از منظر حوزه مطالعات روابط بین الملل ارتباط مثبت با همسایگان همواره دارای اهمیت خاصی بوده و هست .چراکه در بسیاری از موارد منافع مشترکی از جمله حفظ امنیت مرزها , گسترش روابط اقتصادی و تجاری , روابط فرهنگی فی مابین وجود دارد که برای هریک از طرفین خاستگاه مزیت های رقابتی زیادی هستند.
همسایگی در صورت وجود روابط خوب دو طرف باعث ایجاد درهم تنیدگی استراتژیک منافع اقتصادی ،امنیتی و سیاسی میشود .
بعد از سقوط صدام ارتباطات استراتژیک حکومت جمهوری اسلامی ایران با کشور عراق وارد فاز جدیدی شده است و به تبع آن حکومت اقلیم کردستان هم از این قائده مستثنی نبوده و دو طرف همواره بە فکر تقویت این مهم بوده اند . شاید در بعضی مواقع و بنا به شرایط های خاصی - تغییرات منطقه ای -این روابط برای مدت کوتاهی رو به سردی رفته و همین عدم استمرار باعث برتری جایگاه اقتصادی بعضی کشورهای همسایه مثل ترکیه در عراق و کردستان شده است.
پس از روی کار آمدن دولت دکتر پزشکیان و با تغییر نگاه اساسی در تعاملات و روابط دیپلماتیک با جهان و منطقه , فصل جدیدی از ارتباطات سیاسی , اقتصادی و فرهنگی با اقلیم کردستان در حال باز شدن است.
علل الخصوص سفر تاریخی شخص رئیس جمهور محترم ایران بە اقلیم کردستان و ایراد بیاناتی شیوا به زبان کردی با خبرنگاران و در طرف دیگر اظهارات متقابل رئیس دولت اقلیم کردستان جناب آقای نچیروان بارزانی به زبان فارسی باعث ایجاد جو روانی خوشایند در بین عموم مردم و جرقه ای برای روابط مستحکم دیپلماتیک شده است .و این حرکت سیاسی موجی از خوشالی و محبت را جایگزین ترس از روابط عمیق و دوری از همدیگر کرده است.
از طرف دیگر شهر مهاباد که موقعیت ژئوپولیتیک خاصی دارد و در طول تاریخ همواره شهری مهم از نظر سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی در کردستان ایران بوده است .
"مهاباد" زادگاه دو شخصیت مهم ( مسعود بارزانی رئیس معنوی اقلیم کردستان عراق و دکتر مسعود پزشکیان رئیس جمهور فعلی ایران ) می باشد .و از طرفی به لحاظ وابستگی های خویشاوندی و قرابت فرهنگی ' اجتماعی و گرایش عموم مردم کردستان بە این شهر , اهمیت استان آذربایجان غربی را در معادلات دولتمردان اقلیم کردستان دو چندان کرده است و این در آینده ی این روابط دوسویه تاثیر بسیار مثبتی خواهد داشت.
در این اواخر سفر امید خوشناو (استاندار اربیل) با جمعی از سرمایه گذاران و حضور در نمایشگاه اکسپو 2025 تهران , آینده ی بسیار بهتری را برای این روابط به ارمغان خواهد آورد.
بازدید ایشان از چند استان ایران بعد از تهران از جمله
قزوین ـ زنجان ـ آذربایجان غربی این پیام را به مخاطبان ارسال میکند که حکومت اقلیم کردستان خواهان ایجاد روابط بسیار بیشتر و بهتر از گذشته با کشور ایران هستند.
با توجه به اشتراکات مذهبی ،قومی ، فرهنگی و روابط فامیلی بین کردهای ایران و اقلیم , زمینه ی روابط اقتصادی , تجاری و فرهنگی بسیار مساعد است. جا دارد دولتمردان ایران ، هم از بعد مدیریت کلان کشوری و هم از لحاظ توجه به محدوده ی خاص جغرافیایی هم مرز به موضوع همسایگی با اقلیم کردستان نگاه ویژه ای داشته باشند .
بازدید استاندار اربیل ( هه ولیر) در آذربایجان غربی و با عنایت به حضور آقای دکتر رضا رحمانی استانداری توانمند و توسعه گرا در این استان میتواند نقطه ی عطفی در آینده ی بهتر این روابط دیپلماتیک باشد . شاید این فرصت کم نظیر ـ برای ایجاد فضای سالم سیاسی و اقتصادی ـ باعث درک بهتر دو طرف و ایجاد مزیتهای نسبی این تعاملات شود.
استانداران میتوانند نگاه متفاوتی به سرمایه گذاری داشته باشند .بعضی از فرصتها در ایران بسیار فراهم است و بعضی ها در اربیل . مهم شناخت پتانسیل ها و استفاده ی بهینه از این ظرفیت است . که در این مقاله اشارات مختصری به آن خواهیم کرد.
1 ـ تقویت روابط اقتصادی و تجاری
که عبارتند از :
تقویت همکاری دوجانبه در زمینه ی توسعه ی صادارات کالاهای ایرانی که شامل محصولات کشاورزی ، صنعتی ،ساختمانی ، دارو ، فرآورده های نفتی و پتروشیمی
ـ ایجاد کارخانه های صنایع تبدیلی با تکنولوژی ایرانی در حوزه کشاورزی
ـ تاسیس شهرک های صنایع پایین دستی پتروشیمی در شهرستانهای مرزی
ـ تقویت مناطق ویژه اقتصادی و تولیدات مرتبط با نیاز عراق , اقلیم و کشورهای حاشیه ی خلیج فارس
مشارکت در ساخت جاده های بین المللی و ترانزیتی برای سهولت در انجام صادرات
2 ـ تقویت روابط فرهنگی و اجتماعی
با وجود پیوندهای قومی , زبانی و خویشاوندی بین مردم کرد در ایران و اقلیم , مشترکات بسیار زیادی وجود دارد . که این مهم نقطه قوت خوبی برای بهبود روابط اقتصادی است .
از طرف دیگر فهم مشترک اسلامی و گرایشات مذهبی بودن هر دو طرف و وجود اسطوره های مشترک در ادبیات , هنر و موسیقی حوزه ی مهمی است که پیوند ناگسستنی بین مردمان این دیار ایجاد کرده است و دولتمردان باید به آن توجه ویژه ای داشته باشند .
در مجموع , این پتانسیل ها میتوانند نقش ایران را در معادلات آینده منطقه و اقلیم برجسته تر کنند و از طرف دیگر روحیه ی دیگر پذیری ، قبول تنوعات قومی ، مذهبی و زبانی - که فرصت بی نظیر برای این موزائیک وزین است - را در ایران تقویت کند.
3 ـ تقویت روابط گردشگری و توریسم سلامت
گردشگری یکی از مفاهیم اثربخش در شاخص های توسعه و یکی از فاکتورهای کم هزینه با بازدهی بالا ، در بخش درآمدهای ارزی برای هر کشوری است. که خود به تنهایی فاکتوری کارا و اثرگذار برای بالارفتن درآمد ناخالص ملی است . که در قرن اخیر توجه بسیاری از دولتها را به خود جلب کرده است. و سرمایه گذاریهای زیادی را در زمینه هتلینگ ، دسترسی آسان به اماکن تاریخی و بازسازی آنها و
تبلیغات گسترده برای مکان های دیدنی و تفریحی در دنیا در حال شکل گیری و پیگیری است . تا بتوانند سهم بیشتری از این کیک را نصیب اقتصاد خودشان بکنند .
برای اقلیم کردستان جدا از بحث جذابیت های گردشگری ، "توریسم سلامت "هم یکی از مزیتهای رقابتی ایران در منطقه که جدابیت آن را برای بیماران کردستانی دو چندان میکند . چرا که هزینه های درمان نسبت به کشورهای دیگر پایین , کادر درمان و پزشکان ایرانی بسیار حاذق و قابل اعتماد هستند و امکانات بسیار بیشتری را در اختیار دارند. از طرفی دیگر در شهرهای کردنشین فهم زبانی مشترک باعث عدم بکارگیری مترجم و تسهیل گری در امور مربوط به درمان آنها شده است .
مزیت های این ارتباطات استراتژیک بسیار بیشتر از تهدیدات و نگرانی های احتمالی این روابط است.
پیشنهادات کاربردی :
تسهیل گری در امر صادرات محصولات کشاورزی , صنعتی و پتروشیمی به عراق و اقلیم کردستان
ایجاد شهرکهای صنعتی مشترک در زمینه های تخصصی و مرتبط با نیاز اقلیم
ایجاد پایانه های صادراتی و وارداتی علل الخصوص محصولاتی که صادراتش برای ایران سودآوراست و از طرفی واردات محصولاتی که برای ایران ـ با توجه به وجود تحریم ها ـ در اقلیم در دسترس تر و به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه تر هستند .
ـ همکاری در زمینه ی صادرات کالاهای ساختمانی , عمرانی و ایجاد کارگاههای کوچک مقیاس برای تامین مصالح پروژهای عمرانی که امروز ه تقاضا برای ساخت مسکن ارزان قیمت یکی از سیاستهای حکومت اقلیم کردستان است .
تقویت زیرساختهای ارتباط زمینی و هوایی ازجمله احداث اتوبان و خطوط ریلی ایران به شهرهای مهم اقلیم
افزایش تعداد پروازها از ایران علل الخصوص ایجاد خط پرواز بین ارومیه و اربیل
برگزاری سمینارها ، همایش ها و کا رگاههای آموزشی مشترک در دانشگاه و تبادل دانش روز
برگزاری شب شعر و سمینارهای تخصصی روان شناسی و مردم شناسی در مورد ایران و منطقه بصورت مشترک
تجلیل از شخصیت های مذهبی و علمی در دانشگاهها
تاسیس دانشگاه در اقلیم کردستان با توجه به گرایش روزافزون مردم در این برهه ی زمانی به علم آموزی
ایجاد بیمارستانهای بین المللی و کلینیک های تخصصی مشترک در اقلیم با سرمایه گذاری مشترک و مدیریت ایرانی, (تامین کادر پزشکی و درمانی متخصص از طرف ایران )
ایجاد مراکز تحقیقات پزشکی , پزشکی هسته ای قلب و سرطان شناسی , در اقلیم
ایجاد پالایشکاههای کوچک در زمینه فرآوری تولیدات روغن خودرو . پتروشیمی و مشتقات نفتی .
ایجاد پارکهای صنعتی در مرزهای مشترک از جمله :
تولیدات مشترک لوازم خانگی
تولید پوشاک
تولید قطعات خودرو
تولید و مونتاژ خوردو های باکیفیت طبق استاندارهای جهانی
تاسیس پارکهای فناوری و اطلاعات و تقویت شرکتهای دانش بنیان مشترک
و بسیاری از مواردی که در این مقاله فرصت بحث آنها نیست . جزو اهمیتهای این سفر هستند که نیاز به اراده و برنامه ریزی دقیق برای هر دو طرف دارد.
در پایان با توجه به سابقه صدارت وزارت صمت و رابطه ی نزدیک آقای استاندار با رئیس جمهور محترم انتظار داریم در آینده برای بهبود این روابط و ایجاد سرمایه گذاریهای مشترک اقدامات شایسته ای صورت پذیرد.