رماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چیست؟

رماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است. در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی به بافت‌های خود حمله می‌کند. بیماری روماتیسم مفصلی موجب التهاب، درد و تورم مفاصل بدن می­‌شود.

التهاب باعث می‌شود که مفاصل دردناک، داغ و متورم شوند و حرکت آن محدود شود. خشکی مفاصل در هنگام صبح نیز رایج است. این بیماری معمولا مزمن بوده و  اگر بدون درمان رها شود در دراز مدت  التهاب ناشی از رماتیسم مفصلی می‌تواند به مفاصل آسیب برساند و موجب تخریب مفصل شود.

علت روماتیسم مفصلی مشخص نیست. این علت به ترکیبی از عامل‌های هورمونی یا محیطی و ارثی یا ژنتیک مربوط می‌شود. از هر صد نفر یک نفر در طول عمرش به نوعی به این بیماری مبتلا می‌شود.

روماتیسم مفصلی و به خصوص روماتیسم زانو در زنان درصد شیوع بالاتری دارد و زنان سه برابر بیش از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. رماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) معمولاً بین ۳۵ تا ۶۰ سالگی بروز می‌کند، اما بر اساس اکثر پژوهش‌ها احتمال ابتلا به روماتیسم در دوره میان‌سالی بیشتر است.

با علائم روماتیسم مفصلی آشنا شوید

رایج ترین علائم روماتیسم مفصلی عبارتند از:

_ تورم، درد، حرارت در مفاصل. معمولاً مفاصل کوچک‌تر دست‌ها یا پاها تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

_ سفتی و خشکی صبحگاهی که بیش از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد (یا در صورت استراحت در طول روز، خشکی مفصل بروز می‌یابد که بیش از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد).

_ کاهش دامنه حرکتی مفصل و قدرت عضله

_ ضعف و خستگی مزمن

_ احساس غیر طبیعی مانند سوزش یا تیر کشیدن

_ اشکال در خواب به خاطر وجود درد

_ ضعف عضلات

_ علائمی شبیه آنفولانزا، مثل احساس داغی و تعریق

_ سر درد

_ گردن درد

_ کاهش اشتها

برای کنترل درد لازم است چند روش از استراتژی‌های زیر را امتحان کنید و ببینید کدام یک برای شما نتیجه‌ی بهتری در پی دارد:

۱. ارتباط ذهن- بدن

برای مثال افسردگی از مشکلاتی است که معمولا با رماتیسم مفصلی همبود است. همبودی یعنی یک بیماری با احتمال بالایی در کنار بیماری دیگر به وجود می‌آید. وقتی شما با بیماری دردناکی که به مفاصل‌تان حمله کرده است زندگی می‌کنید حفظ دیدگاهی روشن به زندگی کار دشواری خواهد بود. افسردگی می‌تواند کنار آمدن با این بیماری را سخت‌تر ‌کند و از جانب دیگر باعث تشدید نشانه‌های آن شود. نکته‌ی مثبت اینجاست که رماتیسم و افسردگی هر دو قابل درمان هستند. شما باید بیاموزید چگونه عادت‌های زندگی سلامت را در زندگی‌تان برقرار کنید تا بتوانید علائم رماتیسم مفصلی و افسردگی را مدیریت کنید.

۲. داروهای ضدالتهاب

تمام استراتژی‌های کنترل درد در رماتیسم مفصلی بعد از کنترل التهاب قرار می‌گیرند. اولین گزینه در بین روش‌های کاهش درد، داروهای ضد رماتیسمی کنترل التهاب (DMARDs) است. برای کنترل التهاب در رماتیسم باید با پزشک خودتان در ارتباط باشید. متوتروکسات (methotrexate) بیشترین داروی استفاده شده برای درمان رماتیسم مفصلی است. ممکن است در مواقع عود بیماری از استروئیدها نیز استفاده شود. اگر بیماری با شدت ادامه پیدا کند پزشک از داروهای سه‌گانه برای شما استفاده خواهد کرد، داروهایی که جدیدتر و گران‌تر هستند، اما مؤثرند.

۳. داروهای مسکن

بهترین داروها برای درد حاد داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی هستند که با نام اختصاری NSAIDs شناخته می‌شوند. داروهای قوی‌تری که داروهای شبه‌افیونی نامیده می‌شوند، ممکن است برای درد غیرقابل تحمل تجویز شوند، اما بهتر است تا حد ممکن از آنها استفاده نشود. این داروها باید با احتیاط مصرف شوند زیرا بدن به مرور به آنها عادت می‌کند و احتمال سوءمصرف را در افراد بالا می‌برد.

۴. درمان‌های غیردارویی

درمان‌های مدرن برای رماتیسم مفصلی بسیار اثرگذارند. داروها، درمان‌های فیزیکی، کاردرمانی و سایر درمان‌ها به تنهایی یا در ترکیب با هم می‌توانند التهاب، سفت شدن عضلات، درد و ناتوانی را کاهش دهند. با دریافت درمان مناسب ممکن است بهبود پیدا کنید، یا اینکه تمام یا بخش زیادی از نشانه‌های بیماری‌تان از بین برود. رعایت توصیه‌های بهداشتی را جدی بگیرید. به اندازه‌ی کافی بخوابید، غذای مناسب بخورید، به طور منظم ورزش کنید و روابط حمایتی خود را با دیگران ادامه دهید.

۵. استراحت

خواب کافی برای سلامتی فیزیکی و روانی شما حیاتی است. درد و افسردگی حاصل از رماتیسم مفصلی ممکن است خوابیدن را به کاری سخت تبدیل کند. بنابراین لازم است برای داشتن خواب شبانه‌ی بهتر این موارد را رعایت کنید:

_ برای بیدار شدن و به تخت‌خواب رفتن زمان ثابت و معینی در نظر بگیرید و حتی در روزهای تعطیل آن را رعایت کنید.

_ در اتاقی خنک، تاریک و ساکت بخوابید.

_ از خوردن و نوشیدن بعد از ساعت ۷ شب خودداری کنید، به خصوص نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا الکلی

_ از تلویزیون، کامپیوتر و سایر وسایل الکترونیکی در تخت‌خواب و یا نزدیک به زمان خواب استفاده نکنید

۶. رژیم غذایی

داشتن یک رژیم غذایی سالم شامل خوراکی‌های بی‌خطر، کلید تندرستی است. رژیم متعادل می‌تواند در نگهداری وزن مطلوب، حمایت از سیستم ایمنی بدن و بهبود خلق به شما کمک کند. چنین رژیمی شامل انواع مختلف میوه، سبزیجات، دانه‌های کامل و پروتئین بدون چربی می‌شود. از یک طرف ماهی، مرغ و سبزیجات کمک می‌کنند ماهیچه‌های قوی‌ای داشته باشید؛ از طرف دیگر میوه‌ها، سبزیجات و دانه‌های کامل حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر هستند که به بدن شما کمک میکند بهترین عملکرد خود را حفظ کند.

 ۷. وزن مطلوب

نگهداری وزن در محدوده‌ی طبیعی (شاخص توده‌ی بدنی بین ۱۹ تا ۲۵) می‌تواند به مدیریت بهتر درد رماتیسم مفصلی منجر شود. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ انجام شد نشان می‌دهد داشتن اضافه وزن میزان داروی مورد نیاز فرد را برای کنترل درد افزایش داده و احتمال تسکین علائم را در او کاهش می‌دهد.

۸. ماساژ

ماساژ گرفتن (چه آن را از ماساژتراپیست دریافت کنید چه ماساژی که خودتان به خودتان می‌دهید) می‌تواند درمان مکمل آرام‌بخشی برای درد رماتیسم مفصلی باشد. تحقیقی در سال ۲۰۱۳ منتشر شد که طی آن به مدت چهار هفته، هفته‌ای یک بار، به ۴۲ فرد مبتلا به رماتیسم مفصلی در ناحیه بازو، توسط ماساژتراپیست ماساژ ملایم یا متوسط داده شد. همچنین، به شرکت‌کنندگان آموزش داده شد تا خودشان ماساژ را در منزل انجام دهند. پس از گذشت یک ماه، گروهی که ماساژ متوسط را دریافت کرده بودند درد کمتر و دامنه‌ی حرکتی بیشتری نسبت به گروه‌های دیگر داشتند.

۹. به خانواده و دوستان‌تان بگویید چه احساسی دارید

هیچکس نباید رنج ناشی از رماتیسم یا افسردگی را به تنهایی تحمل کند. حمایت دوستان و خانواده می‌تواند به شما در کنار آمدن با درد رماتیسم مفصلی کمک کند. صحبت از درد و رنج، چه فیزیکی باشد چه روانی، دشوار است. ممکن است فکر کنید سکوت بهتر است تا اینکه درباره‌اش حرفی بزنید یا «شکایت» کنید، به خصوص اگر درد شما مزمن باشد. اما زمانی که از درد و شرایط خودتان با خانواده و دوستان صحبت کنید آنها می‌توانند برای کنترل و کنار آمدن با آن به شما کمک کنند.ی‌کنند بهترین عملکرد خود را حفظ کند.

۱۰. تمرینات بدنی

در حالیکه با داشتن رماتیسم مفصلی شاید آنقدرها حال و هوای ورزش کردن به سراغ‌تان نیاید، باید بدانید که تمرینات بدنی ملایم در واقع درد مفاصل‌ را کاهش و کیفیت زندگی را افزایش می‌دهند. ورزش کمک می‌کند قدرت ماهیچه‌ها، بنیه، تعادل بدن، احساس خودارزشمندی و اعتماد‌به‌نفس در شما افزایش پیدا کند.

پزشکان اعتقاد دارند که تمرینات بدنی بدون فشار یا فشار ملایم به مفاصل (Non-impact or low-impact exercise) روش مؤثری در کاهش درد هستند. پیاده‌روی، شنا، ایروبیک در آب، نرمش و حرکات کششی و دوچرخه ثابت از این دست ورزش‌ها به حساب می‌آیند. در حقیقت تمرینات ایروبیک در استخر آب گرم یکی از بهترین ورزش‌ها برای رماتیسم مفصلی است، زیرا آب وزن بدن شما را نگه می‌دارد و در این شرایط به مفاصل فشار کمتری وارد می‌شود. یوگا توصیه‌ی دیگر سازمان بیماری رماتیسم برای کاهش درد است. تمرینات اولیه‌ی یوگا می‌توانند بسته به شرایط بدنی شما تعدیل و آسان‌سازی شوند.

به هر حال وقتی صحبت از ورزش می‌شود لازم است که با پزشک خودتان مشورت کنید تا مبادا ورزشی انجام دهید که درد شما را افزایش دهد. نکته‌ی دیگر اینکه در زمان اوج گرفتن بیماری هر برنامه‌ی ورزشی را موقتا متوقف کنید.

۱۱. استفاده از اُرتوزها و بِریس‌ها

شامل وسایل کمکی هستند که حین حرکت از مفاصل شما حمایت و محافظت می‌کنند. برای مثال کفی کفش، آتل یا بریس‌هایی که مفاصل شما را در وضعیت مناسب قرار می‌دهند. شما همچنین می‌توانید دستکش مخصوص رماتیسم را برای انگشتان و دست خود تهیه کنید. برای انتخاب این وسایل یک متخصص ارتوپد می‌تواند بهترین گزینه‌های موجود را به شما پیشنهاد بدهد.

۱۲. سرد و گرم کردن

ماهیچه‌ها در مواجهه با گرما ریلکس می‌شوند و سرما احساس درد را کاهش می‌دهد. شما می‌توانید برای کاهش درد رماتیسم مفصلی از کمپرس سرد و گرم به تنهایی یا به تناوب استفاده کنید. حمام آب گرم نیز مانند ورزش در استخر آب گرم درد مفاصل را کاهش می‌دهد.

۱۳. طب سوزنی

اعتقاد بر این است که در این درمانِ شرقیِ قدیمی از طریق سوزن‌هایی که به پایانه‌های عصبی نزدیک می‌شود ترشح مسکن‌های طبیعی بدن تحریک می‌شود. برخی مطالعات از مفید بودن طب سوزنی برای تسکین درد مزمن حکایت دارد، اما شواهد چندانی برای مفید بودن آن در رماتیسم مفصلی پیدا نشده است. با این حال طب سوزنی می‌تواند برای برخی بیماران تسکینی موقتی فراهم کند.

۱۴. تحریک الکتریکی اعصاب به صورت زیرپوستی

تحریک الکتریکی اعصاب به صورت زیرپوستی (Transcutaneous electrical nerve stimulation) یا (TENS) نوعی درمان با استفاده از جریان کم‌ولتاژ الکتریکی است که اعصاب بدن را تحریک کرده و در مسیر‌های درد اختلال ایجاد می‌کند. تحریک الکتریکی اعصاب به صورت زیرپوستی خط اول درمان رماتیسم مفصلی نیست و معمولا از آن برای درمان دردهای سرسخت و مزمن استفاده می‌شود. اگر مایلید این درمان را امتحان کنید با پزشک خود در این‌ باره مشورت کنید.

۱۵. هوای آزاد و تغییر فضا

ممکن است به خاطر رماتیسم احساس خستگی و مریضی کنید. وقتی با نشانه‌های این بیماری دست‌و‌پنجه نرم می‌کنید کسی نمی‌تواند شما را بابت اینکه می‌خواهید در خانه بمانید ملامت کند. اما انزوا روی خلق و سلامتی شما اثر منفی می‌گذارد. همه‌ی انسان‌ها نیاز به احساس تعلق به جمع، دوست داشته شدن، ارزشمند به حساب آمدن و مراقبت شدن دارند. تا جایی که می‌توانید از خانه بیرون بزنید، حتی زمانی که در بهترین حال و هوا نیستید. هوای تازه و نور خورشید قدرت و زندگی تازه‌ای به شما خواهد داد. دیدار با دوستان و عزیزان‌تان کمک می‌کند روحیه‌ی خوبی داشته باشید.

۱۶. به خاطر داشته باشید که تنها نیستید

پزشکان و متخصصان می‌توانند به شما برای کاهش درد مزمن کمک کنند. اگر نسبت به گذشته درد بیشتری را تجربه می‌کنید، یا اگر درد در به انجام رساندن کارهای‌تان اختلال ایجاد می‌کند، بدون معطلی موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. از پزشک روماتولوژیست در مورد گزینه‌های کاهش درد مانند تمرینات بدنی، ماساژ، یوگا و طب سوزنی سؤال کنید، اما به یاد داشته باشید که اولین اولویت شما در کنار آمدن با درد رماتیسم مفصلی، کنترل کردن التهاب است.