شهرستان ماکو، یکی از زیباترین مناطق گردشگری و توریستی در ایران و استان آذربایجان غربی است. میهمان‌نوازی و فرهنگ غنی مردم ماکو در کنار غذاهای محلی و سوغات بومی، در بین گردشگران از شهرت قابل توجهی برخوردار است. ساکنان این منطقه از کشور به زبان ترکی آذربایجانی و کردی کرمانجی صحبت می‌کنند و اکثریت ایشان پیرو مذاهب شیعه و سنی هستند.
ماکو یکی از شهرهای مرزی کشور است و بزرگ‌ترین منطقه آزاد ایران و دومین منطقه آزاد بزرگ دنیا بعد از شانگهای به شمار می‌رود. وجود بیش از سه هزار اثر تاریخی ثبت شده، ده‌ها اثر طبیعی و بازار مرزی، این شهر را به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در شمال غرب کشور تبدیل کرده است. ماکو با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی خود می‌تواند سفری خاطره‌انگیز و مطلوب را برای
گردشگران رقم بزند.
این کلیسا قدیمی‌ترین کلیسای ارامنه جهان است که در استان آذربایجان غربی، شهرستان ماکو، روستای قره‌کلیسا قرار دارد. در بین ارمنیان این عبادتگاه مذهبی به «تادئوس مقدس» شناخته می‌شود و قدمت آن به قرن ۱۷ بازمی‌گردد. در سال ۳۰۰ میلادی، پس از رسمی شدن دین مسیحیت، قره کلیسا به‌منظور پاسداشت یاد طاطاووس مقدس، از مسیحیان مبارز سال ۴۰ میلادی و دیگر مسیحیان کشته‌شده در سال ۶۶ میلادی احداث شد. برخی بر این باورند که پیکر طاطاووس مقدس در زیرزمین این کلیسا مدفون شده است. دریاچه سد بارون
سد بارون یکی از بزرگ‌ترین سدهای آذربایجان غربی در ۱۲ کیلومتری جنوب شهرستان ماکو است که روی رودخانه زنگمار، در نزدیکی روستای بارون احداث شده است. دریاچه پشت این سد از مناظر زیبایی برخوردار و مناسب ماهیگیری است. قرارگیری این سد در کنار کلیسای زور زور سالانه گردشگران زیادی را جذب آن می‌کند.
گور دخمه ایوان فرهاد (بام فرهاد)
گور دخمه ایوان فرهاد متعلق به اقوام اورارتو در دوران مادها و قرن هشتم قبل از میلاد است که در هفت کیلومتری شهرستان ماکو قرار دارد و در دل کوه و داخل صخره‌ای بزرگ تراشیده شده است. این گوردخمه در بین مردم به بام فرهاد، خانه فرهاد و در زبان محلی به فرهاد بامو نیز شهرت یافته است و از دو اتاق و ورودی تشکیل می‌شود که در انتهای ۳۰ پله سنگی قرار دارد. برای بازدید از گور دخمه ایوان فرهاد حضور راهنمایی باتجربه ضروری است.
آبشار قلعه جوق در پنج کیلومتری جنوب غرب ماکو، در حاشیه روستای قلعه جوق و در میان کوه‌ها جای گرفته است. این آبشار ارتفاعی نزدیک به ۸۰ متر دارد و مقدار آب آن زیاد نیست؛ اما شکل قرارگیری آن بسیار زیبا است و فضای اطراف آن کاملا بکر و طبیعی باقی مانده است.
کاخ باغچه جوق، عمارتی زیبا، کهن و متعلق به دوره قاجار است که در باغی وسیع به مساحت ۱۱ هزار متر مربع قرار دارد. این مجموعه در روستایی به همین نام و در ۶ کیلومتری شهرستان ماکو واقع شده است. این اثر زیبای تاریخی به همت اقبال السلطنه، یکی از سرداران مظفرالدین شاه قاجار ساخته شده است.
از ویژگی‌های جالب و قابل‌توجه اثر تاریخی میتوان به نوع معماری آن اشاره کرد که تلفیقی از معماری ایرانی و فرنگی، مخصوصا معماری روسی است. تزیینات انجام شده هنرمندانه صورت گرفته است و نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌سازد.
عمارت کلاه فرنگی ماکو
عمارت کلاه فرنگی ماکو در قسمت شرقی خیابان امام قرار دارد. بخش بزرگی از این عمارت متعلق به علی قلی خان بیات ماکوئی بوده است و قدمت آن به اواخر حکومت قاجار می‌رسد. گچبری، آینه‌کاری و شیشه‌های رنگی ارسی این بنای زیبا، شباهت بسیاری با تالار آینه در کاخ گلستان دارد.
با بنایی دو طبقه، نمای خارجی عمارت به‌صورت هشت‌ضلعی و طرح آن از درون شبیه به صلیب است. بالکن ۲۰ ستون چوبی با تزیینات گچبری، نقاشی‌های رنگ روغن، تصاویر زیبایی از گل و بوته، پنجره‌های ارسی با اشکال مختلف هندسی و آیینه‌کاری‌های جالب و ستودنی دارد.
پل قلعه جوق ماکو
از دیگر جاهای دیدنی ماکو، میتوان به پل قلعه جوق اشاره کرد که در جنوب این شهرستان قرار دارد و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با قدمتی که به دوره صفویان بازمی‌گردد، پل ارتفاعی بالغ بر ۹ متر، عرضی حدود چهار متر و ۵۰۰ سانتی‌متر و طولی برابر با ۱۰ متر دارد و با مصالحی همچون سنگ‌های تراشیده، سنگ‌های نتراشیده، قلوه‌سنگ و ملاط گچ و آهک ساخته شده است.
منطقه شکار ممنوع آغگل ماکو
منطقه شکار ممنوع آغگل ماکو به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های ارزشمند و مهم گونه‌های مختلف جانداران بومی استان آذربایجان غربی و نیز پرندگان مهاجر شناخته می‌شود و در نزدیکی شهرستان ماکو قرار دارد. این منطقه شامل زیستگاه‌های کوهستانی مرتفع، کوهستانی کم‌ارتفاع (تپه ماهوری)، دشتی و تالابی (تالاب آغ گل و تالاب بورآلان) می‌شود و به دو بخش مجزا تقسیم شده است. در یکی از بخش‌ها شکار ممنوع است؛ ولی در بخش دیگر میتوان با داشتن شرایطی مشخص، به شکار حیواناتی از قبیل گرگ، کبک، پرندگان شکاری، روباه و گراز پرداخت. بازدید از این منطقه، برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی بسیار مناسب است.
تالاب آغ گل ماکو (تالاب آق گل ماکو)
تالاب آغ گل در شمال‌شرقی ماکو در مجاورت رودخانه ارس واقع شده است و یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی به شمار می‌رود. این تالاب، تالابی فصلی به شمار می‌‌آید که در بهار و زمستان‌ها پر آب است و در تابستان و اوایل پاییز خشک می‌شود.
کلیسای گئورگ مقدس
کلیسای گئورگ مقدس در نزدیکی روستای مرگن، بین ماکو و قره ضیاالدین، در جنوب‌شرقی روستای شوط قرار دارد. این کلیسای جذاب در قرن شانزدهم میلادی با سنگ‌های خوش‌تراش بنا شده است. اطراف کلیسا سنگ صلیب‌هایی حجاری شده و قبرستان ارامنه دیده می‌شود. ویرانه‌های خانه‌های بسیاری نیز نزدیک روستا واقع شده‌اند که حکایت از روستای پرجمعیت و آباد در گذشته دارد، روستایی که به‌علت مهاجرت ارامنه از این مکان در قرن نوزدهم میلادی متروکه شده است.
پل قره کورپو
پل قره کورپو یا پل سیاه از آثار ملی ایران است و در شمال ماکو، روی رودخانه قره‌سو، نزدیک به صد متر مانده به محل اتصال این رودخانه با رودخانه زنگمار احداث شده است. قدمت پل به دوران صفویه می‌رسد و دارای سه دهانه است. تزیینات خاص معماری و دقت در اجرای سنگ‌های تراشیده شده در این اثر قابل‌توجه است.
روستای گردشگری رند
روستای گردشگری رند در ۱۵ کیلومتری منطقه آزاد تجاری و صنعتی ماکو واقع شده است. این روستای سرسبز و زیبا در دامنه کوه قرار دارد و وجود چشمه‌های جوشان آب‌معدنی، به آن شهرت فراوانی بخشیده است. روستای رند در سال ۱۳۹۳ از سوی مسئولان منطقه آزاد ماکو به‌عنوان روستای نمونه گردشگری انتخاب شد.
تالاب بورآلان
تالاب بورآلان در ۱۵۰ کیلومتری شهر مرزی پلدشت، در امتداد مرز مشترک ایران، ترکیه و ارمنستان و در موازات رودخانه قره‌سو جای گرفته است. این تالاب از جمله تالاب‌های مهم ماکو و استان آذربایجان غربی به شمار می‌رود. تالاب بورآلان با ۲۵۰ هکتار مساحت و وجود چشمه‌های آب‌گرم، به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های اصلی و زمستان گذران ۶۴ گونه پرنده دارای اهمیت زیست محیطی زیادی است.
خانه سنگی جمال خان تیموری
خانه سنگی جمال خان تیموری از عمارت‌های متعلق به دوره قاجار است که در شهرستان ماکو قرار دارد. بنا با ۶۰۰ متر مربع مساحت، متشکل از دو طبقه است و در زمینی به مساحت چهار هزار متر مربع ساخته شده است. در احداث خانه تیموری، از سنگ به‌عنوان اصلی‌‌ترین مصالح استفاده کرده‌اند.
قلعه قبان ماکو با نام‌های قلعه قابان، قلعه قپان و قلعه کاپان نیز شناخته می‌شود و قدمت آن به ۶۰۰ سال پیش و دوره تیموریان بازمی‌گردد. با توجه به ارزش تاریخی، قلعه قبان ماکو در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با ۲۵۰ هکتار مساحت، این قلعه در بافت تاریخی شهر قرار دارد و با دیوارها، بارو‌ها و برج‌‌های بلند شامل بخش‌هایی مانند شاه‌نشین، حمام و زندان می‌شود. همچنین موقعیت قرارگیری قلعه به‌گونه‌ای است که میتوان از آن چشم‌انداز زیبایی از شهر را مشاهده کرد.
کلیسای زور زور (مریم مقدس) ماکو
کلیسایی قدیمی و متعلق به اوایل قرن ۱۴ میلادی در ۲۰ کیلومتری شهرستان ماکو قرار دارد که از آن به نام کلیسای زور زور یاد می‌شود. این بنای کهن به همت ذکریا، از اسقفان اعظم کلیسای تاتائوس مقدس و با الگوبرداری از طرح صلیب ساخته شده است. از ویژگی‌های کلیسای زور زور، ساخت نماهای داخلی و خارجی آن به‌وسیله سنگ‌های تراشیده منظم، به‌صورت خط‌کشی و بدون ملاط است. پس از ساخت سد بارون، مسئولان برای جلوگیری از آب‌گرفتگی و در راستای حفظ این بنای ارزشمند، ساختمان آن را به مکانی مرتفع در همان منطقه قرار، منتقل کردند.
بازار بزرگ مرزی منطقه آزاد ماکو
بازار بزرگ مرزی منطقه آزاد ماکو در پنج کیلومتری جاده ماکو به بازرگان در سمت چپ جاده قرار دارد. در این بازار ۵۰۰ مغازه جای گرفته‌اند که اجناسی از قبیل انواع مواد غذایی، پوشاک و لوازم‌خانگی را به فروش می‌رسانند. قیمت مناسب اجناس این بازار نسبت به نقاط دیگر کشور، گردشگران زیادی را مجذوب می‌کند.
