چرا هیچ پلی بر روی رود آمازون نیست

رودخانه آمازون علیرغم طولی در حدود ۶۵۰۰ کیلومتر، در کمال تعجب هیچ پلی ندارد.

رودخانه آمازون دومین رودخانه طویل جهان پس از نیل و یکی از مهم‌ترین آبراه‌های سیاره ماست. این رودخانه از نظر حجمی، بیشترین میزان آب شیرین نسبت به هر رودخانه دیگر در جهان را دارد و دارای بزرگترین حوزه آبریز دنیا با مساحتی بالغ بر ۷ میلیون کیلومتر مربع است. اما این عظمت با همه تنوعی که در خود جای داده است، به طور عجیبی یک چیز کم دارد؛ پل!

با توجه به اینکه آمازون از سه کشور (پرو، کلمبیا و برزیل) عبور می‌کند و بیش از ۳۰ میلیون نفر در حوضه این رودخانه زندگی می‌کنند، طبق گزارش صندوق جهانی حیات وحش، به نظر می‌رسد که هیچ پلی روی آن نباشد. اما چرا اینطور است؟ آیا برای ساختن چنین سازه‌هایی در جنگل‌های بارانی حاوی سوآپ‌ها، تالاب‌های وسیع و زیر درختان عمیق و ضخیم، مشکلات اساسی وجود دارد؟ آیا موانع مالی وجود دارد یا در کل ارزش استفاده کردن را ندارد؟

در مقایسه با برخی از شناخته‌شده‌ترین رودخانه‌های جهان، فقدان پل بر روی آمازون عجیب است. تنها در قاهره حدود ۹ پل بر نیل وجود دارد، بیش از ۱۰۰ پل در ۳۰ سال گذشته بر روی یانگ تسه، رودخانه بزرگ آسیا ساخته شده و دانوب اروپا که تنها یک سوم طول آمازون را دارد، دارای ۱۳۳ گذرگاه پل است. والتر کافمن، رئیس مهندسی سازه (ساختار‌های بتنی و طراحی پل) در مؤسسه فناوری فدرال سوئیس (ETH) در ایمیلی به Live Science گفت: «نیاز واقعاً مبرم به پل در سراسر آمازون وجود ندارد. آمازون، در بیشتر طول ۴۳۰۰ مایلی خود، در مناطقی پرجمعیت، پیچ و خم می‌شود، به این معنی که جاده‌های اصلی بسیار کمی برای ایجاد پل وجود دارد. در شهر‌هایی که با رودخانه هم مرز هستند نیز قایق‌ها و کشتی‌ها وسیله اصلی جابه‌جایی کالا‌ها و مردم از ساحلی به ساحل دیگر هستند، به این معنی که واقعاً نیازی به ساختن پل‌ها نیست.»

حوزه آبریز رود آمازون

کافمن خاطرنشان کرد: «البته، مشکلات فنی و لجستیکی نیز وجود دارد. برای مثال، باتلاق‌های وسیع و خاک‌های نرم آن مستلزم ایجاد راه‌های دسترسی بسیار طولانی و پایه‌های بسیار عمیق است که این خود به معنای سرمایه‌گذاری مالی سنگین است. بعلاوه، تغییر موقعیت مسیر رودخانه در طول فصول سال و ایجاد اختلاف در عمق آب، ساخت و ساز را بسیار دشوار می‌کند.» کافمن اشاره می‌کند که اگرچه چنین شرایطی فقط مختص به آمازون نیست، اما باید توجه داشت که این مسائل در آمازون از شدت بسیار بالاتری برخوردار هستند.

کافمن در خصوص استفاده از پل‌های شناور همی می‌گوید؛ «پانتون‌ها یا سازه‌های شناور راه‌حلی نیستند که در بیشتر بخش‌های آمازون کارآیی داشته باشند، زیرا رودخانه به شدت تحت تأثیر تغییرات فصلی قرار می‌گیرد که لایه دیگری از پیچیدگی را اضافه می‌کند. به عنوان مثال، در طول فصل خشک - بین ژوئن و نوامبر - پهنای آمازون به طور متوسط بین ۲ تا ۶ مایل (۳.۲ و ۹.۷ کیلومتر) است، در حالی که در فصل مرطوب - دسامبر تا آوریل - عرض رودخانه می‌تواند به ۳۰ مایل (۴۸ کیلومتر)، و سطح آب می‌تواند به ۵۰ فوت (۱۵ متر) بالاتر از سطح آن در طول فصل خشک، برسد.»

شایان ذکر است که اگرچه هیچ پلی بر روی رود آمازون وجود ندارد، اما یکی از شاخه‌های اصلی آن، یعنی رودخانه سیاه، یک پل دارد. این پل که پونته ریو نگرو نامیده می‌شود، در سال ۲۰۱۱ تکمیل شد و مانائوس و ایراندوبا را به هم متصل می‌کند و تا به امروز تنها پل بزرگی است که بر روی یکی از شاخه‌های اصلی آمازون زده شده است. فیلیپ فرنساید، زیست شناس، دانشمند و حافظ محیط زیست آمریکایی که بخش اعظم زندگی حرفه‌ای خود را در برزیل گذرانده است، می‌گوید: «اگرچه هیچ برنامه مشخصی برای ساخت پل بر روی آمازون وجود ندارد، اما این بدان معنا نیست که این اتفاق نخواهد افتاد.»

در سال ۲۰۱۹، ژایر بولسونارو، رئیس‌جمهور برزیل، اعلام کرد که می‌خواهد پل سازی بر روی آمازون را به عنوان بخشی از «پروژه ریو برانکو» آغاز کند، اما هنوز هیچ پیشرفتی در این پروژه حاصل نشده است. همچنین طرح‌هایی برای ساخت یک بزرگراه که ماناکاپورو را به مانائوس متصل می‌کند نیز وجود دارد که آن هم نیاز به ساخت پل بر روی آمازون دارد. اما فرنساید معتقد است که هیچکدام از این طرح ها، توجیه اقتصادی ندارند، زیرا «انتقال محصولات از کارخانه‌های منطقه آزاد تجاری مانائوس به سائوپائولو از طریق آب ارزان‌تر است.» از طرف دیگر، چنین طرح‌های به طور یقین به محیط زیست حفاظت شده این منطقه آسیب خواهد رساند که این امر به طور یقین واکنش سازمان‌های زیست محیطی را به دنبال خواهد داشت به ویژه که حفظ طبیعت آمازون از اولویت‌های خود دولت بزریل نیز محسوب می‌شود.

اکنون این سوال مطرح می‌شود که آیا امکانی وجود دارد که در آینده‌ای نزدیک پلی بر روی آمازون ساخته شود؟ کافمن می گوید: «من فکر می‌کنم یک پل تنها زمانی ساخته می‌شود که نیاز بر مشکلات و هزینه‌ها غالب شود. شخصاً تردید دارم که به زودی این اتفاق بیفتد، مگر اینکه تحولات اقتصادی پیش بینی نشده‌ای در منطقه رخ دهد.»

منبع: فرارو