ترکیه در کجای معادله اوکراین قرار دارد؟

روسیه با حمله به اوکراین، ثبات منطقه ای و جهانی را توامان با اصول اساسی حقوق بین الملل به چالش کشیده است. این درگیری توازن قدرت را در گستره دریای سیاه شکل خواهد داد و در عین حال نظم جهانی را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.

علیرغم برتری گسترده روسیه بر ارتش اوکراین، پیشروی ارتش این کشور کند بوده و متحمل خساراتی شده است. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، طی چند هفته گذشته، نیروهای روسیه زیرساخت‌های غیرنظامی اوکراین را تخریب کرده‌اند، غیرنظامیان را کشته‌اند و باعث شده‌اند بیش از 10 میلیون اوکراینی خانه‌های خود را ترک کنند.

تحریم‌های بین‌المللی مهمی در واکنش به این امر وضع شده است، از جمله حذف بانک‌های روسی از سیستم پرداخت جهانی سوئیفت و بسته شدن حریم هوایی اروپا به روی هواپیماهای روسی.

ترکیه به عنوان یک بازیگر منطقه ای و عضو ناتو، روابط استراتژیک و اقتصادی عمیقی با اوکراین و روسیه دارد. این کشور علناً با تجاوز روسیه به اوکراین مخالفت کرده است، اما به تلاش‌های غرب برای تحریم مسکو نپیوسته است. این رویکرد سیاست محتاطانه به ترکیه فضایی می دهد تا ابتکارات دیپلماتیک برای میانجیگری را بدون به خطر انداختن روابط خود با روسیه دنبال کند.

هنگامی که جنگ در ماه گذشته آغاز شد، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، روابط عمیق اقتصادی و استراتژیک کشورش با اوکراین و روسیه را برجسته کرد و گفت که نمی تواند از آن چشم پوشی کند. او از آن زمان خواستار آتش بس برای بازگرداندن صلح در منطقه دریای سیاه شد و در عین حال از واکنش غرب به بحران اوکراین انتقاد کرد.

ترکیه در حالی که از تلاش‌های گسترده‌تر برای مجازات روسیه اجتناب می‌کند، با ارائه هواپیماهای بدون سرنشین بایراکتار به این کشور کمک زیادی به اقدامات جنگی اوکراین کرده است. ترکیه همچنین تعهد خود را به تمامیت ارضی اوکراین ابراز کرده است.

 

هدف آنکارا، باز نگه داشتن مجاری دیپلماتیک و در عین حال حفظ منافع اقتصادی خود است. وزیر خارجه ترکیه اخیرا از روسیه و اوکراین بازدید کرد و گفت که دو طرف به توافق نزدیک شده اند. در حالی که ممکن است یک راه حل مسالمت آمیز قریب الوقوع نباشد، اما در نقش میانجی و تسهیل‌گر مذاکرات ظاهر شده است.

در عین حال، ترکیه در مورد عبور کشتی ها از تنگه های خود، موضع بی طرفی اتخاذ کرده است. ترکیه به جای مخاطب قرار دادن روسیه و اوکراین، به کشتی های جنگی همه کشورها هشدار داد که از تنگه عبور نکنند.

سیاست خارجی ترکیه نشان‌دهنده تغییر در تعامل نزدیک آنکارا با متحدان غربی خود، به‌ویژه در مورد مسائل امنیتی منطقه‌ای است. این در حالی است که نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه در حال کاهش است و نفوذ روسیه از جمله در سوریه افزایش یافته است.

از سوی دیگر در شرایط فعلی روابط اقتصادی آنکارا با مسکو مهم است. روسیه یک سوم گاز طبیعی ترکیه را تامین می کند، سالانه میلیون ها گردشگر روسی از ترکیه بازدید می کنند و اولین نیروگاه هسته ای ترکیه را به ارزش 20 میلیارد دلار، احداث می‌کند. ترکیه همچنین سامانه دفاع موشکی اس-400 را به قیمت تحریم های آمریکا از روسیه خریداری کرده است.

در عین حال، ترکیه همچنان به روابط خود با غرب اهمیت می دهد. این کشور یکی از اعضای ناتو است که در عملیات‌های افغانستان، منطقه دریای سیاه، سوریه و منطقه دریای مدیترانه حضور داشته است. ترکیه یک سوم تجارت خود را با اتحادیه اروپا انجام می دهد و روابط آن با غرب همچنان ضروری است.

به هر حال بعید به نظر می رسد که روسیه به زودی شکست خود را بپذیرد یا از درگیری اوکراین عقب نشینی کند، زیرا مقامات روسی همچنان بر «بی طرفی» و «غیر نظامی شدن» در کشور همسایه تاکید می کنند.

ایالات متحده، به عنوان یک عامل کلیدی در محاسبات ترکیه، هیچ تلاش قاطعی برای تأثیرگذاری بر سیاست ترکیه در قبال اوکراین انجام نداده است و از دیپلماسی آنکارا «قدردانی» می کند. این رویکرد این فرضیه را تقویت می‌کند که آمریکا خود روسیه را وارد معرکه کرده است و ترکیه را برای زمان صلح لازم خواهد داشت.