لە خۆشنووسییەوە بۆ شێعر لە دێرەوە بۆ بەیت/ مامۆستا ئیکڕامی لە میانەی دیدارێکی بەهاریدا

چللەی گەورەن تەواو کرد و چووینەتە دە چللەی چووکە، ڕۆژی ڕێوڕەسمی بێڵەندانەیە، سێ ڕۆژ لەمەو بەر، یەکم بەفری زستان، شاری مەهابادی سپی کرد. ئەویش دو قامک دەبوو کە هەر ئێوارە تواوە. کەشی‌هەوا، دوو پلە لە ژێر خاڵە، قەدیم ئەو دەمانە هەبوو کە سەرما، سی(۳۰) پلە لە ژێر خاڵ بووە، وەک دەڵێن ساڵی دو بەهار ئەوە بە چاوی خۆمان دەیبینین. کاتژمێر (۱۱)ی بەر لە نیوەڕۆی ڕۆژی شەممۆ ڕێکەوتی (۱۵)ی ڕێبەندانی (۱۴۰۲)ی هەتاوی بە پێی هاریکاری لە کاک لوقمان چوومە ماڵە مامۆستا مەلا موحەممەد ئیکڕامی، حەسارێکی گەورە دیوارەکانی بە خشتی سوور، کە ڕەنگە زیاتر لە پەنجا ساڵ بێ دروست کراون، ئەم خانوویە ژیانی چەند مامۆستای بەخۆوە دیوە؛ وەک مامۆستا مەلا شێخ‌عەززەدین و مامۆستا مەلا عەلائەددین نەبی‌زادە. خانۆکەی وەرەستا(وقف)ی مزگەوتی لەمێژینەی حاجی سەیید بایزە. ئەم خانوویە ساڵی ۱۳۱۶ی هەتاوی سەندی سەبتی بۆ وەرگیراوە کە هەڵکەوتوو لە کۆڵانی مزگەوتی عەباسا و ڕوبەڕوی مزگەوت و خانەقای شەمزینانە.

کە دەقولبابم کرد کاک لوقمان تەشریفی هێنا و مامۆستا مەلا موحەممەد لە ڕاڕەوی‌ژورێ، چاوەڕێی من بوو. چوومە ژورێ، مامۆستا تاقەتی ساڵانی نەماوە، سەرەتا پارچە هەڵبەستەکی خۆی کە موناجات بوو لە گۆڤاری “تبیان” لە سنە دەر دەچوو بە خەتێکی خۆش نووسرابووە بۆی خوێندمەوە، چاوی کزبوونە، قامکەکانی لەرزۆک کە لەسەر لاپەڕەکەی هەڵدەخلیسکا، لاقی دەلەرزان، دەستمان کرد بە قسان. دیارە من زیاتر لە هەژدە ساڵە مامۆستای دەناسم، جارێکیان دوای نوێژی بەیانی تا نزیکی تاو هەڵاتێ لە مزگەوتی حاجی سەیید بایز لە خزمەتی دابووم ئێستاش خەت و هۆنراوەی مامۆستام لەسەر بەرگی کتێبەکەم هەیە کە بە یادگار بۆی نوسیبووم. نزیکی حەووت ساڵ دەبێ لە گەڵ مامۆستا هاوسێین. مامۆستا پیاوێکی باریک و ڕوخسارێکی سپی باڵابەرزی مام‌ناوەندی هەیە. جل‌وبەرگی خاوێن و ڕێک‌وپێکی کوردی، بە جۆری مرادخانی، وێڕای بەستنی همیشەیی سۆرانی و دەسرەی بەر پشتێندی، ساعەتی باغەڵی، ئەنگوستلەی زێو، مێزەری سپی، دەسحێب بەدەستەوە وەکاز بە دەستەوە دەبینرێ. لەگەڵ ئەوە تەمەنی لەسەرە بەڵام قیت و قۆز دەڕوا،  پیاوێکی زۆر بەئەخلاقە، زەرەری بۆ کەس‌ نییە پێموانییە ڕق، لە کەس هەڵگرێ، گەڵێ جار نوێژی نیوەڕۆیان توشی یەکتر دەبین و دەمێک پێکەوە ڕادەوەستین و قسان دەکەین.

کورتەیەک لە ژیانی مامۆستا:

مامۆستا مەلا موحەممەد زستانی ساڵی ۱۳۱۵ی هەتاوی لە گوندی “مینبەر” سەر بە شاری “ساین‌قەڵا”ی ڕۆژهەڵاتی کوردوستان، چاوی بەدنیا هەڵدێنێ. لە تەمەنی حەووت ساڵی دەچێتە قوتابخانە و لە خزمەت مامۆستای ئاوایی واتە خوالێخۆشبوو “مامۆستامەلا سەعید عەلایی” دەست دەکا بە خوێندنی قوڕئان. ساڵی ۱۳۲۵ی هەتاوی کە ناوچە دەکەوێتە دەست هێزی “جەعفەر پێشەوەر”ی دایکی دەینێرێتە ماڵە خاڵانی لە ئاوایی “کۆنە مەحموودجغ” لای خاڵی، کتێبەکانی هەوڵ و دوهەمی سەرەتایی دەخوێنێ.‌ مامۆستا تەنیا میرزا بنووسی ئاوایی مینبەر بووە، نامە نووسینی ساڵی ۱۳۲۶ی هەتاوی کە مێرمنداڵێکی تەمەن دە(۱۰)ساڵانە بووە، بۆ دەسەڵات‌داری ئەفشار دەنگی داوەتەوە. دەتوانی لە قوتابخانەی فەرمی بڕوانامەی شەشەمی سەرەتایی وەرگرێ و بەهۆکارگەلێک لە درێژەدان بە خوێندنی قوتابخانە دەست دەکێشێتەوە و ڕوو دەکاتە خوێندنی فەقێیایەتی، لای مامۆستای ئاوایی و ناوچە و درێژە بە خوێندن دەدات، لە درێژەی بۆ خوێندن بۆ ماوەی چەند مانگ دەچێتە ئاوایی “بەیەڵە”ی مەریوان و لای مامۆستا مەلا ئەحمەد کتێبی “ألإظهار”لە زانستی نەحوو دەخوێند. دوایە دێتەوە ناوچەی هەوشار و لە ساڵی ۱۳۳۱ی هەتاوی لە خزمەت زانا و خواناس مامۆستا “مەلا شێخ جەلالەدین ئەسەعدی” لە ئاوایی “قۆزلو”ی هەوشار زانستەکانی ئیسلامی دەخوێنێ. بە پێی پێشنیار و هاندانی “مامۆستا مەلا جەلالەدین”  بە جۆری ڕاهێنانی نافەرمی(متفرقە) لە دواناوەندی قوتابخانەی “نظامی گنجوی”ساین‌قەڵا بەشداری دەکا و دەتوانی بڕوانامەی سێهەمی دواناوەندی وەرگرێ. لە بەهاری ساڵی ۱۳۳۹ی هەتاوی ژیانی هاوبەشی پێک دێنێ، کە بەرهەمی ئەم هاوسەرگیریە، سێ کوڕ و شەش کچ، کوڕەکان بە نێوەکانی، مەسعوود، مەحموود و لوقمان دەبێ.

مامۆستا لە ئاوایی خۆیان بیست ساڵ بە بێ بەڕات و خەڵات مەلایەتی دەکات، فەرمووی هەر ساڵی هەوڵ سەرفترەم وەرگرت و دواساڵ نەم ویست و خۆم کارم دەکرد.

جێی ئاماژەیە، تەنیا مەلایەتی لە ئاویی خۆیان بە نێوی مینبەر کردووە، کە هیچ بەراتی لە خەڵک وەر نەگرتووە، سەرەڕای ئەمەش وانەی بە قوتابیانی قوتابخانەی ناو دێ گوتۆتەوە، زۆر جار لە ماڵە خۆی یا لە مەزرا سەندەڵی بۆ چا کردوونە، لە ڕاستی‌دا مامۆستا توانیویەتی لەم ناوچەیە ڕۆڵێکی بەرچاوی هەبێ لە چوونی قوتابیان بۆ فێرگە و زانستگا، مەشغەڵی زانستی هەڵکردووە و شۆرشێی کلتووری ڕۆناوە.

مامۆستا ساڵی ۱۳۵۲ی هەتاوی توانی لە ئەزموونی تاقی‌کاری وڵات‌دا بەشداری بکات وەک مامۆستا لە پەروەردە و فێرکردن دابمەزرێ. لە زێدی خۆی”مینبەر” قوتابخانەی چوار پۆل بەڕەخسێنێ و وانەیان پێ‌بڵێتەوە. پێش لە شۆڕشی گەلانی ئێران وەک برەوپێدەرانی مەزەبی کە دەبوو لە لایان چەند مامۆستای ناسراوی ئاییینی پەسەندنامەیان بدرێتێ،  لە خزمەت مامۆستا شێخ‌عیززەدین حوسەینی و مامۆستا مەلا عەبدوڵڵای مودەڕریسی لە مەهاباد لە تاقی‌کارێک‌دا مۆڵەتی مەلایەتیان پێداوە.

مامۆستا ساڵی ۱۳۶۷ی هەتاوی لە زانستگای “الهیات و معارف اسلامی دانشگاە تهران” دەتوانی ئاست(سطح)ی سێ کە بە پلەی دوکتۆرا هەمبەر دەکرێ وەرگرێ. لە پاییزی ۱۳۶٨ی هەتاوی هاتۆتە مەهاباد، تا ساڵی ۱۳٨۰ی هەتاوی لە قوتابخانەکانی ناوەندی و دواناوەندی سەرقاڵی وانە وتنەوە بووە، دوای خانەنشینی، ساڵانی ٨۲و٨۳ی هەتاوی لە زانستگای ئازادی مەهاباد سەرقاڵی گوتنەوەی وانەبێژی قوڕئان‌ناسی بووە، لە ساڵی ۱۳٨۳ی هەتاوی بە پێشنیاری کۆمەڵێ لە مامۆستایانی ئایینی و خەڵکی گەڕەک دەبێتە پێش‌نوێژی مزگەوتی “حاجی سەیید بایز” لە گەڕەکی مەیدانی مەنگوڕان لە مەهاباد. ئێستاکەش مامۆستا هەر تەشریفی لەوێییە و خەریکی بەڕێوە بردنی ئەرکی مەلایەتییە،

 

بەرهەمەکانی مامۆستا:

۱)ـ دیوای شێعر: سەرجەم شێعرەکانی لە بۆنە جۆراو جۆرەکانی بە فارسی، کوردی و بەشی وەرگێڕان لە ئەدەبی عەڕەبی بۆ سەر دوو زمانی فارسی و کوردی و شێعری فارسی بە کوردی و کوردی بە فارسی،

۲)ـ وەرگێڕی (قصیدة المواكب) جوبڕان خەلیل جوبڕان لە عەڕەبێەوە بۆ سەر زمانی فارسی (ئامادەی چاپ)،

۳)ـ شەرح و لێکدانەوەی دیوانی مەلا مارف کۆکەیی،

۴)ـ وەرگێڕانیکتێبی (منظومة تنویر البصائر فی التحذیر عن الكبائر) نوسراوەی شێخ‌مەعڕۆف نۆدەهی، بە شێعری فارسی.

۵)ـ کوکب المنیر، وەرگێڕانی” الفقەالأکبر”ی ئیمام شافیعی بە پەخشان بە زمانی فارسی کە هەمووشی بە خەتی خۆشی، خۆی نوسیوەتەوە،

۶)ـ خصوصیات بانوان در حج (احکام و آداب، اندرز وهشداری) وەرگێڕان لە عەڕەبی بۆ فارسی.

۷)ـ أللؤلؤ الأفشار من كلام‌قصار النبیّ ٱلمختار(وەرگێڕانی فەرمودەکانی خۆشەویست(د.خ) بە هۆنراوەی فارسی،

٨)ـ جواهر ٱلأفشار از معدن كلام پرودگار(بەربژێری هەندێ لە ئایەتەکانی قوڕئانی پیرۆز بە شێوەی چوارخشەکی)

۹)ـ مِن قصارالکلمات و نوادرالجملات، امیرالمؤمنین حضرت عمر بن خطاب(رض)

 

تایبەتمەندی و هۆگرییەکانی مامۆستا:

ـ خەتی خۆش: مامۆستا هۆگرییەکی زۆری بە خەت هەیە؛ هەم خەتی نەسخ، نەستەعلیق و هەم شکەستە. ئەمەی کە فێری بووە، ئی زەکاوەت و خۆڕاهێنی خۆیەتی.

دەنگی خۆش: بەڕێکی لە “قەسیدەی بوردیە” کە هەر خۆی بە خەتی نەسخ نوسیویەتییەوە، بۆ خوێندینەوە و قوڕئان بە دەنگیێکی خۆش دەخوێنێتەوە.

دەستنووس: مامۆستا زۆری هۆگری بە دەستنوس هەیە، جێی ئاماژەیە کە:

۱ـ  دەستنووسەکان، لەخۆگری دەستنوسی جۆراو جۆر کە لە فێرگە ئایینێکانی کوردوستان خوێندراوون و لەوان پەڕتووک، نامیلکە، دیوانی شیعر، کەشکۆڵ، دەفتەری بیرەوەری و شێعری ئەدەبی. جێی ئاماژەیە کە زۆربەی ئەم دەستنوسانەی لە ڕێگای کڕین، دیاری، ئاڵووێر و گۆڕینەوە وەدەستی هێناوە، لەبەر ئەوەی لە ڕاددەبەدەر هۆگری دەستنووس بووە، لەگەڵ نەبوونیش، وابوو بۆ کڕینەوە زۆر زیاتر لە نرخی ڕاستەقینەی داوە.

۲ـ هەر دەستنوسێک کەوتبێتە دەستی، جوان لە بەرگی گرتووە، لاپەڕێکی سپی‌لەسەر لاپەڕەی‌هەوەڵ و بە خەتی نەستەعلیق، ئەم دەستنووسەی ناساندووە؛ وەک‌: ناوی پەڕتووک، نووسەر، چۆنی وەدەست هێنانی و ....

لە ئارشیوی کتێبخانەی مامۆستا، پازدە دەستنووسی قوڕئان بە خەتی نەسخ، یا سولس مایل بەنەسخ، هەندکیان ناوی خۆشنووسەکەیان لە کۆتادا نووسراوە.

مامۆستا سەدووشەش(۱۰۶) دەستنووسی هەیە، وەک‌: قوڕئان، ڕاڤە و تەفسیری قوڕئان، فیقه، “الفتح المجید فی قواعد التجوید”ی نوسراوەی زانای گەورەی کورد، شێخ‌مەعڕوفی نۆدەهی، کە هەم بە شێوەی نەسخە هەم نەستەعلیق، بە خەتی عەبدوڵڵا ئەفشارە. بە خۆشییەوە، گۆڤاری کەشکۆڵی  لە ژمارەی (۲)ی ساڵی پێنجەم کە تایبەت بە پاییز و زستانی (۱۳۹۹)ی هەتاوییە، بەشێکی تەرخان داوە بە مامۆستا مەلا موحەممەد ئیکڕامی و دەستنووسەکانی کە لەوێ زیاتر دەیان ناسێنێ.

۳ـ نوکتەزانی و قسەی نەستەق: مامۆستا زۆری قسەی نەستەقی لەلایە، چ بە زاراوە هەوشار، موکریان، تورکی و فارسی، خۆزیا کۆ کرابانەوە.

۳ـ هۆندنەوە و ەرگێڕانی شێعر: یەکێ‌تر لەو بابەتانەی کە مامۆستا چاتر دەناسێنێ و هۆگری پێوەیەتی، شێعر بە زمانی کوردی، تورکی، عەڕەبی و فارسیە (جا چ وەک وەڕگێڕان بێ یان شێعری خۆی بێ). لە وەرگێڕانیش دەتوانین ئاماژە بەم هۆنراوانە بکەین:

۱)ـ چەند بەیت لە وەرگێڕانی دوو غەزەلی مامۆستا نالی بۆ  سەر زبانی فارسی:

            ۱

[شب یلداست یا دیجور امشب . که چشم از دوریت بی نور امشب]

 

[دلم چون حاکم معزول، جانا . همه وصل تو را منظور امشب]

 

[به دیدارت چنان دل گشته مایل .  ز من چون وحشیان شد دور امشب]

[چو خوبان راتو شاه کج کلاهی  .  چه بیم از قیصر و فغفور امشب]

 

[ز خواب آشفته گشته نرگسانت .  و یا پر فتنه و  مخمور امشب]

 

[کشد خط سرکشم نقش  چشمت . شوم بر دار چون منصور امشب]

 

[مسلمانان چو حال نالی جویند . به کنج بی کسی مهجور امشب]

 

[ز اشعار طرب‌انگیز نالی .   دل “افشار” شد پر شور امشب]

۲

 

[درون بریان و پر درد است بی تو . دلم سوزان، نفس سرد است بی تو] 

[منم سرگشتە در این دیر شش‌در . سرم در رهن این نرد است بی تو]

[کبود ماتمم بر تن ز شیون . سرشکم سرخ و رخ زرد است بی تو]

 

۲)ـ وەرگێڕانی قەسیدەی “پس بگردید و بگردد روزگا”ی سەعدی بە کوردی:

[زۆری سووڕاوە و دەسووڕێ ڕۆژگار. دڵ بە ئەم دنیایە نادا هۆشیار]

[تاکوو دەستت ئاوەڵە، کارێ بکە . بەر لەوەی کۆتا بێ دەستی تۆ لە کار]

[هاتووە نێویان لە نێو شانامەدا . ڕۆستەم و گەشتاسب و ئەسفەندیار]

 

۳)ـ وەرگێڕانی شێعری “الحبُّ”ی ئیبنو عەڕەبی (بە فارسی لە ژێر ناوی”عشق”  و بە کوردی لە ژێر ناوی”ئەوین):

عەڕەبی:

[لقد كنت‌َ قبلَ الیوم أُنکر صاحبی. إذا لم یكن إلی دینیه دانی]

[وقد صار قلبی قابلا كل صورة. فمرعی لغزلان و دیر لرهبان]    

فارسی:

[بارفیقی کو مرا همدین نبود. تاکنون قلبم ازو دوری نمود]

[لیک قلبم حالیا مقلوب شد. نزد آن هر صورتی محبوب شد]

کوردی:

[ئەو ڕەفیقەی وا کە هاودینم نەبوو . تاکوو ئێستا ئەو دڵەم بۆ لای نەچوو]

[ئێستە ناگا وەرگەڕا لەو حاڵە دڵ . لای دڵم هەر شکڵ و وێنە  بووبە گوڵ] .

 

ئێستاش کە مامۆستا زیاتر لە ۳۵ساڵ دەبێ لە مەهابادێن، لە ماڵێ پێکەوە بە زاراوەی دەوڵەمەندی هەوشاری ئاخاوتنیان هەیە، کە ئەمە جێی دڵخۆشیە، بەداخەوە گەلێ جار ئەم بن زاراوانە یا زانایانە یا نەزانانە دەتوێنەوە، سرنجیان نادرێتێ.

کابرا دو ڕۆژ نییە چۆتە فڵان شار و و ڵاتەی؛ دەڵێ “با منداڵەکەم لەهجەی نەبێ” و خێرا خۆی لێ‌دەگۆڕێ و بە زمانی بیانی ئاخاوتنیان لەگەڵ دەکا.

کەچی دوایە چاو لێ‌دەکات و دەبینێ منداڵەکانی تازە زمانی زگماکیان لەبیر چۆتەوە و تەنانەت لە جل‌وبەرگ و عادەتەکانیشیان‌ داناوە. لێرەوە داوای تەمەن درێژی و لەش ساغی بۆ مامۆستا دەکەین و بە هۆنراوەی “بەهارییە”ی بەڕێزیان کۆتایی بەم دیدار و یادداشتە دەهێنن:

کۆچی کرد زستانی سەخت و زەمهەریر و ڕۆژی تاڵ

هاتەوە دووبارە نەورۆز و بەهار و تازەساڵ

جێژنی مێژووی کوردەواریی یادگاری هۆزەکەم

پڕ لە خۆشی و کامگاری، ڕۆژی غەمباری بەتاڵ

جێژنی هۆزی ئاریا و میدیا و قەومی ماد

بیرەوەی کاوەی دلێر و کەیقوباد و سام و زاڵ

کەوکەبە و فەڕڕی فەرەیدوون لە فەروەردین گەیشت

دەبدەبە و شەڕڕی زەحاکی شاهی سەرمای کرد بە تاڵ

ڕەعدە وەک ڕۆستەم دەگوڕڕێنێ بەسەر شاخانەوە

بەهمەن و ئەسفەندە وەک ئەسفەندیار ئەفسوردەحاڵ

شەرحی ئیزهاری کەماڵی قودرەتی یەزدانییە

کۆهساران لالەزار و پڕ نیگارە ئاڵوواڵ

دەشت و دیمەن، چۆڵ و چیمەن سەرلەنوێ هاتە ژیان

مونکیرانی پاشەڕۆژێ بانگ دەکا بۆ ئیبتیهاڵ

کێ هەیە مونکیر بە بەعس و هاتنی ڕۆژی مەعاد

(( قُل فَنَجْعَلْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی قَوْمِ الضَّلَال))

هەوری نیسانی هەمیسان هاتە عەتر و دوڕفشان

نەوعەرووسانی بەهاری دێن و دەنوێنن جەماڵ

بۆی نەسیمی سوبح و شامە مایەیی ((يُحْيِي الْعِظَامَ))

عەتربارە بای بەیان و عەترپڕژێن بای شەماڵ

غونچە نەوڕەس نیونیگاهی نەرگسی دی، پێکەنی

نیونیگاه و پێکەنینێکی لەیەک پرسین هەواڵ

سروە دێت و دەیشەکێنێ پەرچەم و کاکۆڵی گوڵ

هەروەکوو زوڵفی نیگاران، تاڵ تاڵ و ڕەنگی کاڵ

پۆلی نەسرین و وەنەوشە کەوتە خەتتی جۆیبار

هاتە هاتووچۆ سنەوبەر، سەروی قامەت ئیعتیداڵ

کەوتە نەغمە و ناڵە بولبول، شەوق و زەوقی کەوتە دڵ

هاتە چیمەن حیجلەیی گوڵ، هاتەوە عەهدی ویسال

شەرحی ئەڕڕەحمانە بۆ من خاکی پاکی نیشتیمان

پڕ لە ئاڵائو لە ئەنعامی خەزانەی زولجەلال

سەت سڵاو بۆ ئاڕاڕات و ڕشتەکێوی زاگرۆس

جێ هەوارانی دیاکۆی خاوەنی عەقڵ و کەماڵ

خاڵخاڵە شاخ و دۆڵی، لێی نەما بەفر و سەهۆڵ

دێتە گوێ دیسان لە قەڵپەز هاژەیی ئاوی زوڵاڵ

قوم قومی قومریی و قاسپەی کەو لە خەودا دێتە گوێ

هەستە هەستە کاتی بێکاری نەما ئەی بێ خەیاڵ

هەستە بەستە لەو خەوە زوو خۆ کەوە ساڵی نەوە

کاکی وەرزێڕم بەرەو مەزرایەکەت دەرچۆ لە ماڵ

تاکوو ژینت پڕ لە شادی بێت و رۆژت بەختەوەر

سوبحەدەم هەستە لە بەرگ و دەفتەری گوڵ بگرە فاڵ

جووتە کەڵ دەرکە لە هۆڵ و ڕووکەرە سەحرا و چۆڵ

تۆو بخە سەر خاک و خۆڵ، دەسکە جووت و کشتوکاڵ

مووچ و مەزرای نیشتیمانت بۆ تەکانت چاوەڕێ

دەس بە داس و بێڵەوە هەڵمەت بەرە هەڵماڵە باڵ

چاوەڕێیە دیمەن و کوێستان و سەرشاخ و چیا

بۆ ئەوێ تاکوو بەڕێکەی دەستە ئاژاڵ و پەتاڵ

ڕۆڵەکەت چالاک و دڵ ڕووناکە زوڵمی لێ مەکە

با بچێتە خوێندەواری، پێی مەدروە دڕک و داڵ

ڕۆڵەیی کوردم بخوێنە، وەرمەگێڕە ڕوو لە دەرس

((اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بالصینِ))، فەرمووی بۆ میسال

ڕێ مەدە بۆ خوێن‌مژ و خائین لە بۆ هۆز و وڵات

تف لە خائین، تف لە خوێن‌مژ، خۆفرۆشی کەچ خەیاڵ

ئەو چووارە زاتێکی خۆش زاهیر و بەد باتینن

ماری ئەفعین و گەماڵی گورگەمێشن بێ مەجاڵ

خۆ دەزانی نییەتی پیسی گەماڵی گورگەمێش

کاتی فرسەت بۆ بڕینی دووگی مەڕ دێنێ قەپاڵ

خوێندەواری، زانیاریی چارەیی دەردی گەلە

نەک بە تەکیە و تاس و نووشتوو، یا لە دەس کەی تاڵێ شاڵ

ڕوو لە عیلم و سەنعەتێ کەن، تازەلاوانی وەتەن

پشتیوانەی نیشتیمانن ئێوە هەروەک زێڕی قاڵ

میللەتی بێ عیلم و سەنعەت، دوور لە عەقڵ و مەعریفەت

باری بێگانەی لەسەر پشتایە، کۆڵکێشی حەماڵ

تۆ بخوێنە، لێی بزانە مەعنیی ((حُبُّ الْوَطَن))

شیری دایکی نیشتیمانت نۆشی گیانت لێت حەڵاڵ

ڕۆڵە نەورۆز و بەهارت لێ موبارەک بێ بەشاد

دوژمنانی ئاو و خاکت پەت لە مل بۆ شەپ شەپاڵ!