در سالهای اخیر، پدیدهی ریزگردها به یکی از چالشهای جدی زیستمحیطی در ایران و بسیاری از کشورهای منطقه تبدیل شده است. این ذرات معلق بسیار ریز، که اغلب منشأ آنها بیابانهای کشورهای همسایه از جمله عراق و سوریه است، با وزش بادهای شدید به سمت مناطق غربی، مرکزی و حتی جنوبی کشور حرکت میکنند و موجب آلودگی شدید هوا میشوند.
ریزگردها نهتنها کیفیت هوای تنفسی را به شدت کاهش میدهند، بلکه آثار مخرب و ماندگاری بر سلامت عمومی نیز دارند. بر اساس گزارشهای مراکز درمانی و بهداشتی، همزمان با وقوع طوفانهای گرد و غبار، شمار مراجعهکنندگان با علائمی نظیر تنگی نفس، سرفههای مزمن و حملات آسم بهطور چشمگیری افزایش مییابد. گروههای آسیبپذیر مانند کودکان، سالمندان و بیماران قلبی-ریوی بیش از دیگر اقشار جامعه در معرض خطر قرار دارند.
از منظر زیستمحیطی نیز این پدیده پیامدهای جبرانناپذیری بههمراه دارد؛ تخریب پوشش گیاهی، کاهش حاصلخیزی خاک، تهدید منابع آبی و آسیب به زیستگاههای طبیعی تنها بخشی از تبعات آن است. افزون بر این، آلودگی ناشی از ریزگردها تأثیر مستقیم بر اقتصاد مناطق درگیر، بهویژه در بخشهای کشاورزی، دامداری و گردشگری، گذاشته است.
کارشناسان محیطزیست بر این باورند که مقابله با بحران ریزگردها نیازمند رویکردی جامع، بلندمدت و منطقهای است. احیای تالابهای مرزی، مدیریت صحیح منابع آب، مقابله با بیابانزایی، و توسعه دیپلماسی محیطزیستی با کشورهای همسایه از جمله راهکارهای مؤثر برای کنترل و کاهش آثار این پدیده محسوب میشود.
در کنار اقدامات حاکمیتی، افزایش آگاهی عمومی و مشارکت شهروندان نیز اهمیت زیادی دارد. استفاده از ماسکهای استاندارد، پرهیز از تردد غیرضروری در روزهای آلوده، و نصب سامانههای هشدار سریع آلودگی در شهرها میتواند به کاهش اثرات فوری این پدیده کمک کند.
با توجه به روند فزاینده تغییرات اقلیمی و خشکسالی در منطقه، بیتردید تداوم بیتوجهی به موضوع ریزگردها، تهدیدی جدی برای سلامت، اقتصاد و پایداری زیستمحیطی کشور خواهد بود.