مطالعات طبیعی و زمین شناسی حلقه ای گمشده در توسعه پتوبافی مهاباد

در راستای سلسله گزارش های هاژه از بررسی مشکلات و معضلات محلات و نواحی مختلف شهر مهاباد این بار یکی از محلات به نسبت تازه شهر یعنی پتوبافی مورد بررسی قرار می گیرد.

شهر در گذر زمان همواره دچار تغییر و دگرگونی های مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و... می شود. در این میان نمود کالبدی شهرها به سبب ملموس بودن، بیشتر از جنبه های دیگر آن است. با توجه به افزایش زاد و ولد و کاهش مرگ و میر و مهاجرت های روستا شهری هر ساله به جمعیت شهرها افزوده می شود (البته استثناهایی وجود دارد و برخی شهرها به دلیل شرایط مختلف طبیعی، اجتماعی، سیاسی و... جمعیت خود را ازدست می دهند) و این افزایش جمعیت باعث توسعه کالبدی شهرها از یک طرف و افزایش ساخت و سازهای جدید و توسعه محلات جدید خواهد شد.

در شهر مهاباد نیز به تبع از این شرایط در دهه اخیر شاهد رشد و توسعه چشمگیر کالبدی شهر بوده ایم و ایجاد محلات و نواحی جدید و رشد نواحی حاشیه نشین از اثرات افزایش جمعیت بوده است. در این میان به علت شرایط خاص فیزیوگرافی و طبیعی مهاباد برخی از این توسعه ها به صورت ناموزون و گاهاً بدون برنامه و مطالعه صورت گرفته است، که بی توجهی به این مطالعات می تواند در آینده مشکلاتی را برای ساکنان این محلات در پی داشته باشد.

محله پتوبافی تقریبا در شمال شهر مهاباد و در ارتفاعات تپه سیران و مشرف بر باغ مکائیل و سد شهر واقع شده است. این محله معمولا با ساختمان های بلند و آپارتمان های مرتفع به عنوان نقطه شاخص در شهر نمایان است و می توان گفت به سبب اشرافیت به سد، باغ مکائیل و کل شهر دارای منظره زیبا و چشم انداز بکری است.

اما آنچه که در پس این چشم انداز بکر و زیبا قرار دارد، عدم توجه به ویژگی های زمین شناسی، توپوگرافی و خاک در مطالعات طرح تفصیلی گذشته و تخلفات کمیسیون ماده 100 بوده است که اگرچه در طرح تفصیلی گذشته ساخت دو طبقه به همراه پیلوت در این محله جدید پیش بینی شده بود ولی با توجه به تراکم فروشی شهرداری و کمیسیون ماده 100 گاهاً این تعداد طبقات به 6 تا 7 رسیده است. از طرف دیگر در طرح جدید تفصیلی مهاباد میزان ساخت و ساز در این محدوده به 4 طبقه پیلوت افزایش یافته است و همین امر موجبات سهولت ساخت و ساز و افزایش آپارتمان سازی در این محدوده گشته است! حال جای طرح این سوال پیش می آید که با توجه به مشخصات زمین شناسی و بافت، این محدوده و فضا توانایی و ظرفیت تحمل این حجم از توده را دارد؟

از طرف دیگر خاک برداری های متعدد، بارش های صورت گرفته باعث شستن و تخریب بخشی از خاک این محله شده و همین امر باعث کاهش سطح مقاومت خاک گشته است و با توجه به حجم زیاد توده احتمال ریزش و فرونشستن برخی از زمین های این محدوده وجود دارد، کما اینکه این ریزش در یکی از کوچه های مسکونی محله صورت گرفته و بخشی از زمین فرو نشسته است.

در بازدید میدانی که از محدوه صورت گرفت، ساکنان محله از این وضعیت و فرونشستن بخشی از زمین های اطراف محدوده اظهار نگرانی می کردند و خواهان رسیدگی و توجه مسئولان و چاره اندیشی برای رفع نگرانی های خود را داشتند.

همچنین برخی دیگر از ساکنان از عدم آسفالت معابر و کوچه های پتوبافی و از بین رفتن برخی جدول کشی های محدوده گلایه و اظهار می نمودند که سالهاست با وجود مکاتبات بسیاری با شهرداری، هنوز اقدامی برای آسفالت آن صورت نگرفته است که با توجه به نوساز بودن محله و سیمای کالبدی و فیزیکی به نسبت مناسب، خاکی بودن کوچه ها و معابر با کلیت محله همخوانی ندارد.

در کل با وجود اینکه محله پتوبافی یکی از موخرترین محله های است که سازمان فضایی مهاباد اضافه شده است اما عدم توجه به مطالعات جغرافیایی و زمین شناسی در مکانیابی و توسعه آن باعث ایجاد مشکلات و معضلاتی برای ساکنان و کلیت شهر شده است، زیرا که در دیدگاه سیستمی و نگاه سیستماتیک به شهرنشینی و فرآیند توسعه شهرها عدم توجه به هر یک از عوامل مختلف طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... می تواند تبعاتی را در پی داشته باشد. گاهی ممکن است این تبعات و سهل انگاری به قیمت جان مردم و ساکنان یک محله تمام شود. بر این اساس ضروری است مسئولان شهرداری و نظام مهندسی در نحوه تفکیک و ساخت و سازها در محلات مختلف شهر نظارت بیشتری داشته باشند. از طرف دیگر در مطالعات و تدوین طرح جامع و تفصیلی شهرها از نیروهای بومی و متخصص بهره گرفته شود.