کولبری و کوله‌باری از رنج و آزار یک زندگی

به گزارش هاژه، شهرهای مرزی در بسیاری از مناطق جهان جزء ثروتمندترین شهرها بوده و یا حداقل می‌توان گفت تصور غالب چنین است، اما متأسفانه شهرهای مرزی مناطق غرب کشور خلاف این مسئله را اثبات می‌کنند.

شرایط اقتصادی این شهرها شاید به‌ظاهر مطلوب به نظر برسد اما واقعیت‌ها، مردم این مناطق را می‌آزارد و سال‌هاست که با مشکلاتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که زندگی خانواده‌ها و گاه حتی زندگی نسل آتی را دچار مشکل می‌کند.

بخش عمده‌ای از مردم این شهرها برای گذران زندگی، شغلی را انتخاب کرده‌اند که از آغاز تا پایان انجام آن، با تهدید انواع مخاطرات روبرو هستند و در شرایط خاص نظیر شرایط حساس امنیتی و یا جو نامتعادل، شاید علیرغم آگاهی از احتمال عدم بازگشت و تنها برای روسفیدی نزد خانواده دست به این کار می‌زنند که متأسفانه نمونه این رخداد در سال‌های اخیر بسیار مشاهده شده است.

در سال‌های اخیر افزایش شمار کولبران و انتشار اخبار متعدد در خصوص وضعیت زندگی این قشر، واژه کولبری را به واژه غالب ادبیات اخبار حوادث استان‌های مرزی تبدیل کرده است و نه تنها در اخبار بلکه امروز برای عمده مردم کشور شناخته شده و قابل فهم است.

کولبری را بر اساس تعریف وزارت کار و قوانین کار، شاید نتوان شغل نامید اما متأسفانه در حال حاضر تنها راه گذران زندگی‌بخش عمده‌ای از مردم مناطق مرزی اعم از تحصیل‌کرده، بی‌سواد، کودک، پیر، مرد و زن است که شغلشان نه‌تنها به رسمیت شناخته نمی‌شود بلکه هیچ تضمین آتیه‌ای نظیر بیمه تأمین اجتماعی، بیکاری، مستمری، از کار افتادگی و دیه نیز برای آنها ندارد .

کولبری پدیده‌ای طاقت‌فرسا و پرمخاطره است که شاید بتوان گفت به دلیل فقر، شرایط نامناسب اقتصادی، نبودن صنایع و ایجاد اشتغال از طریق آن، توزیع نابرابر ثروت، توسعه‌نیافتگی و ... به مردم مناطق مرزی و به‌ویژه مرزهای غرب کشور تحمیل‌شده است.

نه‌تنها مردان، بلکه گاه زنان و کودکانی در میان خیل عظیم کولبران دیده می‌شوند که قامت کوچک و نحیفشان زیر سنگینی بار زندگی خم شده و با تحمل تمام مخاطرات، مسیرهای صعب‌العبور ده‌ها کیلومتری را با حمل باری سنگین طی می‌کنند.

در سال‌های اخیر اخبار مختلفی از کشته شدن کولبرها به دلایل امنیتی، سقوط بهمن و یا مرگ به علت سرمای هوا و یا رخدادهایی طی مسیرهای صعب‌العبور در مناطق مرزی غرب کشور شنیده شده که گاه واکنش‌ها و اعتراضاتی نیز به دنبال داشته است.

گرچه آمار دقیقی از مرگ کولبران در سایر معابر کولبری در کشور در دسترس نیست اما متأسفانه هر چند روز یکبار خبری از کشته شدن کولبران در فضای مجازی دیده می‌شود که مسئولان و از جمله نمایندگان مجلس نیز آن را تائید می‌کنند.

کشته شدن کولبران سردشتی و واکنش‌های پس از آن

مرگ کولبران در سردشت زیر بهمن و سرمای شدید در بهمن‌ماه سال 95 ازجمله موارد سال‌های اخیر بود که اذهان عمومی را به‌سوی وضعیت اسف‌بار کولبران جلب کرد و واکنش‌های زیادی را در فضای مجازی در پی داشت.

محمدرضا عارف نماینده مردم تهران و رئیس فراکسیون امید مجلس، 14 بهمن 95  و پس از وقوع این حادثه طی یادداشتی در صفحه اینستاگرام خود نوشت «اتفاقی که برای کولبرها رخ داد مانند حادثه پلاسکو مهم است »

سید مهدی فرشادان نماینده مردم کردستان در مجلس شورای اسلامی، 15 بهمن 95 با اشاره به درگذشت چند کولبر در اثر سقوط بهمن گفت: کولبرها هیچ‌وقت قاچاقچی نبوده و نیستند؛ قاچاقچی کسانی هستند که با کانتینر، جنس قاچاق به کشور وارد می‌کنند؛ در حالی که اینها برای تأمین معیشت خود و خانواده‌شان ناچار به کولبری هستند، به ویژه اینکه آمار بیکاری در این مناطق به نسبت میانگین کشوری بسیار بالاتر است و اینها ناچارند زندگی‌شان را از این طریق و با کسب نان حلال بگذارند.

کشته شدن کولبران بانه‌ای و اعتراضات مردم

مرگ دو کولبر در شهرستان بانه در شهریور ماه سالجاری نیز از دیگر مواردی بود که اعتراضات و نارضایتی شدید مردم را در پی داشت به‌نحوی‌که مردم تا سه روز مقابل فرمانداری این شهر به تجمعات اعتراضی دست زدند و در پی این اتفاقات برای آرام کردن مردم و ابراز همدردی با آنان وعده‌هایی از سوی نمایندگان مجلس و فرماندار بانه مبنی بر پیگیری علل کولبران و مجازات خاطیان داده شد که در نهایت، عدول کولبران از مسیر و زمان تعیین شده، علت کشته شدن آنها اعلام شد.

حقیقت تلخ کشته شدن کولبران خانواده‌هایی را داغدار می‌کند که به اذعان خودشان، انتخابی جز کولبری نداشتند.

سه استان غربی کردستان، آذربایجان غربی و کرمانشاه به طور مستقیم با این پدیده روبرو هستند و بیکاری به عنوان یکی از اصلی ترین مشکلات این سه استان، جمعیت زیادی از سنین 10 تا 80 ساله را به‌سوی این شغل سوق داده که نماینده سقز و بانه آمار کولبران کردستانی را بیش از 20 هزار نفر اعلام می‌کند.

اقدامات دولت برای ساماندهی وضعیت کولبران

پس از انتشار اخباری مبنی بر اعلام حمایت وزارت کار از کولبران، اسفند ماه 95 در جریان سفر وزیر کار به کردستان، محسن بیگلری، نماینده شهرستان‌های سقز و بانه در گفت‌وگو با رسانه‌ها از انعقاد تفاهم‌نامه بیمه کولبران توسط صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر با استاندار کردستان طی این سفر خبر داد که بر اساس مفاد این تفاهم‌نامه تمامی کولبران بیمه و استانداری‌ها موظف شدند از محل عواید حاصل از فروش سوخت ویژه مناطق مرزنشین نسبت به پرداخت 20 درصد سهم بیمه کولبران اقدام کنند.

وزیر کار علاوه بر مطرح کردن طرح بیمه کولبران، سرعت بخشیدن به تردد کولبران از گذرگاه‌های مرزی به‌جای معابر صعب‌العبور کولبری را مطرح کرد.

پس از حادثه تلخ کشته شدن کولبران بانه‌ای و اعتراضات مردم بانه و همچنین کشته شدن کولبران در دیگر شهرهای مرزی غرب کشور، نمایندگان مجلس در طرحی دو فوریتی خواستار ساماندهی وضعیت کولبران شدند.

 اما پس از گذشت قریب 4 ماه از این درخواست نمایندگان، اوایل دی ماه خبری از سوی وزیر کشور اعلام شد که بر اساس آن کولبری متوقف می‌شود و با هدف ساماندهی کولبران، پیله وری جایگزین کولبری می‌شود.

صدور دفترچه‌های پیله وری، ایجاد معابر مرزی و اقدامات بسیار دیگری را می‌توان از دیگر تلاش‌های دولت برای رسیدگی به وضعیت نامتناسب کولبران نام برد که متأسفانه هیچ یک از این اقدامات گسترده و هزینه بر موجب جلب رضایت کولبران، جلوگیری از کشته شدن آنان و در مجموع تغییر وضعیت شغلی و اقتصادی آنها نشده است.

در تازه ترین مورد جایگزین کردن پیله وری به جای کولبری و طرح ساماندهی کولبران در اویل دی ماه توسط وزیر کشور مطرح شد که بر اساس آن به کولبران کارت‌هایی داده می‌شود تا از طریق آن به صورت قانونی و از طریق مرزهای رسمی به حمل بار نه با کول، بلکه با ماشین اقدام کنند که ضمن مخالفت مجلس فوریت بررسی طرح، از سوی نمایندگان و مسئولان واکنش‌هایی را در پی داشته است.

تفاوت کولبری و پیله‌وری

پیله وری به معنای جابه جایی اجناس از طریق مرزهای رسمی کشور با احتساب هزینه‌های گمرکی و در صورت دارا بودن کارت پیله وری است و خطری در کمین پیله وران نبوده و در امنیت کامل می‌توانند کار کنند اما کولبران علاوه بر مخاطرات موجود، ناچار به طی مسیرهای صعب‌العبور و حمل بارهای سنگینی هستند که در نهایت درآمد چندانی نیز عاید آنها نخواهد شد و بیشترین سود در این میان نصیب تجار می‌شود.

پیله وری جایگزین کولبری می‌شود

حسین فیروزی معاون اقتصادی استاندار کردستان نیز از پایان یافتن کولبری در مناطق مرزی استان با تصویب هیات وزیران خبر داد.

وی با بیان اینکه با تصویب هیات وزیران مرزنشینان استان کردستان در سه بازارچه مله‌خورد سروآباد، خانم شیخان مریوان و سیرانبند بانه فعالیت خواهند داشت، اظهار کرد: کلیه فعالیت‌ها در این بازارچه‌ها با مدیریت گمرک، همکاری مرزبانی، سازمان صنعت، معدن تجارت و با نظارت فرمانداری‌ها انجام خواهد شد.

وی با تشریح جزییات بیشتری از برچیده شدن بساط کولبری و جایگزین شدن پیله‌وری در این مناطق، گفت: مبادله کالا در بازارچه‌های موقت مرزی استان‌های کردستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه و سیستان بلوچستان با مسئولیت سازمان‌های ذیربط اجرایی می‌شود.

فیروزی با اعلام اینکه فرمانداران شهرستان‌های مرزی موظف به احصاء و معرفی واجدان شرایط مرزنشینان تا شعاع ۲۰ کیلومتری نوار مرزی و بارگذاری اطلاعات مربوط به آنان در سامانه وزارت صنعت، معدن و تجارت هستند، عنوان کرد: وزارت صنعت، معدن تجارت نیز موظف است در کارت الکترونیکی مرزنشینان خدمات تخفیف تعرفه گمرکی به ازای هر نفر ۵۰۰   هزار تومان در هر ماه را برای آنان شارژ کند.

وی ادامه داد: براساس این طرح مقرر شده است که کالاهای ترانزیتی از سایر مرزهای رسمی کشور پس از طی تشریفات گمرکی با لحاظ تخفیف‌های تعرفه‌ای به غرفه‌ها و بازارچه‌های مرزی منتقل سپس مرزنشینان مشمول با استفاده از سقف معافیت‌های ماهانه می‌توانند نسبت به خرید کالاهای ترانزیتی از غرفه‌های مذکور اقدام کنند.

  حذف کولبری اقدامی مفید برای کولبران است

معاون اقتصادی استاندار کردستان حذف کولبری و حمل کالا بر دوش مرزنشینان را اقدامی مفید در ساماندهی مبادلات مرزی برشمرد و گفت: افراد مشمول این طرح  پیله ورانی هستند که با تخفیف‌های گمرکی سود مناسب ماهیانه را کسب خواهند کرد.

فیروزی اضافه کرد: برای مثال یک خانواده چهار نفری در ماه درآمدی دو میلیون تومانی خواهند داشت و این امر نقش به سزایی در ارتقای معیشت مرزنشینان عزیز کردستانی خواهد داشت.

وی در ادامه سخنان خود به انسداد مرز بعد از اجرای تصویب نامه هیات وزیران برای ساماندهی مبادلات مرزی نیز گریزی زد و عنوان کرد: بعد از اجرای این طرح مبادلات تجاری تنها از مرزهای رسمی و این بازارچه‌ها به رسمیت شناخته خواهند شد.

فیروزی همچنین به مرزنشینان شهرستان سقز و چگونگی بهره‌مندی آنان از این مصوبه هیات وزیران نیز اشاره و اظهار کرد: با پیشنهاد استاندار کردستان و تایید وزارت کشور کارت الکترونیکی مرزنشینان سقز نیز صادر می‌شود و تا راه اندازی مرز سیف می‌توانند در  بازارچه سیرانبند بانه فعالیت تجاری خود را انجام دهند.

وی در پایان با بیان اینکه اجرای زیرساخت‌های سه بازارچه مرزی در شهرستانهای سروآباد، مریوان و بانه تا پایان هفته جاری به اتمام می‌رسد، گفت: کارگروهی در استان با مسئولیت استانداری و با حضور فرمانداران شهرستانهای مرزی، مدیران گمرک، نیروی انتظامی، مرزبانی و سازمان صنعت، معدن و تجارت بر اجرای مناسب  طرح نظارت مستمر خواهند داشت و در حین اجرا نقاط ضعف و نواقص مشخص و رفع خواهد شد.

تصمیم وزیر کشور بر ساماندهی کولبران از طریق مرزهای رسمی عجولانه بوده است

محسن بیگلری نماینده مردم سقز و بانه در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا، این طرح را تصمیمی عجولانه از سوی وزیر کشور دانست و گفت: مسئله مهم در خصوص این طرح فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم از جمله حمل و نقل در این مرزهاست که در حال حاضر امکان کار و کسب ارتزاق چند هزار نفر در روز را ندارند.

وی اعلام این طرح را تصمیمی عجولانه از سوی وزیر کشور دانست و گفت: این طرح کاملا خام است و در صورتیکه بستر لازم برای کار کولبران به شیوه‌ای آسوده فراهم نشود، فایده‌ای نخواهد شد.

بیگلری تاکید کرد: وزیر کشور قبل از اعلام این مسئله باید به استانداران دستور می‌داد زیرساخت‌ها را فراهم کنند و پس از بازدید میدانی و تایید آمادگی مرزها، دستور به اجرایی کردن آن می‌داد.

وی این طرح را دارای مزایا و معایبی دانست و بیان کرد: تعلق گرفتن بیمه تامین اجتماعی، امنیت جانی کولبران، نجات از برف و سرما و کشته شدن و سایر خطراتی که در کمین آنها بود، با اجرایی شدن این طرح حل خواهد شد.

نباید اجازه داد فرصت طلبان جایگزین کولبران منطقه شوند

سید مهدی فرشادان، نماینده مردم سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس نیز در این خصوص اظهار کرد: اگر می‌خواهند کولبری حذف شود باید سازوکاری فراهم شود که این افراد از حداقل قوت لایموت خود در نمانند. قرار نیست فقط به اسم فعال کردن بازارچه‌های مرزی کولبری از گردونه خارج شود و بعد افراد فرصت‌طلبی خارج از منطقه جایگزین این افراد شوند.

رسول خضری نماینده مردم پیرانشهر در مجلس،4 بهمن ماه در جلسه علنی مجلس به عنوان یکی از طراحان طرح ساماندهی معابر مرزی کشور (معابر کول‌بری و ته‌لنجی) در دفاع از این طرح، گفت: کول‌بران به دلیل وضعیت بد مالی چهار ماه است که فرزندان‌شان را به مدرسه نفرستادند و حتی نان در سفره برای خوردن ندارند.

نماینده مردم پیرانشهر در مجلس، افزود: بنده و ۱۴۰ نماینده دیگر با امضای این طرح درصدد شناسایی و ساماندهی کول‌بران در شهرها و روستاها و صدور کارت شناسایی برای آنان و تشکیل تعاونی‌های کول‌بری و مرزنشین هستیم.

در سالجاری 6 کولبر در کردستان کشته شده‌اند

رضا میرزایی، مدیرکل انتظامی امنیتی استانداری کردستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: 23 هزار و 581 نفر در کردستان در حال حاضر مشغول کولبری هستند که مجموع اعضای خانواده آنها 85 هزار و 858 نفر هستند.

وی افزود: طی سال جاری 6 کولبر در بانه فوت و 9 نفر هم مجروح شده‌اند و در سایر مرزهای استان خوشبختانه شاهد کشته یا مجروح شدن کولبران نبوده‌ایم.

مدیرکل انتظامی امنیتی استانداری کردستان در این خصوص عنوان کرد: برای کولبران کردستانی دفترچه‌های کولبری صادر شده که بر اساس آن در ساعات معین، کالاهای معینی را از مسیرهای تعیین شده جابه جا می‌کنند و افرادی که کشته شده‌اند از این قوانین عدول کرده‌اند .

اجرای طرح ساماندهی کولبران از هفته آینده در بانه

وی با اشاره به طرح ساماندهی کولبران، از بسته شدن معابر هنگ ژال و گله سوره در بانه از هفته آینده خبر داد و گفت: از هفته آینده تمامی کالاها از طریق مرز سیرانبند توزیع می‌شود.

میرزایی با اشاره به اینکه مرزهای رسمی آمادگی 100 درصدی برای اجرای این طرح را ندارند، گفت: با امکانات کم آغاز می‌کنیم و این اطمینان را به کولبران خواهیم داد که دچار مشکل نخواهند شد.

وی ضمن اشاره به تخفیف 500 هزار تومانی برای هر کولبر در ماه، اعلام کرد: برای کشور 900 میلیارد تومان تخفیفات گمرکی در سال در نظر گرفته شده است که سهم استان در این زمینه بیش از 157 میلیارد تومان است.

کولبران برای عبور از معابر مرزی در زمستان به کفش‌های خود زنجیر می‌بندند

یک کولبر 32 ساله بانه‌ای که دارای مدرک لیسانس است، در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اعلام عدم رضایت از این طرح و سایر طرح‌های در نظر گرفته شده برای کولبران، عاجزانه از دولت تقاضا کرد تا کولبران را به حال خود واگذارد و گفت: به طور قطع می توانم بگویم هیچ یک از اقدامات دولت تا کنون رضایت کولبران را در پی نداشته است.

جلال حسن زاده می گوید: اگر شغلی داشتم، کولبری را انتخاب نمی‌کردم اما متأسفانه در شرایط کنونی ناچار به پذیرش این شغل با تمام خطرات آن هستم.

وی ضمن بیان دردهای کولبران به ویژه سختی هایی که در فصول سرد سال تحمل می کنند، گفت: به دلیل یخبندان و بارش برف در ارتفاعات، با بستن زنجیر به کفش‌هایمان از مسیرهای کولبری بار را حمل می‌کنیم و در غیر اینصورت امکان عبور از مرز وجود ندارد.

وی متوسط درآمد ماهانه خود را یک تا یک و نیم میلیون تومان اعلام می‌کند و این در شرایطیست که دو فرزند دختر نیز دارد.

این کولبر بانه‌ای از طرح ساماندهی کولبری ابراز عدم رضایت کرده و آن را موجب کاهش درآمد خود می‌داند.

حسن زاده که به گفته خودش آزار این شغل را بیش از 15 سال است تحمل می‌کند، از مسئولانی که اقدام به طراحی طرح‌های مختلف می‌کنند خواست تا در تمام زمان‌هایی که اقدام به تصمیم گیری برای کولبران می‌کنند، خود را جای یک کولبر بگذارند تا دلیل نارضایتی آنها را درک کنند.

وی تعلق گرفتن بیمه تامین اجتماعی، مستمری، از کارافتادگی، دیه، کوتاه کردن دست دلالان را از مهمترین مطالبات کولبران اعلام می‌کند .

سید سعید 55 ساله، کولبر مریوانی اما به مفید بودن این طرح امیدوار است و برای حل مشکلات خود و دیگر کولبران مریوانی بی صبرانه منتظر است.

وی در خصوص درآمد خود می گوید: قیمت بارها متفاوت است و به صورت توافقی پرداخت می‌شود که به طور میانگین در ماه یک و نیم میلیون تومان و گاه بیشتر است.

نگرانی سید سعید در اجرای طرح ساماندهی کولبران، تعرفه‌های بالای گمرکی است اما وی از اینکه دیگر ناچار به ادامه حمل بار از طریق کولبری و جایگزین شدن ماشین برای حمل و انتقال بارها و همچنین رفع خطرات جانی ابراز خوشحالی می‌کند.

به طور قطع نه این گزارش و نه هیچ قلم و زبانی از عهده بیان کردن رنج کولبران برنخواهد آمد اما با توجه به بیکاری و نبود کارخانه و فرصت شغلی که بتواند بیکاران را جذب کند، دولت باید در بررسی و اجرای هر طرحی منافع کولبران و تغییر وضعیت مثبت این قشر گسترده را مدنظر داشته باشد و همچنین کودکان کولبر نیز مسئله دیگری است که دولت در تامین و تضمین آینده آنها مسئول است و باید وضعیت آنها را مورد توجه قرار دهد.

منبع: ایسنا