روشی برای کنترل "تبعات روانی ناباروری"

ناباروری یکی از معضلاتی است که بسیاری از خانواده‌ها را در سرتاسر جهان آزار می‌دهد. بنا بر یافته‌های پژوهشی که توسط محققان کشور انجام شده است، ابعاد روانی این مشکل را می‌توان به‌خوبی با درمان موسوم به "پذیرش و تعهد" کنترل کرد.

باروری یا توانایی تولید مثل، نیازمند توانایی لازم برای شروع و حفظ بارداری است. طبق تعریف پزشکان، زنان نابارور به زنانی گفته می‌شوند که حداقل یک سال از تصمیم آن‌ها برای فرزنددار شدن بدون استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری گذشته باشد، اما موفق نشده باشند و لذا از سوی پزشک متخصص، تشخیص ناباروری گرفته باشند. تخمین زده می‌شود ۱۸۰-۱۲۰ میلیون زن در سراسر جهان در سنین ۴۹- ۱۸ سال دچار ناباروری باشند. در ایران، میزان نازایی حدود ۲۵ درصد گزارش شده است و عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند.

به گفته محققان، ازجمله عواملی که می‌توان آن‌ها را در بروز ناباروری مؤثر دانست، می‌توان به استرس مزمن یا شدید که از طریق ناتوانی جنسی، عدم تخمک‌گذاری، آمنوره و کم شدن ارتباط جنسی خود را نشان می‌دهد، اشاره کرد. به‌علاوه، مطالعات انجام شده در این خصوص، آشفتگی، استرس، اضطراب، افسردگی، پایین بودن عزت نفس، نارضایتی زناشویی، نارضایتی جنسی و کاهش کیفیت زندگی را به‌عنوان پیامدهای روان‌شناختی ناباروری معرفی کرده‌اند. ازآنجاکه افراد نابارور به دلیل نامعلوم بودن نتیجه درمان و پایین بودن احتمال موفقیت روش‌های درمانی، افسرده و مضطرب می‌شوند، این فشارهای روانی نیز خود می‌توانند بر درمان ناباروری و کیفیت زندگی این افراد مؤثر باشند.

در این رابطه، یک تیم پژوهشی چهار نفره از دانشگاه علوم توان‌بخشی و سلامت اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی جزیره کیش، دانشگاه آزاد اسلامی کرج و دانشگاه علوم پزشکی ایران تحقیقی را انجام داده‌اند که در آن تأثیرات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی زنان نابارور مورد بررسی علمی قرار گرفته است.

این پژوهش بر روی گروهی از زنان نابارور مراجعه‌کننده به مراکز ناباروری در شهر اصفهان انجام شده است. برای این زنان، ۹ جلسه ۱۲۰ دقیقه‌ای درمان تعهد و پذیرش اجرا شد و سپس اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه کیفیت زندگی از آن‌ها جمع‌آوری شد.

بر اساس نتایج این تحقیق، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد موجب بهبود کیفیت زندگی در زنان نابارور می‌شود و به‌کارگیری این مداخله می‌تواند در کاهش آسیب‌های روانی ناشی از ناباروری مؤثر باشد.

حمید پورشریفی، دانشیار و پژوهشگر گروه روان‌شناسی سلامت دانشگاه علوم توان‌بخشی و سلامت اجتماعی و همکارانش در این خصوص می‌گویند: «فرایند درمان تعهد و پذیرش، انعطاف‌پذیری روان‌شناختی را پایه سلامت روانی افراد می‌داند و بر این باور است که شخصی که انعطاف‌پذیری روان‌شناختی دارد، از رویدادهای ناخواسته اجتناب نکرده و سعی در کنترل و تغییر آن‌ها ندارد، لذا انرژی خود را به‌جای مقابله یا اجتناب از رویدادهای ناخواسته، صرف ارزش‌ها و کیفیت زندگی خود می‌کند».

آن‌ها می‌افزایند: «در جریان این درمان، به فرد کمک می‌شود تا مسئولیت تغییرات رفتاری را بپذیرد و هر زمان که لازم بود، تغییر یا پافشاری کند و درواقع این درمان به دنبال متعادل‌سازی شیوه‌های متناسب با موقعیت است».

طبق یافته‌های این پژوهش، درمان تعهد و پذیرش در فرد این آمادگی را ایجاد می‌کند که نسبت به هیجان‌های خود آگاهی یابد، مشکلات خود را بدون قید و شرط پذیرا باشد و مهارت‌های لازم برای حل مشکلات خود را تقویت کند.

به گفته پورشریفی و همکارانش، «زنان نابارور، معمولاً افکار ناکارآمد و تحریف‌های شناختی گوناگونی دارند. لذا فعال شدن این افکار و هیجانات باعث می‌شود به‌طور مداوم روی خود تمرکز کنند، نسبت به آینده ناامید باشند و دچار خودسرزنش گری و ناارزنده سازی خود شوند و در نتیجه خلق آن‌ها کاهش می‌یابد و علائم آن‌ها تشدید می‌شود».

بنا بر اطلاعات ارائه‌شده در این تحقیق، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با آموزش گسلش شناختی شامل روش‌های مختلف چالش با افکار غیر منطقی و انتخاب رویکرد صحیح نسبت به مسائل و مشکلات می‌تواند درنهایت بر کیفیت زندگی زنان نابارور مؤثر باشد.

این یافته‌ها را مجله علمی پژوهشی «سلامت جامعه» متعلق به دانشکده پرستاری مامایی و پیراپزشکی رفسنجان منتشر کرده است.