از مهاباد تا میشیگان؛ روایت اندیشمندی که همه کودکان را نابغه می‌دانست

دکتر عمر اوطمیشی، استاد جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور، از جمله چهره‌هایی بود که نامش با عدالت تربیتی و دغدغه‌های آموزشی پیوند خورده است. او که زاده‌ی مهاباد بود و تحصیلات عالی خود را در دانشگاه میشیگان آمریکا گذراند، در طول عمر علمی و اجتماعی‌اش کوشید تا پیوندی میان تجربه جهانی و نیازهای بومی جامعه خود برقرار سازد.

عدالت در کلاس درس

در سخنرانی‌اش در کرسی «مدارس تیزهوشان در ترازوی عدالت تربیتی» او به صراحت گفت:

«همه دانش‌آموزان نابغه هستند به شرط آنکه از شرایط فرهنگی و اجتماعی، امکانات مدرسه و شیوه تدریس مناسب بهره‌مند شوند.»

او باور داشت که مدرسه باید فرصت‌ساز باشد نه میدان تبعیض، و نقد صریحی بر نظام آموزش تحکمی داشت؛ جایی که دانش‌آموزان، دوازده سال با رنج و اجبار آن کنار می‌آیند و به تعبیر او، مدرسه را چون «زندان» تجربه می‌کنند.

معلمی با نگاه انسانی

اوطمیشی نه تنها یک استاد دانشگاه، بلکه معلمی دلسوز بود. اندیشه‌اش درباره «نابرابری عادلانه» – اینکه دانش‌آموز نیازمندتر باید کمک بیشتری دریافت کند – ریشه در روح انسانی و دغدغه تربیتی‌اش داشت. او می‌گفت مدرسه باید تحقیر، سرزنش و تشویق‌های رشوه‌ای را کنار بگذارد و فضایی بسازد که هر کودک استعداد خود را شکوفا کند.

جامعه‌شناس عمل‌گرا

کارنامه او تنها به تدریس محدود نشد. از تألیف آثار علمی متعدد گرفته تا بنیان‌گذاری و ریاست دانشگاه پیام‌نور مهاباد، همواره در پی آن بود که علم را به خدمت جامعه درآورد. نگاه او به آموزش، ترکیبی از تفکر نظری و تجربه عملی بود؛ نگاهی که می‌خواست فاصله میان عدالت اجتماعی و عدالت آموزشی را پر کند.

میراث ماندگار

اگرچه دکتر عمر اوطمیشی به‌تازگی به علت بیماری در تهران چشم از جهان فروبست، اما میراث علمی و انسانی او همچنان زنده است؛ میراثی که در ذهن دانشجویان، در نهادهای علمی‌ و موسسات خیریه‌ای که بنیان نهاد و در اندیشه عدالت‌خواهانه‌ای که از خود به جای گذاشت، جاری خواهد ماند.

اوطمیشی را می‌توان چنین خلاصه کرد: جامعه‌شناسی جهانی، معلمی انسان‌محور، اندیشمندی عدالت‌خواه و خیّری نیک‌اندیش که باور داشت در پس نگاه هر کودک، نبوغی نهفته است.