جست و جو در جهنم سرد

نواری از كلمات، حاشیه پایین صفحه تلویزیون و در اثنای پخش برنامه‌های «شبكه خبر» حركت می‌كند: «هشدار سازمان هواشناسی؛ صعود به ارتفاعات ممنوع است... افزایش شدت سرما و كاهش دما تا روز شنبه.... محورهای روستایی در استان آذربایجان غربی بر اثر كولاك و بارش شدید برف مسدود شد...»

این هشدارها برای چه كسی مهم بود؟ برای آن كولبری كه سر جان و نان، شیر یا خط انداخت و راهی قله برفی و دره یخی شد تا شكم خانواده‌اش را سیر كند هم مهم بود؟ برای سه كولبر روستای «باوان» كه عصر چهارشنبه، در شیب دره «بنار» ناپدید شدند هم مهم بود؟

هیچ خبر خوشی نیست

6 روز از مفقودی بارزان میهنی، اسعد سیدانی‌فرد و بهلول سیدانی‌فرد؛ سه كولبر ساكن روستای «باوان» (از توابع منطقه مرگور - سیلوانا) كه روز چهارشنبه به سمت معبر غیرقانونی منتهی به روستاهای مرزی تركیه حركت كردند، می‌گذرد. بارزان، اسعد و بهلول، آخرین بار روز پنجشنبه با خانواده‌های‌شان صحبت كردند و گفتند كه در مسیر برگشت به ایران هستند. ساعاتی بعد از آخرین تماس تلفنی كولبران، دیگر هیچ خبری از آنها نبود. گوشی تلفن‌شان خاموش یا از دسترس خارج شده بود. هشدارهای روز پنجشنبه سازمان هواشناسی، حكایت از آن داشت كه در مناطق كوهستانی استان آذربایجان‌غربی، دمای هوا تا بیش از 15 درجه زیر صفر كاهش خواهد یافت و ساكنان مناطق مرزی باید منتظر وقوع كولاك، بارش شدید برف و بوران باشند. آزاد یوسفی‌راد؛ روزنامه‌نگار ساكن ارومیه و از اهالی آشنا به شرایط جوی و جغرافیایی منطقه «سیلوانا» در گفت‌وگو با «اعتماد» در شرح رخدادهای بعد از اعلام مفقودی سه كولبر روستای «باوان» می‌گوید: «روز چهارشنبه وقتی این سه نفر عازم معبر كولبری می‌شوند، بارش برف در منطقه سیلوانا و نوار مرزی آغاز شده بود ولی هنوز كولاك نبود. بارزان، اسعد و بهلول، كوله چای و سیگار برده بودند كه به مرزنشینان روستای گله‌شم تركیه بفروشند. از روستاییان هم اجناسی خریده بودند كه برای فروش به ایران بیاورند. روز جمعه، ساكنان روستای مرزی تركیه تایید كردند كه این سه نفر، چای و سیگار را فروخته‌اند و با كوله جدید عازم مرز ایران شده‌اند. طبق گفته روستاییان تركیه، كولبرها در مسیر بازگشت، به گشتی‌های تركیه برخورد كرده‌اند و برای فرار از دست گشتی‌ها، كوله همراه‌شان را مخفی كرده و هر سه نفر، متواری شده‌اند. احتمال پررنگ این است كه همچنان در خاك تركیه باشند. شاید امیدوار بوده‌اند كه بتوانند خود را نجات داده و سراغ مخفیگاه بارهای‌شان بروند ولی طبق آخرین اخباری كه داریم، تا ظهر دیروز، در روستای باوان كه زادگاه این سه كولبر است، بیش از 60 سانت و در روستای گله‌شم تركیه و مجاور با مرز ایران، بیش از یك متر برف بر زمین نشسته است.»

صبح جمعه، گزارش سه مفقودی در ارتفاعات مرزی ایران و تركیه و در مجاورت دره «بنار» برای امدادگران هلال‌احمر استان مخابره شد. محسن رمضانپور؛ امدادگر هلال‌احمر و عضو تیم 10 نفره نجاتگران كه از روز جمعه، عملیات جست‌وجو در مسیر تردد كولبران را آغاز كردند، عصر دیروز هم مثل روزهای قبل، دست خالی به قرارگاه برگشت. هیچ اثری از بارزان، اسعد و بهلول در دره «بنار» پیدا نبود. ویدیوهایی كه رمضانپور برایم می‌فرستد، تصویری كدر از هجوم برف و باد و یخ متراكم در شیب دره است و این تصاویر، درجه امید به زنده ماندن كولبرهای «باوان» را بیشتر و بیشتر، تقلیل می‌دهد. یك منبع آگاه به «اعتماد» می‌گوید كه رد تلفن همراه كولبرهای مفقود، در خاك تركیه پیدا شده و تایید می‌كند كه حتما جسد كولبران در خاك تركیه است و بدون هیچ امیدی به زنده‌ماندن‌شان، می‌گوید: «در دمای 30 درجه زیر صفر، در منطقه كوهستانی، 2 ساعت می‌توانی زنده بمانی. بعد از دو ساعت، اگر نتوانی خودت را به یك جان پناه برسانی، از شدت سرما، خوابت می‌گیرد، لخت می‌شوی، می‌نشینی، از پنجه‌های پا، بی‌حسی و در واقع، مرگ جسمی آغاز می‌شود و تو در خواب می‌میری. می‌میری چون جریان گردش خونت متوقف شده، یخ زده‌ای.»

یوسفی‌راد تایید می‌كند كه منطقه تردد این سه كولبر، هم در خاك تركیه و هم در خاك ایران، بهمن‌خیز است چنانكه طی چند روز گذشته هم به دفعات، در هر دو منطقه كوهستانی و دره‌ای دو كشور، سقوط بهمن اتفاق افتاده است. منبع آگاه هم به «اعتماد» می‌گوید كه ظهر دیروز، دمای هوا در روستای‌های مرزی منطقه سیلوانا، 15 درجه زیر صفر بوده اما از شامگاه دوشنبه، دما به منفی 40 درجه رسیده است. یوسفی‌راد می‌گوید: شدت كولاك و سرما در این چند روز، طوری بوده كه خانواده این سه كولبر، در یك پیام خطاب به گروه‌های امدادی، خواستند كه عملیات جست‌وجو متوقف شود تا مبادا، جان‌های دیگری به خطر بیفتد و بنابراین، روز شنبه با درخواست خانواده كولبران و همچنین با صلاحدید مقامات استان و امدادگران هلال‌احمر، عملیات جست‌وجو متوقف شده است.

ریزش بهمن، سرمای هوا، كولاك منجر به كاهش دید، افزایش خطر گم‌شدن در معبر تاریك كولبری، اینها هیچ‌كدام خبرهای خوبی نیست؛ آیا بارزان، اسعد و بهلول هنوز زنده‌اند؟

 

روایتی از جست‌وجوی جان

امروز اولین سالگرد دفن‌شدن 5 كولبر روستای «كوران» زیر خروار برف و بهمن است. پسر یكی از 5 كولبر «كوران» برایم تعریف می‌كند كه در این یك سال، این 5 خانواده كه بی‌پدر و بی‌برادر و بی‌همسر شدند، به سخت‌ترین شكلی كه بتوانم تصور كنم، شكم‌شان را سیر كردند. پسرك می‌گوید كه امروز، سر مزار پدر می‌روند و برایش فاتحه می‌خوانند. پسرك، دیروز، با كمك كارگران راهداری، جاده‌های تا بیخ گلو برف و كولاك ارومیه تا كوران را گز كرد كه امروز به فاتحه‌خوانی برای پدر برسد. پسرك، بعد از فوت پدر، شد نان‌آور خانواده؛ شكم 8 نفر باید سیر می‌شد. پسرك، یك هفته مانده به نوروز، راهی ارومیه شد برای كارگری. كارگری در هر جا و به هر شكل؛ ساختمان، رستوران، مغازه .... پسرك یادش افتاد آخرین خداحافظی پدر را: «اون شب، پسر عموم هم اومد خونه ما كه صبح باهم راه بیفتن. پدر بزرگم گفت، نرو پسرجان. كولاكه. سخته. من این راهو 30 سال رفتم. می‌دونم خطر مرگ داره. بذار فردا كه هوا خوب شد. بابام انگار كر شده بود. هیچی نمی‌شنید. گفتم بابا. بذار من برم. به من نگاه كرد، رو به پدربزرگم گفت، این گناه داره. خودم میرم. ساعت 4 صبح ریسمانشونو بستن به كولشون. پدربزرگم رفت آسمون رو نگاه كرد گفت نرو پسر. ببین آفتاب هم گم شده توی این كولاك. بابام و پسرعموم، كر شده بودن. یه نگاه به من و مادرم انداختن، بی‌خداحافظی رفتن. اون آخرین باری بود كه پدرم رو دیدم.»

پسرك می‌گوید كه «باوان» تا «كوران» حداقل دو ساعت راه است. می‌گوید كولبرهای «كوران» برای رسیدن به خاك تركیه، باید 15 ساعت پیاده می‌رفتند ولی كولبرهای «باوان» باید 20 ساعت پیاده بروند آن‌هم از مسیری سخت‌تر، از كوه‌های تیزتر و از دره‌هایی عمیق‌تر.

رمضانپور می‌گوید: زنده ماندن كولبرهای «باوان»، یك معجزه است. رمضانپور، یكی از امدادگرانی بود كه پارسال هم، جسد 5 كولبر «كوران» را از زیر خروار بهمن بیرون كشید. رمضانپور می‌گوید همراهانش؛ 9 امدادگر عضو تیم «نجات»، نمی‌خواهند به مرگ بارزان، اسعد و بهلول فكر كنند، نمی‌خواهند امیدشان یخ بزند.

 «محل مفقودی این كولبرها، دره بنار است، این دره از نوار مرزی ایران و تركیه شروع می‌شود و تا روستای باوان ادامه دارد. از روستای باوان تا نوار مرزی حدود 30 كیلومتر راه است. مسیری كه كولبران از آن تردد می‌كنند، معروف به سه‌راهی سه شاخ و همان معبر غیرقانونی است كه فاصله این مسیر تا نوار مرزی هم حدود 20 كیلومتر مسافت دارد. این مسیر، دره‌های فوق‌العاده خطرناك با شیب 35 الی 40 درجه دارد. روز جمعه كه عملیات جست‌وجو را آغاز كردیم، سه بار بهمن ریزش كرد كه ما از بهمن فرار كردیم و در حاشیه‌های ریزش پناه گرفتیم. عملیات امداد و جست‌وجو، صبح تا بعدازظهر جمعه، یكشنبه و دوشنبه انجام شد اما هر بار دست خالی برگشتیم چون كولاك در مسیر در حدی بود كه هیچ دیدی نداشتیم و 10 نفر امدادگر، دست یكدیگر را گرفته بودیم كه گم نشویم. ما هر سه بار، عملیات را از ساعت 6 صبح آغاز كردیم اما قبل از ساعت 4 بعد از ظهر باید برمی‌گشتیم چون در این منطقه، ساعت 5 عصر، هوا به‌طور كامل تاریك می‌شود.»

رمضانپور در جواب سوالم كه «آیا بعد از 6 روز و با هوای منفی 15 یا 30 یا 40 درجه زیر صفر، می‌شود امیدوار بود كه بارزان و اسعد و بهلول زنده باشند»، از خطر مرگ بر اثر سرمازدگی می‌گوید، از سرد شدن بدن‌های خسته‌ای كه هیچ انرژی برای تولید گرما هم ندارند، از خطر یخ‌زدگی به دلیل خیس شدن لباس‌های نازك و بی‌مقاومت‌شان می‌گوید، از دوبرابر شدن شدت سرما به دلیل سرعت وزش باد می‌گوید و از ارتفاع قله 2500 متری كه مثل دیواری سنگی و تیز، معبر ناپیدای كولبری را به دو نیمه كرده است. رمضانپور می‌گوید تا امروز 6 بار به جست‌وجوی كولبران مفقود در گردنه‌ها و معابر كولبری رفته و هر بار هم جسد بیرون آورده. رمضانپور، واژه «مرگ» را به زبان نمی‌آورد ولی می‌گوید: «تا نیمه‌شب دوشنبه ممكن بود زنده باشند ولی از بامداد سه‌شنبه دمای هوا به‌شدت افت كرده است.»