعتراض گرسنگان و محرومان و حرکت از حاشیه به متن می‌دانند که باید گفت بالا رفتن سطح آگاهی‌های عمومی در جامعه و دسترسی بیشتر به شبکه‌های اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز چنین اعتراضاتی در جامعه باشد.

نکته دیگر اینکه مسیر اعتراضات پس از 9 دی تغییر ماهیت داد که این موضوع هم قابل‌ تأمل و بررسی است و این پرسش مطرح می‌شود که چه افراد و گروه‌هایی از ادامه این اعتراضات منتفع می‌شدند.

شاید بهتر باشد بگوییم سه گروه از ادامه این اعتراضات به منافع خود می‌رسیدند:

الف: منتقدان دولت حسن روحانی که ادامه این اعتراضات را حاصل بی‌تدبیری دولت در برآورده کردن خواست مردم و درنهایت تضعیف دولت می‌دانستند.

ب: خود دولت برای گرفتن امتیازات بیشتر

ج: دولت‌های غربی برای تضعیف نظام جمهوری اسلامی

در واقع این اعتراضات زمینه‌ای شد تا هرکدام از گروه‌ها و جناح‌ها خواست و مطالبات خود را مطرح و به نتیجه دلخواهشان برسند.

شاید در یک تحلیل و جمع‌بندی کوتاه باید این‌طور گفت که، آغاز اعتراضات نتیجه مدیریت افکار عمومی مخالفان دولت، ادامه آن مداخلە دولت‌های غربی برای تضعیف نظام و گرفتن امتیاز توسط دولت بوده است. چه ‌بسا اینکه دولت تمایل داشت دامنه این اعتراضات حتی بیش‌تر شده و به ‌نقد جدی‌تر از حاکمیت نیز کشیده شود.