| تاريخ: ۱۳۹۶ دوشنبه ۲۰ شهريور ساعت ۲۲:۴۶ | بازدید: 3816 نظرات: 1 کد مطلب: 4518 |
ترجمه‌های حافظ به زبان کوردی
صلاح الدین آشتی
خرقه جایی گرو باده و دفتر جایی
دل که آیینه‌ی شاهی‌ست غباری دارد
از خدا می‌طلبم صحبت روشن‌رایی
در سرای هنگامە‌خیز عشق و شور و مستی، سروشی سر برآورد، که هستی در کلام او رنگی دگر برگرفت. سروشی رند از جنس خاکیان و محشور با دم گرم افلاکیان. شعر از وجود او چنان به‌وجد آمد، که دست‌افشان و پایکوبان به هر کوی و برزنی درآمد. مفاهیم پیدا و پنهان روح‌انگیز لسان‌الغیب، مرز بسیاری از زبان‌ها را درنوردید و در زبان و ادبیات کردی درخششی بس نکو یافت؛ چون بسیاری از شاعران، ادیبان، نویسندگان و دانشوران کرد از دیرباز با سخن حافظ مونس بوده‌اند و از خوان شاهانه‌ی او برخوردار.
گذر شعر حافظ از زبان فارسی به دیگر زبان‌ها، بی‌گمان چندان سهل نبوده و نخواهد بود، اما با توجه به نزدیکی و همخوانی ساختار دستوری زبان کردی و فارسی، پدید آوردن ترجمه‌ای درخور و قابل قبول، در مقایسه با دیگر زبان‌ها وجاهت بیشتری دارد. کنش زیبنده‌ی زبان کردی در برابر سخن خواجه‌ی شیراز، شاید به‌مراتب برتر از دیگر زبان‌های عالم باشد، چون تاکنون بارها در ردای ابریشمی ترجمه‌ی این زبان به جلوه‌گری پرداخته است. به‌همین منظور در اینجا به‌معرفی چند اثر از ترجمه‌ی غزلیات حافظ می‌پردازم:
۱- عباس حقیقی (۱۲۸۱- ۱۳۷۵ ه.ش)، شاعر و مترجم، صد غزل از حافظ را به‌کردی برگردانده که تحت عنوان "شه‌ونم"(شبنم) در سال ۱۳۷۰ توسط مرکز نشر فرهنگ و ادبیات کردی، انتشارات صلاح‌الدین ایوبی، انتشار یافته است.
استاد حقیقی که از تحصیلکردگان حوزه‌های علمیه‌ی کردستان بود، با درک عمیق از هنر حافظ و یافتن کلید‌واژه‌ها، توانست با ترجمه‌ای امین، این کار حساس و سترگ را به‌سرانجام برساند و با حفظ وزن عروضی غزلیات گامی استوار بردارد.
استاد صالحی نیز که از فارغ‌التحصیلان حوزه‌های علمیه‌ی کردستان است، کاملا با حال و هوای شعر حافظ آشناست. او بیشتر به جان کلام شاعر نظر داشته و بارها با گذشتن از سبک و سیاق خواجه، در مسیر ترجمه‌ی آزاد گام برداشته، ولی با حفظ وزن غزلیات، به سرمنزل مقصود رسیده است.
صلاح‌الدین آشتی
٭٭٭
فاش می‌گویم و از گفتە‌ی خود دلشادم
بندە‌ی عشقم و از هر دو جهان آزادم
طایر گلشن قدسم چه دهم شرح فراق
که درین دامگه حادثه چون افتادم!؟
من ملک بودم و فردوس برین جایم بود
آدم آورد درین دیر خراب‌آبادم!
سایه‌ی طوبی و دلجویی و حور و لب حوض
به‌هوای سر کوی تو برفت از یادم!
نیست بر لوح دلم جز الف قامت دوست
چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم!
کوکب بخت مرا هیچ منجم نشناخت
یارب از مادر گیتی به چه طالع زادم؟!
تا شدم حلقه به‌گوش در میخانه‌ی عشق
هر دم آید غمی از نو به مبارک بادم!
می‌خورد خون دلم مردمک دیده سزاست
که چرا دل به جگرگوشه‌ی مردم دادم!
پاک کن چهره‌ی حافظ به سر زلف ز اشک
ور نه این سیل دمادم ببرد بنیادم!
وەرگێڕ: عەبباس حەقیقی
ئاشکرا پێتی ئەڵێم و لە وتەم دڵشادم
نۆکەری عیشم و لێرەیش و لەوێش ئازادم!
بولبولی باغی بەهەشتم چ بڵێم نەقڵی فیراق
لێرە بەو داوەوە بووم خوایە بپرسی دادم!
من مەلەک بووم و سەرووی باغی بەهەشتم جێ بوو
بابەدەم هۆ بوو کە ئێستا لە خەراب‌ئابادم!
هاودەمی حۆری و بن سێبەری تووبا و سەر حەوز
بە هەوای دیتنی تۆ دەرچوو لە بیر و یادم!
کەوکەبی بەختەوەریم نەیدی نجوومگەر خوایە
من لە دایک بە چ هاتێکی کرا ئیجادم؟!
لەوەتی بوومە غولامی دەری مەیخانەیی عیشق
سەیرە هەر تاوە خەمێ دێتە موبارەکبادم!
با بخوا خوێنی دڵم، گۆڕیە گلێنەی چاوم
بۆ بە دڵداریی کچۆڵانی دەکرد ئیرشادم؟
لەوحی دڵ هەر ئەلفی قامەتی تۆی تێدایە
پیتی دیکەی بە دەرس پێ نەکوتم ئوستادم!
بە زولف پاکەوە ئەسرینی لە گۆنەی حافز
نەکوو لافاوی هەڵستێت و بەرێ بونیادم!
۲- عمر صالحی‌صاحب(۱۳۲۲-)، متخلص به"کۆلیل"، شاعر و مترجم، تعداد ۴۹۴ غزل را از روی نسخه‌ی علامه قزوینی با شرح و تفسیر دکتر خلیل خطیب رهبر، ترجمه، که با نام"تاڤگەی ئەوین" (آبشار عشق)، در سال ۱۳۹۰ توسط دانشگاه کردستان منتشر شده است.
وەرگێڕ: عومەر ساڵحی ساحێب(کۆلیل)
ڕاشکاو ئێژم و لەم ڕوک‌وتنەی خۆ شادم
حەڵقە بەگوێی غەمی دڵم و لە دوو کەون ئازادم!
چۆن بکا باس لە دووری، مەلی گوڵزاری بەهەشت؟
چۆن بڵێم بۆ چییە گیرۆدەیی نێو بێدادم؟
بابم ئاوا منی هێناوەتە ئەم وێرانە
من دەنا خەڵکی ئەوین باخی مەلەک‌ئابادم
کەوسەر و سێبەری تووبا، کچی چاومەست و خومار
بە حەزی ئێوە هەموو چوونە لە هۆش و یادم!
پیتی نێو دەفتەری دڵ ئەلفی قەد و قامەتی تۆن
فێری حەرفێ‌تری چ بکەم کە نەکرد ئوستادم؟
گەشیی ئەستێرەشناسێک نەدی، بەختی ڕەشم
داکی گەردوون منی چۆن دیوە، خودایە دادم؟!
لە دەری مەیکەدە لەو ساتەوە دڵ حەڵقە لە گوێن
هەر خولەک تازە غەمێ دێتە موبارەکبادم!
خوێنی دڵ، خەڵکی دییەم هەرچی بنۆشێت ڕەوان
بە جیگەرگۆشەیی خەڵکی کە ئەوەن دڵشادم!
ئەشکی سەر ڕوومەتی حافز نەسڕێ زولفی ڕەشت
گوڕمی لافاوی غەمت هەڵدەکەنێ بنیادم!
پێ ئەسیری گڵی ئەسرینی دییەی "کۆلیل"م
بەش‌بڕاوی گوڵی نەسرین و قەدی شمشادم!
۳- سلیمان چیره(۱۳۲۹- ۱۳۹۲)، متخلص به "هێرش"، شاعر، نویسندە و مترجم، تعداد ۲٦۸ غزل را بە‌کردی ترجمە کردە، ولی متاسفانە قبل‌از انتشار اثر، روی در نقاب خاک کشید. ترجمه‌ی غزلیات سال ۱۳۹۴، در سوید توسط انتشارات "هه‌رزان"(ارزان)، تحت عنوان"حافزی هێرش؛ غەزە‌ل‌گەلی حافزی شیرازی بە‌کوردی"(حافظ هیرش؛ غزلیات حافظ شیرازی به‌کردی) منتشر شده است.
مترجم در این کار زیبا، با حفظ امانت، در راستای به‌تصویر کشیدن چهره‌ی واقعی حافظ پرداخته و در پیمودن راه یک ترجمه‌ی متعهد و هدفمند، رو به‌سوی کمال دارد.
وەرگێڕ: سولەیمان چیڕە(هێرش)
ئاشکرا دێم و دەڵێم، لەو گوتەیەم دڵشادم
بەندەیی عیشقم و بۆ هەر دوو جیهان ئازادم!
لەوەتام ئاڵقە بەگوێی دەرگەیی مەیخانەیی عیشق
هەر خەمی نوێیە کەوا دێته موبارەکبادم!
من مەلی گوڵشەنی عیشقم چ بڵێم شەرحی فیراق
ئێستە پێ‌بەستەیی داوبازی دز و شەییادم!
من پەری بووگم و فیردەوسی سەروو شوێنم بوو
سووچی بابادەمە، هێژ خەڵکی خەراوئابادم!
کەوکەبی بەختمی ئەستێرەشناس ڕوون نەکرد:
چ بوو هاتم؟ کە بە لای داڵگی گەردوون زیادم؟!
ئەلفی قامەتی یار، سەرخەتە بۆ لەوحی دڵم
غەیری ئەو پیتە نەبێ، دەرسی نەدام ئوستادم!
لێوی جۆ، مێهری پەری، سێبەری تووبا، هەوان
هەر هەوای کووچەیی تۆ ماوە لە هۆش و یادم!
خوێنی دڵ چۆن نەتکێ وا لە گلێنەی چاوم؟
کە دڵم دا بە جگەرگۆشەیی مەردمزادم!
بە زولف بسڕە لەسەر ڕوومەتی حافز ئەسرین
پێلی لافاوێ نەکا هەڵبکەنێ بونیادم!
۴- محمد امامی(۱۳۰۵-)، شاعر و مترجم، او هم از تحصیلکردگان به‌نام حوزه‌های علمیه‌ی کردستان است و در حوزه‌ی زبان و ادبیات کردی و فارسی دارای چندین اثر گران‌بهاست.
فکر می‌کنم استاد امامی با ترجمه‌ی بیش‌از ۱۵۰
غزل حافظ، به‌عنوان خالق اثری شیوا، دل‌انگیز و صمیمی شناخته خواهد شد. متاسفانه این ترجمه تاکنون منتشر نشده است.
اکنون بە‌منظور آشنایی با ترجمه‌ها، به‌عنوان نمونه یک غزل حافظ و شیوه‌ی ترجمه‌های آن انتخاب تا گوشه‌ای از بیان کار مترجمین در معرض دید همگان قرار گیرد.
وەرگێڕ: محەممەد ئیمامی
گەلێ بێ‌پەردە دەڵێم و لە وتەم خۆشبینم
هۆی ئەوینە بە دوو دنیایە ئەمن گەشبینم!
بولبولی باغی بەهەشت بووم، چ بڵێم دوورەوڵات
خوایە بۆ کەوتمە ناو تەپکی چەتوونی ژینم؟!
من پەری بووم و بەهەشت جێگە‌ژوانی من بوو
باوەئادەم بوو زەوی کردە هەواری ژینم!
سێبەری داری توبا و کەوسەر و نازی پەری‌ڕوو
بە تەمای تۆیە وەلام‌نان، گوڵی نێو پەرژینم!
تەتەڵەی دڵ بەتەنێ ئەلفی قەدی تۆی تێدا
چونکە ئوستادی کەلام کردی وەها تەڵقینم
نەبوو ئەستێرە بناسێ، کەسێ بەختی من بێ
ئەی خودایە چ ژیانێکە، لە کوێ وەیبینم؟
لەو دەمەی بوومەتە کۆیلەی دەری مەیخانی ئەوین
بێ‌پشوو خەم لە بەرا دێت و دەکا خەمگینم!
گەر گلێنەم دەمژێ خوێنی دڵم هەقیە کە بۆ
دڵی خۆم داوەتە بێگانە، لەوێ گوڵچینم!؟
ڕوومەتی حافزی بێچارە بە بسکت بسڕە
با بە لافاوی بەخوڕ هەڵنەتەکێ بن‌چینم!
