چرا اوکراین برای اتحادیه اروپا مهم است؟

اوکراین در دهه اول استقلال به عنوان یکی از جمهوری‌های شوروی سابق مورد توجه اتحادیه اروپا نبود. هیچ یک از پانزده عضو اتحادیه اروپا در آن زمان، اوکراین را در اولویت توسعه روابط سیاسی و اقتصادی خود نمی‌دانستند و سطح پایین روابط آنها بر پایه توافقنامه‌ای بود که به طور مشابه از سوی اتحادیه اروپا به تمامی کشورهای حاصل از پس از فروپاشی شوروی پیشنهاد شده بود. اوکراین در آن دوره، بسیار دور از اتحادیه اروپا و بسیار نزدیک به روسیه بود.

اوکراین با گسترش اتحادیه در شرق اروپا که از سال ۲۰۰۴ آغاز شد، در صفحه رادار دیپلماسی اتحادیه اروپا ظاهر شد. به خصوص پس از رخداد انقلاب نارنجی اوکراین در سال ۲۰۰۴ که موجب روی کارآمدن یک دولت طرفدار غرب و با گرایش دموکراتیک شد.

بدین ترتیب اوکراین در جمع کشورهای اروپایی قرار گرفت که اتحادیه اروپا انتظار داشت به حرکت پرسرعت به سمت دموکراسی به اقتصادی مبتنی بر بازار در مرز اتحادیه اروپا بدل شود. با دیگر همسایگان اتحادیه اروپا قرار گرفت و انتظار می‌رفت که به یک دموکراسی خوب اداره شده و اقتصاد بازار در مرز اتحادیه اروپا تبدیل شود. هر چند این روند با وقوع فراز و نشیب‌های سیاسی در اوکراین آن گونه که انتظار می‌رفت، محقق نشده ولی اوکراین در مناسبات دیپلماتیک اتحادیه اروپا بدل به الگویی شد که سپس از آن برای توسعه روابط اتحادیه با ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، گرجستان و مولداوی استفاده شد.

اقتصاد و تجارت

در میان همسایگان شرقی اتحادیه اروپا، اوکراین کشوری است که با بیش از هزار و ۳۰۰ کیلومتر دومین مرز مشترک بزرگ را با این اتحادیه دارد. توافقنامه فراگیر و همه‌جانبه تجارت آزاد (DCFTA) بین اتحادیه اروپا و اوکراین، در سال ۲۰۱۴ امضا شد. اجرای این توافقنامه از ابتدای ژانویه ۲۰۱۶ به طور موقت آغاز شد ولی به طور رسمی از سپتامبر ۲۰۱۷ و در پی تصویب آن از سوی تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا لازم الاجرا شد. این توافقنامه با هدف تقویت تجارت کالا و خدمات بین اتحادیه اروپا و اوکراین از طریق کاهش تدریجی تعرفه‌ها و منطبق کردن قوانین اوکراین با اتحادیه اروپا تصویب و اجرایی شد ولی فراتر از بعد تجاری و اقتصادی به ابزار اصلی برای تقویت پیوند سیاسی اوکراین و اتحادیه اروپا بدل شد.

در حال حاضر، اتحادیه اروپا بزرگترین شریک تجاری اوکراین است که بیش از ۴۰ درصد تجارت خارجی این کشور را خود اختصاص داده است. اوکراین همچنین هجدهمین مقصد صادراتی اتحادیه اروپا و نوزدهمین مبدا واردات کالا به این اتحادیه است که حدود ۱.۱ درصد از کل تجارت اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده است. عمده صادرات اوکراین به اتحادیه اروپا شامل مواد خام(آهن، فولاد، محصولات معدنی، محصولات کشاورزی)، محصولات شیمیایی و ماشین آلات است و عمده صادرات اتحادیه اروپا به اوکراین نیز شامل ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل، مواد شیمیایی و کالاهای تولیدی است.

تحت تاثیر اجرای قرارداد تجاری فیمابین، تعداد شرکت‌های اوکراینی صادرکننده به اتحادیه اروپا با سرعت چشمگیری افزایش یافته است، از حدود ۱۱ هزار و ۷۰۰ شرکت در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۱۴ هزار و ۵۰۰ شرکت در سال ۲۰۱۹ رسید. همچنین صادرات اتحادیه اروپا به اوکراین از ۱۳.۷ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۲۴ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۹ رسید و در مقابل، صادرات اوکراین به اتحادیه اروپا هم در همین مدت از ۱۲.۵ میلیارد یورو به بیش از ۱۹ میلیارد یورو افزایش یافت.

سرمایه‌گذاری

همچنین بانک سرمایه‌گذاری اروپا(EIB) که از سال ۲۰۰۷ همکاری با اوکراین را آغاز کرده، تا کنون بیش از ۱.۹ میلیارد یورو اعتبار برای حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط و ۳.۶ میلیارد یورو اعتبار برای حمایت از بخش عمومی این کشور اختصاص داده و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای عضو اتحادیه اروپا در اوکراین نیز در سال ۲۰۱۹ به ۲۲ میلیارد یورو رسیده است.

انرژی

با وجود تلاش روسیه برای تغییر مسیر عرضه گاز خود به اتحادیه اروپا از طریق سیستم ترانزیت گاز از بلاروس و احداث خط لوله نورد استریم از بستر دریای بالتیک، اوکراین همچنان نقش مهمی در تامین گاز اتحادیه اروپا دارد.

اوکراین همچنین از تولید کنندگان مهم برق در اروپا است و بخشی از برق کشورهای مجارستان، اسلواکی، لهستان، مولداوی و رومانی را تامین می‌کند. علاوه بر این، اوکراین منابع گاز طبیعی و گاز شیل قابل توجهی دارد که توسعه آنها را آغاز کرده است.

بنابراین، اتحادیه اروپا پتانسیل بیشتری برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری با اوکراین متصور است. چرا که اوکراین افزون بر در اختیار داشتن بازاری با ۴۳ میلیون مصرف کننده، ۷۰ درصد از زمین‌های قابل کشت آن از حاصلخیزترین خاک اروپا است.