سرنخ‌های آغازینِ برساختنِ محل تولدِ غیرواقعی برای حُزنی مکریانی

برساختنِ غیرواقعیِ محل تولد تاریخ‌نگار نامدار کورد، زنده‌یاد سیدحسین حُزنی مکریانی، در روستای ینچکه‌ی بوکان/سقز، اولین بار پنجاه سال پس از درگذشتِ حزنی و در سال 1376، همزمان با چاپ اول کتاب «چێشتی مجێور» و نیز توسط آن و از مجرای آن بروز و نمود یافتە؛ استاد هژار در «چێشتی مجیور» (چاپ اول)، صفحه‌ی 122 می‌گوید:

«حوزنی لە گوندی نیچکە [=ینچکە]ی نزیک بوغدەکەندی سەربە بۆکان هاتۆتە دنیاوە کە ئێستا نیچکە [=ینچکە] نەماوە و زەمانی من شوێنەواری دێ‌یەکە مابوو» (چێشتی مجێور، هەژار، خانی شەڕەفکەندی ئامادەی کردووە و سەرپەرشتی چاپی کردووە، چاپی یەکەم، لاپەڕە 122، پاریس، 1997).

اما با توجە بە توضیحات مندرج در فقره‌ی یکِ ذیل، این برساختن از مجرای مکانیسمی التقاطی، مجالِ بروز و ظهور یافته؛ و اصولا" کتاب‌های خاطرات، به همین خاطر و به علت عدم تدقیق و وسواس در درج و ثبت رویدادها و عدم ویراستاری توسط مورخین و صاحبنظران نقاد و آگاه، غالبا" در این گونه موارد قابل استناد نیستند.

و اما اهم دلایلِ «کذبِ گزاره‌ی برساخته‌شده‌ی مورد بحث در این یادداشت:»

1): استاد هژار در مقدمەی ترجمەی کتاب «شەرەفنامە»، در صفحه‌ی چهل‌وپنج، زندگینامه‌ی حزنی مکریانی را به نقل از برادرش گیو، درج و ضبط کرده و گفته کە حزنی از سادات «ینچکه و شقۆیف» بودە و سال 1311 قمری در مهاباد، در محلەی حاج حسنیان متولد گشتە اند. گفتەهای استاد هژار، چنین است:

«مێژوونووسی کورد، حوسێن حوزنی موکوریانی لە سەیدەکانی ینچکە و شقۆیفە کە دوو گوندن دەکەونە نزیک بۆکان. ساڵی 1311ی کۆچی لە شاری سابڵاغ، لە گەڕەکی حاجی حەسەنیان هاتۆتە دنیاوە» [استاد هژار در پانوشتِ این صفحه چنین نوشته: «ئەم زانیارییەم لە مامۆستا گیو موکوریانی_دایک‌برای حوزنی موکوریانی_وەرگرتووە.هەژار.»] (شەرەفنامە، مێژووی ماڵە میرانی کوردستان، میر شەرەف‌خانی بدلیسی، وەرگێڕانی هەژار، چاپی هەشتەم، لاپەڕە چل‌وپێنج، پەخشانگای پانیز، 1393).

استاد هژار بعدها در «چێشتی مجێور»، با مراجعه به حافظه‌اش و از مجرای مکانیسمی التقاطی، این سهوالقلم را مرتکب گشته و دو گزاره‌ی: «1. حزنی از سادات "ینچکە و شقۆیف" هستند؛» و، «2. حزنی در محلەی حاج حسنیان مهاباد متولد شدەاند؛» را درآمیخته و یکی را به نفع دیگری، سهوا" و نە تعمُّدا"، حذف کرده‌اند. چون وی با مراجعه به حافظه‌اش این را نوشته‌، بنابراین حتی به کتاب ترجمه شده‌ی خود (شەرەفنامە)، کە در آن از قول گیو، محل تولد حزنی را محلەی حاج حسنیان مهاباد ذکر کرده، مراجعه نکرده‌اند. بدیهی است که در این خصوص، بی هیچ مجاملە و مداهنه‌ای روایت گیو، در مقدمەی «شەرەفنامە»، قولِ اصَّح و ارجح به شمار می‌آید.

2): دکتر کردستان مکریانی، برادرزادەی حزنی مکریانی، هم در مقدمه‌ی مبسوطش بر  مجموعه آثار حزنی مکریانی و هم در ویدئوهای متعدد، محل تولد حزنی را، محلەی حاج حسنیانِ مهاباد ذکر کرده اند. ایشان در مقدمه‌ی مجموعه آثار حزنی مکریانی چنین می‌نویسد:

«بەسەرهاتی حوزنی لەبەر ڕۆشنایی ئەو دەستنووسانەی لەبارەی ژیانی ڕۆژانەی خۆی نووسیویەتی: حوزنی لە ساڵی 1311ی کۆچی (1893ـی زایینی)دا لە مەهاباد هاتووەتە دنیا...» [دکتر کردستان مکریانی در پایان مقدمه‌اش بر این کتاب، چنین به منبع این نقل‌قول خود، در رابطه با محل تولد حزنی، اشاره می‌کند: «گیوی موکریانی(1948)؛ بەسەرهاتی حوزنی موکریانی؛ دەستنووسە»] ( سەرجەم بەرهەمەکانی حوسێن حوزنی موکریانی، سەرپەرشتی لەچاپدانی د. کوردستان موکریانی، بەرگی 1، لاپەڕە: 35_59، 1403، بڵاوکەرەوەی کوردستان).

3): کتاب تاریخ مشاهیر کرد، اثر بابامردوخ روحانی، که از امهاتِ تواریخِ مستند و موثقِ و قابل استناد راجع بە مشاهیر و مفاخرِ کُرد به شمار می‌آید، در شرح زندگینامه‌ی حزنی مکریانی چنین می‌نویسد: «سید حسین حزنی متخلص به داماو فرزند سید عبدالطیف مکریانی، به سال 1296هـ. ق. در مهاباد متولد شد» (تاریخ مشاهیر کرد، جلد دوم، چاپ سوم، صفحه‌ی 314، 1390، انتشارات سروش.)

4): نویسندە، مترجم، داستان‌نویس، اندیشمند، نویسندەی اولین متون فلسفی بە زبان کردی و شهید راه آزادی، استاد شاکر فتاح، در کتاب تحقیقی خود کە منحصرا" اختصاص یافتە به زندگینامه‌ی حزنی مکریانی، چنین می‌نویسد:

«پێگەیشتنی داماو: ناوی خۆی حوسێن کوڕی عەبدولەتیف کوڕی شێخ ئێسماعیل کوڕی شێخ لەتیف‌ی خەزاییە. گەلێک نازناویشی بۆخۆی بەکاردەهێنا؛ وەک حوزنی، خدۆک، داماو، بێژەن؛ بەڵام لەم دواییەدا داماوەکەی لە هەموویان زۆرتر بەکاردەهێنا. لە ڕۆژی پێنج شەممەی 22ـی مانگی ڕەبیوعولئەوەڵی ساڵی 1311ـی کۆچیدا، لە شاری سابڵاخ، لە گەڕەکی حاجی حەسەن‌دا لەدایک‌بووە» (داماوی موکریانی، شاکر فەتاح، چاپی یەکەم، سلێمانی، 1972؛ هەروەها: «ڕۆڤار»، تایبەتنامەی حوزنی موکریانی، ژمارە 19، لاپەڕە 3-9).

5): در «فرهنگ 3جلدی اعلام سخن»، اثر دکتر حسن انوری، که زیر مجموعه‌ی اثر ماندگار و روشمند و بی‌بدیلِ «فرهنگ بزرگ سخن» است؛ در جلد اولِ آن و در مدخل حزنی مکریانی، محل تولد حزنی را مهاباد، درج و ضبط کرده است و چنین می‌نویسد: «حزنی مکریانی، روزنامه‌نگار و شاعر؛ فرزند عبداالطیف، در مهاباد زاده شد...» (فرهنگ اعلام سخن، دکتر حسن انوری، جلد اول، صفحه‌ی 598، چاپ سوم، 1378، نشر سخن.)

6): فرهنگ شاعران و نویسندگان معاصر سخن»، کە آن نیز زیرمجموعه‌ی اثر بی‌بدیلِ پیشگفته: «فرهنگ بزرگ سخن» است، چنین می‌نویسد:«سید حسین حزنی مکریانی(1257‒1326ش)، شاعر و روزنامە‌نگار، فرزند عبدالطیف، در مهاباد زاده شد..» (فرهنگ شاعران و نویسندگان معاصر سخن، دکتر داریوش صبور، با نظارت دکتر حسن انوری، صفحه‌ی 184، چاپ سوم، 1387.)

7): دائرة المعارف 8 جلدیِ «زندگینامه‌ی رجال و مشاهیر ایران»، مرجعِ تحقیقی و پژوهشی در حوزه‌ی رجال شناسی ایران، نیز در مدخل حزنی مکریانی محل تولد وی را مهاباد ذکر می‌کند و می‌نویسد: « سید حسین حزنی مکریانی فرزند سید عبدالطیف مکریانی در سال 1296 قمری در مهاباد متولد شد...» ( زندگینامه‌ی رجال و مشاهیر ایران، حسن مرسلوند، جلد سوم، صفحه‌ی 86 و 87، 1373، نشر الهام.)

8): دائرةالمعارف 5 جلدی اثرآفرینان، معتبرترین و موثق‌ترین و پراستنادترین اثرِ پژوهشیِ مرکز فوقِ تخصصیِ رجال‌شناسیِ ایران(=«انجمن آثار و مفاخرِ فرهنگی ایران»)، نیز در جلد دوم خود و در مدخل حزنی مکریانی، محل تولد وی را مهاباد نام می‌برد و می‌نویسد:« حزنی مکریانی، سید حسین، فرزند عبدالطیف، شاعر و روزنامه‌نگار، در مهاباد متولد شد...» (اثرآفرینان، دکتر محمدرضا نصیری، جلد دوم، صفحه‌ی 257 و258، چاپ دوم، 1384، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.)

9): کتاب معتبرِ «روزنامه‌نگاری در کردستان»، تالیف استاد جمال خزنه‌دار (مولفِ «دائرة‌المعارف روزنامه‌نگاری کردی، در 10 مجلد»)، نیز محل تولد حزنی مکریانی را مهاباد ذکر می‌کند و چنین از وی یاد می‌کند: «حسین حزنی مکریانی (1893‒1947)؛ سید حسین فرزند سید عبدالطیف مشهور به "حوسێن حوزنی موکریانی"، روز 12 ایلول 1893، در شهر ساوجبلاغ(مهاباد) متولد شد...». مترجم کتاب، استاد احمد شریفی، که خود رجال‌شناس و مورخ توانا و نامداری است، در پانوشتِ مدخلِ حسین حزنی مکریانی، این توضیح را اضافه کرده و نوشته: «(١) حسین حزنی مکریانی در محله‌ی حاج حسنیان بدنیا آمده و ساختمان مسکونی آنها تا حدی به‌همان حالت باقی است و اکنون [1357شمسی] منزل مسکونی حاج اسماعیل زودی است که درست در ابتدای خیابان جام جم («پشت قەڵا») واقع شده است(مترجم)». (روزنامه‌نگاری در کردستان، نویسنده: جمال خزنه‌دار، مترجم: احمد شریفی، صفحه‌ی 62 و 63، آذر 1357، نشر کاک.)

10): همچنین معتبرترین و موثق‌ترین دائرةالمعارف رجال‌شناسی کُرد، بە زبان عربی، اثر رجال‌شناس نامدار کرد، دکتر محمد علی صویرکی، در مدخل حزنی مکریانی، زادگاه وی را مهاباد ذکر کرده: «حسین حزنی بن سید عبدالطیف مکریانی، مورخ؛ ولد فی ساوجبلاغ‒مهاباد، بکردستان ایران، کان علما" من اعلام الکرد..» (معجم اعلام الکرد، الدکتور محمد علی الصویرکی، صفحه 233و234،سلیمانیە، 2006، بنکه‌ی ژین.)

11): موثق‌ترین فقرە کە خود به تنهایی «فصل‌الخطاب» به‌شمار می‌آید: استاد عمر فاروقی، پدر تاریخ‌نگاری سقز، نه تنها زندگینامەی حسین حزنی مکریانی را در کتاب دوجلدی «نظری به تاریخ و فرهنگ سقز کردستان» نیاوردە، بلکه کوچکترین اشارەای هم بە آن نکردە است!! در حالی کە ایشان زندگینامەی همه‌ی شخصیت‌های متوفای تراز اول، و نیز اکثریت شخصیت‌های درگذشته‌ی درجه 2 و 3 سقز را در حوزە‌های دانش، فرهنگ، ادب، هنر و نیز زندگینامه‌ی همه‌ی پیشکسوتان و تعداد زیادی از جوانان در قید حیات فعال در این حوزه‌ها را، درج و ثبت کرده؛ قابل تامل اینکه،  هر دو مجلد کتاب‌ یادشده‌، قبل از چاپ و انتشارِ «چێشتی مجێور» منتشر شده‌اند: جلد اول، در سال 1371؛ و جلد دوم، در سال 1374. این در حالی است کەچاپ اول «چێشتی مجێور»، در سال 1376انتشار یافتە؛ فقره‌ی اخیر، نه تنها خود به تنهایی «فصل‌الخطاب» است بلکه این حقیقت را هرچه آشکارتر تصدیق می‌کند که سرآغاز برساختنِ زادگاە غیرواقعی برای حزنی مکریانی، انتشار «چێشتی مجێور» در سال 1376 می‌باشد؛ و استاد عمر فاروقی، هنگام نگارش کتابش و حتی تا چند سال بعد از آن، روحش نیز بی‌اطلاع بودە از چنین برساختنی؛ برساختنی که بعد از سال 1376 و با انتشار «چێشتی مجێور» بروز و نمود پیدا کرده.

نهایتا" و بنابر 11 فقره از توضیحات، ارجاعات و استنادات دقیق، وثیق، معتبر و متقنِ فوق، که از امهات منابع رجال‌شناسی ایران و کردستان، به 3 زبان کردی، فارسی و عربی، استخراج گردیده‌اند، کوچکترین تردیدی در اینکه «مهاباد» محل تولد حزنی مکریانی بوده، باقی نماندە و لذا وی در زمرەی «نام‌آورانِ کردستان و مهاباد» قرار می‌گیرد.