تنش میان ایران و افغانستان بر سر حق‌آبه هیرمند

 به گزارش هاژە، براساس معاهده هیرمند، افغانستان موظف به پرداخت حق‌آبه هیرمند به ایران است. با این حال طالبان مسیر آب را به روی ایران بسته و ادعا می‌کند که ذخایر آب به اندازه‌ای نیست که آن را به سمت ایران جاری کند.

حدود ۵۰ سال از معاهده آبی هیرمند می‌گذرد؛ قراردادی مهم در حوزه آب که میان افغانستان و ایران بسته شد. براساس این معاهده، دولت افغانستان موظف به پرداخت حق‌آبه هیرمند به ایران است. اجرای این معاهده در عمل با چالش‌های زیادی مواجه شده است.

 ۸۲۰ میلیون متر مکعب از آب هیرمند باید به سمت ایران بیاید، اما آنطور که حسن کاظمی قمی، نماینده رئیس جمهور در امور افعانستان گفته سال گذشته فقط ۲۷ میلیون مترمکعب آب وارد ایران شد. به عبارتی فقط چهار درصد از حق‌آبه ایران از هیرمند وارد کشور شد.

 افغانستان از دادن حقابه سر بازمی‌زند و علت اجرا نکردن معاهده را خالی بودن سد کمال‌خان و خشکسالی عنوان می‌کند. مقامات ایرانی بارها ادعای طالبان را رد کرده‌اند، با این حال، دستگاه دیپلماسی کشور هنوز نتوانسته مسیر آب را به ایران باز کند.

 طالبان: از اظهارات نامناسب استفاده نکنید

ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم در سفر اخیر خود به سیستان و بلوچستان گفت: «به حاکمان افغانستان اخطار می‌دهم، حق‌آبه مردم سیستان و بلوچستان را بدهند. اگر کارشناسان ما کمبود آب را تائید کنند، حرفی نداریم وگرنه اجازه نخواهیم داد حق مردم ما تضییع شود. حرف من را جدی بگیرید تا بعدا گلایه نکنید.» پس از اخطار رئیسی، طالبان در بیانیه‌ای اعلام کرد خواست مکرر ایران برای آب و اظهارات نامناسب در رسانه‌ها را زیان‌آور می‌دانیم. در بیانیه طالبان آمده است: «امارت اسلامی یکبار دیگر تعهد می‌سپارد که با در نظر داشت موافقت‌نامه آب هلمند (هیرمند) تمام تلاش خویش را به خرج می‌دهد که آب تعهدشده به مردم ایران برسد. اما به این شرط که ذخایر آب ما به اندازه‌ای برسد که اگر آن را به ایران جاری بسازیم و در دریای خشک هلمند صدها کیلومتر مسیر را طی کند، به آن کشور برسد. این درحالی است که اکنون در بند کمال‌خان هیچ آبی وجود ندارد و اگر آب‌بند کجکی در آن جاری گردد تا آنجا نمی‌رسد. بنابراین نیاز است تا جانب ایرانی این حقایق را درک نماید.»

پایش انحراف هیرمند با ماهواره خیام

 پیش از این امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در توییتی نوشت: «در ماه‌های اخیر مکررا از ملاتقی، سرپرست وزارت خارجه افغانستان خواستم طبق عهدنامه هیرمند به تعهدات خودشان عمل کنند و امکان بازدید هیأت‌های فنی و سنجش میزان آب را فراهم کنند که نکردند. ملاک بود و نبود آب، بازدید فنی و عینی است و نه صدور بیانیه سیاسی.»

این در حالی‌ است که اخیرا جبار وطن فدا، مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی درباره ادعای طالبان گفته بود: «توضیح مقامات افغان برای تحویل ندادن حقابه ایران از هیرمند، کمبود آب است؛ این ادعا با وجود تصاویر ماهواره‌ای رد می‌شود. طرف افغان بیش از هشت ماه است که پاسخی نداده است و ما در عمل چیزی ندیدیم.»

علاوه بر این حسین دلیریان، سخنگوی سازمان فضای ایران، در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «سازمان فضایی ایران با استفاده از ماهواره خیام، رودخانه هیرمند را پایش کرده است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که حکومت افغانستان در برخی نقاط با انحراف مسیر آب و ایجاد بندهای متعدد، مانع رسیدن آب به ایران شده است.»

 دعا کنید باران ببارد

با همه اینها طالبان همچنان مسیر آب به ایران را باز نکرده است. فعلا تنها چرخه‌ای از اظهارات است که از این سوی مرز به آن سو می‌رود و نتیجه‌ای هم ندارد. در حالی‌که مردم منطقه سیستان چشم به راه آب در بستر خشکیده تالاب بین‌المللی هامون مانده‌اند. اوایل اردیبهشت‌ماه، مردم پنج شهرستان شامل زابل، هامون، هیرمند، زهک و نیمروز با تشکیل زنجیره انسانی به عملکرد دستگاه دیپلماسی نسبت به پیگیری حق‌آبه رودخانه هیرمند اعتراض خود را نشان دادند.

 پیش از این معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار درباره حق‌آبه هیرمند گفته بود: «طرف افغان می‌گوید که بروید دعا کنید که باران ببارد. سرریز سد کمال‌خان را به سمت گودزره هدایت می‌کنند تا حقوق حقه ایران به شکل کامل زائل شود.» سعیدی همچنین گفت: «برآیند اقدامات دستگاه‌های مسئول کشورمان بیانگر این است که دیپلماسی آب که با محوریت وزارت امور خارجه، سازمان محیط زیست و وزارت نیرو شکل گرفته است، در یک ناهماهنگی فاحش قرار دارد.»