بایدن برای چه به خاورمیانه آمده است؟

جو بایدن در اولین سفر خود به خاورمیانه به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده وارد تل آویو شد.

مقرر شده بایدن امروز چهارشنبه پس از دریافت گزارشی از مقامات دفاعی اسرائیل در رابطه با سیستم گنبد آهنین و یک سیستم جدید لیزری به نام «پرتو آهنین»،سخنان کوتاهی بیان کند.

رهبر ایالات متحده پیش از دیدار با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در روز جمعه در کرانه باختری اشغالی، دو روز را در اورشلیم سپری خواهد کرد تا با رهبران اسرائیل از جمله یائیر لاپید، نخست وزیر موقت و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر سابق، گفتگو کند.

او سپس با یک پرواز مستقیم و بی‌سابقه از اسرائیل به عربستان سعودی - جایی که پادشاهی آن وجود اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد - برای گفتگو با مقامات سعودی و شرکت در نشست سران خلیج فارس رهسپار خواهد شد.

• هدف اصلی

پاشنه اصلی این سفر بر محور انرژی می‌چرخد. دولت بایدن هم برای تضعیف دولت روسیه که درگیر جنگ با اوکراین است و هم برای راضی کردن افکار عمومی آمریکا در آستانه انتخابات میان دوره‌ای به شدت به دنبال راهی است تا قیمت انرژی را در بازارهای جهانی کاهش دهد. از این رو انتظار می‌رود که او در این سفر  کشورهای عربی خلیج فارس به ویژه عربستان و امارات را راضی کند تا تولید نفت را افزایش دهند.

اما تمام این سفر به این موضوع خلاصه نمی‌شود. تسریع و تعمیق عادی سازی روابط عربستان با کشورهای عربی، تلاش برای حل و فصل جنگ یمن، مسئله فلسطین و تعمیق جبهه سیاسی علیه ایران، از جمله مواردی هستند که در دستور کار بایدن قرار دارند.

 

• اسرائیل

بایدن در اسرائیل با لاپید مذاکره می‌کند. احتمالا تلاش‌های را برای گرفتن امتیازاتی برای فلسطینی‌ها انجام دهد. فلسطینی‌هایی که اخیرا بر سر موضوع کشته شدن خبرنگار الجزیره، شیرین ابوعاقله، رابطه‌شان با بایدن تیره شده است. موضوع بعدی تعمیق عادی‌سازی روابط اسرائیل با اعراب، علی‌الخصوص عربستان خواهد بود.

اسرائیلی‌ها هم برنامه مفصلی برای بایدن چیده‌اند. بایدن از سامانه گنبد آهنین دیدار می‌کند، سیستمی که ایالات متحده برای ساختنش میلیاردها دلار هزینه کرده است. بازدید دیگر از پرتو آهنین خواهد بود. اسرائیل امیدوار است بتواند این تاسیسات را آمریکا بفروشد.

برنامه بعدی بایدن دیدار با نخست وزیر سابق اسرائیل بنیامین نتانیاهو خواهد بود. بعد از سقوط کابینه نتانیاهو حالا رهبر مخالفان است. بایدن گفته بود که در انتخابات اسرائیل طرفدار کسی نیست. اما همه می‌دانند که رابطه نتانیاهو و دموکرات‌ها مطلوب نیست.

 

• فلسطین

نحوه برخورد بایدن با مسئله فلسطین با ترامپ متفاوت است. او در این مدت حمایت‌های مالی واشنگتن از تشکیلات خودگردان فلسطینی را از سر گرفته است. بایدن همچنین به صراحت اعلام کرده که از ایده تشکیل دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل حمایت می‌کند؛ ایده‌ای که نفتالی بنت، نخست‌وزیر قبلی اسرائیل به صراحت گفته بود تا زمانی که در قدرت باشد به آن تن نخواهد داد.

بایدن برای ملاقات با محمود عباس به بیت‌لحم خواهد رفت. به نظر می‌رسد به جز کمک‌های مالی و بازدید از یک بیمارستان بایدن اقدام خاصی در مسیر صلح بر ندارد.

• ایران

بایدن روز جمعه و در اقدامی بی سابقه از اسرائیل به عربستان پرواز می‌کند. این نخستین بار در تاریخ است که رئیس‌جمهور آمریکا به شکل مستقیم از اسرائیل به عربستان پرواز می‌کند.

کارشناسان سیاسی می‌گویند این انتظار وجود دارد که مساله ایران در مذاکرات مطرح شود. مذاکرات احیای برجام ادامه دارد و این احتمال وجود دارد که دولت آمریکا از فرصت سفر بایدن بهره ببرد و درباره سناریوهای خاورمیانه بدون برجام با شرکایش در منطقه مذاکره کند.

 

• عربستان

اینکه قرار است در بایدن در عربستان به چه مسائلی بپردازد و یا از چه مسئله مهمی رونمایی کند مشخص نیست، اما تاکید کرده است که تنها برای نفت به عربستان نمی‌رود و «برنامه بزرگی» برای منطقه دارد. با توجه به پرواز تاریخی که به آن اشاره شد، تلاش برای عادی سازی روابط اسرائیل با عربستان به احتمال زیاد جزوی از این سفر خواهد بود.

• یمن

جو بایدن اگرچه ناچار شده سرانجام به ریاض برود و با محمد بن سلمان دیدار کند تا راهی برای کاهش قیمت انرژی پیدا کند، اما این موضوع برای کاخ سفید بسیار هزینه‌بر بوده و خشم بسیاری از هواداران حزب دموکرات و نمایندگان این حزب در کنگره فروکش نکرده است.

تلاش برای پایان دادن به جنگ یمن که در آن اتهامات سنگین «جنایات جنگی» با تسلیحات آمریکایی مطرح است، می‌تواند سفر جو بایدن را از یک اقدام سودجویانه دولت آمریکا به ابتکار عملی بشردوستانه برای پایان دادن به یکی از دشوارترین بحران‌های بشردوستانه حال حاضر در جهان تبدیل کند.