زبان چگونه تغییر می کند

عبداله عبداله زاده

 

   تغییر و تحول زبانی پدیده طبیعی، معمول و اجتناب ناپذیر است اما اینکه این تغییرات به کدامین سمت و سو است آیا طرحو برنامه و هدفی در پشت سر آن وجود دارد یا ندارد، موضوع کاملاٌ فرق می کند. عوامل متعددی در تغییر زبان مؤثرند آنچه کهمی خوانید راجع به تغییر زبان کردی مشت نمونه خروار است. تغییر در زبان می تواند عمدی، آشکار و یا غیر عمدی و طبیعیو بر طبق روال عادی باشد.

   زبان و فرهنگ غالب می تواند به شکل و شیوه های متنوع بر دیگر زبانها و گویش های محلی تسلط پیداکند و جایگزین آنهاشود. متاسفانه بسیاری از والدین به این دلیل ناشایست که در آینده بچه هایشان به دانشگاهمی­روند و بخاطر اسمشانمشکل برایشان پیش می آید از نامگذاری کردی اجتناب می کنند و عمداً از نام فارسی یا بیگانه استفاده می کنند و بدینشکل اسم فارسی را جایگزین نام کردی می کنند.

   از همان اویل ابتدایی که کودکان به مهدکودک و مدارس ابتدایی می روند تدریس و محتوای کتب درسی به زبان فارسیاست و بیشتر کانالهای تلویزیونی، فیلم، اخبار روزانه، وسایل اسباب بازی، حتی موسیقی و سرود و... همه به زبان غیر اززبان کردی است در چنین حالتی کاربرد زبان مادری به حداقل می رسد پس تکرار و بسامد و فرکانس زیاد زبان رسمی باعثمی شود که گوینده در بازخوانی و فراخوانی موضوعات از همان دیتای داده شده استفاده کند چون شناخت (recognition) پیشنیاز و لازمه معرفت و ادراک (comprehension) می­باشد و و ادراک هم لازمه تولید (production) می باشد. پس تولیدبا توجه به اراک صور می گیرد.

    نیاز: جهت استخدام و کسب کار و نیازمندهای زندگی روزانه اجباراً باید زبان رسمی را یاد گرفت.

    اختراع و نوآوری: اختراع و پیدایش ابزار و پدیده­های نوین و تبادل اطلاعات، نیاز به نامگذاری دارند که آن هم بیگمان به زبانرسمی انجام انجام می گیرد.

   مردن و ستردن و زدودن: اسباب و ابزارآلات و جواهرات و غذاهای که تا مدت زیاد از آنها استفاده نشوند، از صحنه برکنار میشوند، از ذهنها زدوده می شوند و نهایتاً می میرند. مثل بسیاری از چیزهای که فقط در سرود(ها)، بیت(ها)، حیران و لاوک(ها) به جای مانده­اند: قاورمه، هه‌­رمێشک، کۆڵوانه و یه‌­خدان و ... و حتی اشخاص باتجربه که فوت می کنند دریایی ازپند، متل، داستان، لغات، پوشال، آداب و رسوم را همراه با خود بدرقه می کنند.

   بکارگیری پیشوندها و پسوندها و دستور زبان دیگر: قرض گیری لغات از زبان دیگر کار طبیعی و انکارناپذیر است اماچسپاندن و بکارگیری متداول پیشوندها و پسوندهای زبان دیگر، منجر به فاسد شدن و خرابی زبان مادری میشود: ساڵ‌های ساڵ­، ڕۆژها، خاک‌ئه‌نداز، دەست‌ئه‌نداز، گامێش گۆلی (گۆل گامێش)، کۆڵینه‌وە (لێکۆڵینه‌وە)و ... .

   اظهار عشق و علاقه به زبان غالب: از دیدگاه بسیاری از خانوادها مخصوصا در شهرهای بزرگ، زبان رسمی اعتبار و ارزش بیشتری نسبت به زبان مادری دارد در این خانوادها والدین حتی خودشان با زبان فارسی با بچه هایشان صحبت می کنند. برای بسیاری از خانوادها روحانیون مرجع مناسب برای نامگذاری اسم بچه ها می باشند روحانیون هم علاقه خاصی به زبان عربی دارند بنابراین بیشتر آنان هم انتخاب نام عربی را بر کردی ترجیح می دهند.

   بسیاری از زبانشاناسان و زبانشناسان جامعه نگر مانند ویگوتسکی و هالدی و هودسن بر این باورند که نقش و رول اجتماعی ((Functional Features که زبان دارد بر ویژگهای زبانی Linguistics Features)) غلبه مییابد آنان بر این باورند که این با توجه به قدرت و حمایت سیاسی و تسلط نقش زبان بر قالب و شکل زبانی Linguistics Form)) است که زبان انگلیسی لهجه آمریکایی به زبان بین المللی مبدل شده است. این هم یک حقیقت مسلم و انکار است.

یک مثل کردی می گوید: "دنیا یا بۆ زۆرداره یا بۆ بێعاره". استاد همشه جاودان کرد (هیمن مکریانی) می فرماید:

جیهان و هه‌­رچی خێر و خۆشییه بؤ هه‌­ڵبژاردانه         به قانوونی ته­‌بیعه‌­ت پاشه‌­رۆک‌­خۆره ئه‌­وه‌­ی گه­‌نده!.

منابع:

1_ Farhady Hossein and colleagues. 21 ^th (1994) “Testing Language skills”: Tehran. Samt publication.

2- Paltridge Brian. (2012). 2 ^th Discourse Analysis. London: Bloomsbury Plc.

3- Ronald Wardhugh and Janet M.Fuller.7^th edition An introduction to Sociolinguistics, London: Willey Blackwell.

-        دیوانی هیمن موکریانی. (2005). اربیل.