اردوغان و پوتین در تهران به دنبال چه هستند؟

امروز  ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در تهران با ابراهیم رئیسی، همتای ایرانی خود دیدار کرد.

این دیدارها که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را نیز در بر می گیرد، در قالب مذاکرات سه جانبه «آستانه» با هدف حل و فصل اختلافات در سوریه برگزار می‌شود. همچنین انتظار می‌رود رهبران و هیئت‌هایشان، دیدارهای دوجانبه‌ای داشته باشند که در جریان آن موضوعاتی از جنگ اوکراین گرفته تا برجام مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.

• وضعیت سوریه چگونه است؟

در اول ژوئن، ترکیه اعلام کرد که به زودی عملیات نظامی جدیدی را در دو شهر شمالی سوریه برای هدف قرار دادن گروه‌های مسلح کرد آغاز می‌کند. روسیه و ایران از حامیان بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه هستند که با آغاز جنگی که بیش از 10 سال از آن می‌گذرد قدرت خود را حفظ کرده است.

در حالی که اردوغان از ایجاد یک «منطقه امنیتی» 30 کیلومتری با «پاکسازی» دو شهر تل رفعت و منبج صحبت می کرد، مسکو و تهران از آنکارا خواستند از حملات جدید خودداری کند. واشنگتن هم با اقدام برنامه ریزی شده آنکارا مخالف است.

اخیرا اردوغان اهرم فشار خود در ناتو را آزمایش کرد. در اواخر ژوئن، او در نهایت مخالفت خود با پیوستن فنلاند و سوئد به این ائتلاف را پس از موافقت این کشورها مبنی بر توقف حمایت از گروه‌های مسلح در شمال سوریه و استرداد ده‌ها نفر از افرادی که ترکیه آنها را «تروریست» می‌داند، کنار گذاشت.

از سوی دیگر، روسیه قطعنامه کشورهای غربی در شورای امنیت سازمان ملل برای ارسال کمک به سوریه از طریق مرزهای ترکیه را وتو کرد.

• ترکیه و ایران در کجای جنگ اوکراین قرار دارند؟

اردوغان در طول جنگ روسیه و اوکراین تعادل ظریفی برقرار کرده است. ترکیه ضمن مخالفت با تحریم های غرب علیه روسیه، حمایت خود را از اوکراین اعلام کرده است. همچنین تلاش کرده تا میان مسکو و کی‌یف با هدف دستیابی به توافق آتش‌بس میانجیگری کند. اما در عین حال پهپادهای نظامی بیرقدار خود را به اوکراین فروخته  است که در جنگ مورد استفاده قرار گرفته و خشم روسیه را برانگیخته است. ترکیه همچنین با الحاق کریمه به روسیه در سال 2014 مخالفت کرده بود. با این حال، آنکارا در سال های اخیر روابط نزدیکی با روسیه در زمینه انرژی، دفاع و تجارت برقرار کرده و در عین حال به گردشگران روسی نیز وابسته بوده است.

در همین حال، ایران از محکوم کردن روسیه به دلیل حمله به اوکراین خودداری کرده و گسترش ناتو را به عنوان ریشه درگیری مسبب جنگ دانسته است، اما با جنگ مخالفت کرده و خواستار گفتگو برای توقف درگیری شده است. همچنین چندین بار پیام هایی را بین اوکراین و روسیه مخابره کرده است.

• آیا ایران می خواهد به روسیه پهپاد بفروشد؟

سفر پوتین به تهران پس از آن صورت می گیرد که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده هفته گذشته ادعا کرد که ایران می خواهد «صدها» پهپاد به روسیه بفروشد تا در جنگ اوکراین از آنها استفاده شود. سی‌ان‌ان گزارش داد که یک هیئت روسی حداقل دو بار در ماه گذشته از یک پایگاه هوایی در مرکز ایران بازدید و در آنجا از دو مدل پهپاد ایرانی با قابلیت حمل سلاح دیدن کرده‌اند.

کرملین از اظهار نظر در مورد این موضوع خودداری کرده است، اما تهران به صراحت این اتهام را رد کرده و گفته است که به هیچ یک از طرفین درگیری کمک نظامی نخواهد کرد زیرا می خواهد جنگ پایان بیابد.

 

• آیا تنش بین آمریکا و ایران همچنان ادامه‌دار خواهد بود؟

نشست تهران چند روز پس از آن برگزار می‌شود که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، سفر خاورمیانه‌ای خود را به پایان رساند و طی آن از اسرائیل و عربستان سعودی دیدن کرد که با واکنش تهران مواجه شد.

برخی از کارشناسان معتقدند که سفر اردوغان و پوتین را باید در چارچوب افزایش تنش شرق و غرب پس از جنگ اوکراین تفسیر کرد. از انجایی که تحریم غرب علیه روسیه منجر به تضعیف اقتصاد کرملین شده است، مسکو به دنبال روابط قوی تر با کشورهای غیر غربی است که از این اقدامات حمایت نمی کنند. از این رو پیامی قوی درباره تمایل مسکو، تهران و آنکارا برای همکاری بدون تحمیل سیاست‌ها، مواضع و برنامه‌های آمریکا به واشنگتن ارسال می‌شود.

بحث دیگر برجام است. مذاکرات غیرمستقیم تهران برای بازگرداندن توافقی که واشنگتن به طور یکجانبه در سال 2018 آن را کنار گذاشت، برای ماه‌ها به دلیل اختلاف نظر در مورد تحریم‌هایی که آمریکا باید لغو کند، متوقف شده است. روسیه یکی از اعضایی است که در گفتگوی هسته‌ای حضور دارد.

• چه چیز دیگری ممکن است در این نشست مورد بحث قرار بگیرد؟

انتظار می رود رهبران سه کشور در حاشیه مذاکرات گفتگوهای دوجانبه مهمی داشته باشند. پوتین و اردوغان علاوه بر صادرات ایمن غلات از اوکراین، ممکن است در مورد انرژی، تجارت و دیگر راه های بهبود روابط گفتگو کنند.

ایران در عین حال مایل به امضای قراردادهای همکاری با هر دو کشور است و در ماه های اخیر پیشنهاداتی را ارائه کرده است. ایران همچنین خواهان تقویت تجارت با روسیه و ترکیه است و مقامات درباره استفاده از ارزهای ملی با مسکو گفتگو کرده اند.