چرا بالگرد و هواپیما کمتر بر فراز آتش جنگل‌های کشور مشاهده می‌شوند؟

سال گذشته در آتش‌سوزی رویشگاه‌های زاگرس نبود امکانات به‌ویژه نبود بالگرد آبپاش از برجسته‌ترین عواملی بود که به‌عنوان علت تاخیر در اطفای حریق و تداوم سوختن این جنگل‌ها عنوان می‌شد.

«جنگل‌های زاگرس در نبود امکانات اطفای حریق همچنان می‌سوزند.» این جمله‌ را طی سال‌های اخیر همزمان با آغاز روند افزایش دمای هوا و خشک شدن ‌پوشش گیاهی و شروع حریق در جنگل‌ها در رسانه‌ها بارها و بارها خوانده‌ایم؛ جمله‌ای که ‌در ورای آن نه تنها معنای سوختن درختان چند صد ساله بلوط و ذخایر ژنتیکی با ارزش نهفته است بلکه به معنای بی‌ثمر ماندن تلاش‌های نیروهای انسانی برای اطفای حریق و حتی از دست دادن و مصدوم شدن برخی هموطنان در این راه است. حالا با اعزام یک هواپیمای آب‌بر برای کمک به اطفای حریق در جنگل‌های جنوب ترکیه ‌پرسش‌ها و انتقادات زیادی مطرح شده است.

 

به گزارش هاژه به نقل از سایت خبری محیط زیست ایران، اطفای آتش‌سوزی در جنگل‌ها به خودی خود اقدامی دشوار، نفس‌گیر و خطرناک است اما اطفای حریق در بسیاری از مناطق جنگلی زاگرس به‌دلیل صعب‌العبور بودن، شیب تند و دمای حدود ۵۰ درجه‌ کار را برای نیروهای آموزش دیده، داوطلبان مردمی و فعالان محیط زیست دشوار و خطرناک‌تر می‌کند. سال گذشته در آتش‌سوزی رویشگاه‌های زاگرس نبود امکانات به‌ویژه نبود بالگرد آبپاش از برجسته‌ترین عواملی بود که به‌عنوان علت تاخیر در اطفای حریق و تداوم سوختن این جنگل‌ها عنوان می‌شد. تاخیر و بروز مشکلات فنی هنگام اعزام بالگردهای آبپاش توسط نیروهای مسلح برای اطفای حریق به‌دلیل ناهماهنگی ارگان‌های مسئول و لزوم انجام برخی تشریفات و نامه‌نگاری‌های اداری عملا مهار آتش را به تاخیر انداخت و باعث گستردگی آن شد.

تاخیر و ناهماهنگی‌ها در اعزام بالگرد و هواپیمای آب‌پاش در حالی سال گذشته رخ داد که در تبصره ماده ۴۷ «قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع» آمده است: «در موقع آتش‌سوزی در جنگل‌ها کلیه ماموران دولتی اعم از لشکری و کشوری و شهرداری‌ها که در نزدیکی آن محل باشند در مقابل تقاضای‌ مامورین جنگلبانی یا ژاندارمری یا بخشداری موظف‌اند با کلیه وسایل ممکنه دولتی و شهرداری که در اختیار دارند در آتش نشانی کمک کنند.» همچنین در ادامه این تبصره اشاره شده است که «ماموران‌ کشوری و شهرداری که در ایفای این وظیفه مسامحه و قصور کنند بر حسب مورد طبق مقررات مواد ۵۸ و ۵۹ قانون استخدام کشوری مجازات‌ می‌شوند و در مورد ماموران لشکری تعقیب و مجازات آنان طبق مقررات و قوانین نظامی خواهد بود.»

 

این تبصره به این معناست که تمام سازمان‌های دولتی موظف هستند امکانات و تجهیزات خود را هنگام آتش‌سوزی عرصه‌های طبیعی در اختیار سازمان‌ جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و منابع طبیعی قرار دهند و از آنجایی که به تاکید کارشناسان اقدام به‌موقع برای اطفای حریق در ساعات اولیه وقوع آتش‌سوزی امری حیاتی است که می‌تواند مانع از گسترش حریق شود، تعلل در اعزام بالگرد و هواپیمای آب‌پاش به مناطق جنگلی که دچار آتش‌سوزی شده‌اند می‌تواند به قیمت جان طبیعت و نیروهای انسانی حاضر در محل تمام شود.

سال گذشته انتقادات زیادی از سوی کارشناسان، فعالان محیط زیست، مردم و رسانه‌ها به نحوه عملکرد دستگاه‌ها در زمینه تامین امکانات و اعزام بالگرد برای اطفای حریق وارد شد و طی این مدت نهادهای مختلفی از جمله سازمان جنگل‌ها از حل مشکل تامین بالگرد برای اطفای آتش‌سوزی جنگلی، استقرار دائم بالگرد در زاگرس برای اطفای حریق جنگل‌ها و تامین سایر تجهیزات اطفای حریق خبر دادند. درپی وقوع آتش‌سوزی‌ در جنگل‌های کشور از ابتدای سال جاری مسعود منصور - رییس سازمان جنگل‌ها- استفاده از بالگرد برای اطفای حریق در جنگل‌ها را یکی از اقدامات اساسی سازمان جنگل‌ها برشمرد و اظهارکرد که در سال جاری سازمان توانست در چندین مورد برای اطفای حریق از ظرفیت بالگرد استفاده کند. او همچنین در خرداد ماه بر لزوم تجهیز شدن هرچه سریعتر نیروهای مردمی اطفای حریق و محقق شدن اعتبار تامین بالگرد از وزارت دفاع برای اطفای حریق تاکید کرد.

 

منصور سال گذشته دلیل طولانی شدن آتش در برخی مناطق زاگرس را صعب العبور بودن منطقه و نبود بالگرد بود عنوان کرده و گفته بود: «متاسفانه در آتش‌سوزی‌های این مناطق ناهماهنگی‌های بین نیروهای مسلح برای اعزام بالگرد به منطقه وجود داشت اما اکنون با پیش‌بینی اعتبارات ویژه و ورود دولت این مشکل رفع شده است» اما با شدت گرفتن تعداد و وسعت آتش‌سوزی‌ در رویشگاه‌های زاگرس طی امسال برخی کارشناسان از جمله احمد رحمانی- عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور - بار دیگر از ناهماهنگی‌ بین دستگاه‌ها جهت اطفای حریق در مناطق صعب‌العبور زاگرس انتقاد کرد که در چنین مناطقی باید از تجهیزاتی مانند هلیکوپتر و هواپیماهای آب‌بر به حد کافی استفاده شود اما با توجه به کمبود امکانات در این زمینه داوطلبان و نیروهای سازمان‌های مردم نهاد مجبور هستند با وسایل و امکانات از جمله بیل و کلنگ و آب را با شرایط دشواری به نیروهای اطفای حریق برسانند.

در شرایطی که طی ماه‌های اخیر زاگرس درگیر آتش‌سوزی‌های متعدد به‌ویژه در استان‌های فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و ... بوده است و داوطلبان و نیروهای مردمی با کمترین و ساده‌ترین امکانات به جنگ آتش برای حفظ طبیعت می‌روند، اعلام رئیس مرکز کنترل و پشتیبانی اطفای حریق هوایی وزارت دفاع مبنی بر حضور هواپیمای آتش نشان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در شهر مولا در جنوب ترکیه و برای انجام عملیات اطفای حریق با ظرفیت ۴۰ تن آب از روز شنبه (۹ مرداد ماه) انتقادات زیادی را از سوی مردم به‌ویژه فعالان محیط زیست و نیروهای داوطلبی که طی این سال‌ها همیشه در خط مقدم مقابله با آتش‌سوزی‌ها بوده‌اند، ‌به همراه داشته است.

 

گرچه در تمامی انتقادات وارد شده به دستگاه‌هایی که دارای بالگرد و هواپیمای آب‌بر هستند عنوان شده که دوستداران طبیعت ایرادی به کمک به مناطق و کشورهای دیگر برای اطفای حریق جنگل‌ها نمی‌بینند چراکه همه درختان و جنگل‌ها ارزشمند هستند اما سخن آنان حول این محور است که اگر این امکانات در ایران وجود دارد چرا برای مهار آتش در رویشگاه‌های جنگلی از جمله در مناطق زاگرس و شمال کشور مورد استفاده قرار نمی‌گیرد یا آنقدر با تاخیر اعزام می‌شوند که دیگر کار از کار گذشته است. امید سجادیان - دبیر اجرایی نهضت سبز زاگرس- به ایسنا گفته است که در آتش سوزی جنگل‌های زاگرس و استان کهگیلویه و بویراحمد نیاز به هواپیمای آتش نشان بود اما اقدام خاصی در این خصوص انجام نشد و با وجود درخواست‌های متعدد اما هیچ هواپیمای آتش نشانی جهت شرکت در عملیات اطفای حریق جنگل‌های این استان به منطقه اعزام نشد.

این فعال زیست محیطی استان کهگیلویه و بویراحمد همچنین اظهار کرده بود که جنگل‌های "نارک" گچساران یک هفته در آتش نبود امکانات می سوخت و چند نفر از نیروهای مردمی مصدوم شدند درحالیکه اگر هواپیما به منطقه اعزام می شد آتش در سریعترین زمان ممکن مهار می‌شد و هزاران هکتار جنگل بلوط از بین نمی‌رفت. «اگر امکانات و هواپیمای آتش‌شان داریم چرا در مواقع ضروری و بحران به داد خودمان نمی‌رسید؟ با وجود این امکانات اما نیروهای مردمی و داوطلب باید با دست خالی به جنگ آتش بروند و یا مصدوم شوند یا همچون" البرز زارعی" جان خود را از دست دهند.»

 

در حالی خبر از اعزام دو فروند بالگرد ام آی ۱۷۱ نیز جهت کمک رسانی به عملیات اطفا به کشور ترکیه رسیده است ذخیره‌گاه زیست کره میانکاله از ابتدای سال جاری تاکنون ۲۳ بار است که طعمه حریق شده که آخرین مورد آن روز یکشنبه ۱۰ مرداد ماه بود و به گفته علی کلانه - رئیس ذخیره گاه زیست کره میانکاله-، برخی دستگاه‌ها در این زمینه همراهی نکرده‌اند و حتی مسئولان بندر امیرآباد به درخواست کمک کامیون آبرسان نیز ‌پاسخی نداده‌اند.

هر دوستدار طبیعت و محیط زیست می‌داند که منابع طبیعی در هرجای زمین ارزش و اهمیت زیادی دارد و لازم است همه انسان‌ها در جهت حفظ این منابع تلاش کنند و گام بردارند اما کمبود امکانات، عملکرد دستگاه‌های مختلف و ناهماهنگی بین دستگاه‌ها در زمینه اطفای حریق جنگل‌های کشور طی سال‌های اخیر باعث شده است که در برخی موارد حتی برخی هموطنان برای خاموش کردن آتش جان خود را از دست بدهند. چنین شرایطی این سوال و مطالبه را در جامعه شکل می‌دهد که اگر امکانات هست و اگر دستگاه‌های مختلف بدون تاخیر و به سرعت می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان بالگرد و هواپیمای آب‌بر به کشورهای دیگر اعزام کنند چرا در حوادث حریق جنگل‌های کشور اینگونه بکار گرفته نشد؟