سندروم «اُردک»

رسانه‌های اجتماعی به موازات کارکردهای مثبتی که دارند می‌توانند دارای کژکارکردها و آسیب‌هایی باشند که سلامت روان کاربران را تهدید کنند.

برخی از کاربران برای دیده شدن در صفحات شبکه‌های اجتماعی تمایل بسیار شدیدی دارند و بروز احساسات آن‌ها از شادی و موفقعیت گرفته تا لحظه‌های غمگین و دلهره‌هایشان هرچند مطابق با واقعیات زندگی آنان نباشد، هیچ حد و مرزی ندارد.

برای بیان دلایل این امر می‌توان به موارد زیادی اشاره کرد از جمله ایجاد تغییر در شیوه قضاوت اطرافیان و دوستان، نیاز به تایید شدن و یا دیده شدن. این افراد شاد دنیای مجازی در اصطلاح دچار سندروم «اُردک» هستند. دلیل نام‌گذاری این اختلال، از حرکت اُردک شناور بر روی سطح آب بوده است.

پژوهشگران دانشگاه استنفورد پس مطالعه و بررسی پُست‌های اینترنتی چند دانشجو که خودکشی کرده بودند، اصطلاح سندروم اردک را ابداع کردند.

دلیل این نام‌گذاری این است که اردک، در ظاهر آرام است، اما در زیر سطح آب، پاهایش به سرعت در حال حرکت است تا روی سطح آب شناور بماند و حرکت کند؛ دقیقا جایی که به چشم نمی‌آید. ما تنها قسمتی از بدن او را می‌بینیم که به آرامی بر روی آب در حال حرکت است، درحالی‌که متوجه تکان پا‌ها و تقلای این اردک نمی‌شویم.

 

با توجه به این نکته، این احساسِ « ماندن بالای آب» را می‌توان به افراد ظاهرا خوشحال در فضای مجازی تعمیم داد که ممکن است از بیرون آرام و شاد به نظر بیاییند اما در واقع سعی می‌کنند تا با تظاهر به آرامش و شادی، واقعا به آن دست پیدا کنند یا دست‌کم آن را حفظ کنند.

این افراد به صورت افراطی تلاش می‌کنند که خود را شاد نشان داده و عکس یا فیلم هایی از خوش‌گذرانی‌هایشان را در مهمانی‌ها، طبیعت، کافه‌ها و یا هرجای دیگری منتشر کنند.

نمونۀ فرد مبتلا به سندروم اردک بیشتر جوانانی هستند که دائما و هر لحظه از لحظات شاد خود تصاویری را در دنیای مجازی و به خصوص در اینستاگرام به اشتراک می گذارند، در حالی که در واقعیت آنقدر هم شاد نیستند.

 

ممکن است گاهی اوقات به دلیل قضاوت‌های منفی دیگران، فرد به نوعی احساس ارزشمندی نمی‌کند و این روند تا جایی ادامه می‌یابد که اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و با کوچک‌ترین قضاوت و یا نقد هراسان و نگران می‌شود و یا اینکه مثلا کسانی هستند که به طور مداوم بر این باورند که که چهره‌شان زیبا نیست و همیشه احساس زشت‌انگاری دارند، به گونه‌ای که برای بر طرف کردن این مشکل سعی و تلاش زیادی می‌کنند تا مورد پسند و تایید دیگران قرار بگیرند. به خاطر همین سعی و تقلای زیادی می‌کنند تا در فضای مجازی تصاویری آراسته، زیبا، شاد و خوشبخت از خود به نمایش می‌گذارند.

این سندروم در واقع اصطلاحی است که به یک بیماری یا اختلال اشاره می‌کند که بیش از یک نشانه مشخص دارد. این سندورم می‌تواند بر اثر عوامل ژنتیکی و یا بسیاری از دلایل دیگر به وجود بیاید.

برای مثال یکی از دلایل ابتلا به این سندورم می‌تواند اضطراب و افسردگی باشد. ممکن است سندروم اردک در واکنش به عوامل استرس‌زای زدگی باشد. فرد برای اولین بار است که به دور از خانوادۀ خود زندگی می‌کند، افزایش فشار اجتماعی روی فرد، تشویق فرد به رقابت بیشتر، کمال‌گرایی بیش از حد، انواع خشونت‌ها، حمایت‌ها و محافظت‌های بیش از حد خانواده (والدین هلیکوپتری) و مواردی از این دست می‌تواند از علل ابتلا به سندروم اردک باشد.

 

مبتلایان به اختلال رفتاری، اختلال بیش‌فعالی - کم‌توجهی، کسانی که مشکلات شناختی یا یادگیری دارند و افرادی که شرکت در فعالیت‌های اجتماعی برایشان دشوار است، اعتماد به نفس پایین، تصویر منفی نسبت به بدن خود، انتقاد بیش از حد از خود و احساس ناامیدی در مقابله با رویداد‌های منفی از سایر علل بروز سندروم اردک است.

البته علل ابتلا به سندروم اردک همیشه یک دلیل خاص ندارد و ممکن است که عوامل بیولوژیکی، روانشناختی و محیطی هم بر ابتلا به این سندروم تأثیرگذار باشند.به نظر می‌رسد سندروم اردک مقدمه‌ای است برای مشکلات روحی جدی‌تر مانند افسردگی و اضطراب و مرحله اول این بیماری‌ها محسوب می‌شود که معمولاً در واکنش به اضطراب بروز می‌کند.

 

به‌دلیل اینکه این سندروم تشخیص تخصصی ندارد، گاهی اعلام می‌شود که این افراد مبتلا به بیماری‌های دیگر مانند افسردگی و اضطراب هستند. برای تشخیص عامل ایجادکننده مشکل، درمانگر باید معاینه جامعی انجام دهد. افسردگی و اضطراب ممکن است ناشی از مسائل دیگری باشند که در نهایت به سندروم اردک منجر می‌شود. مدیریت استرس‌ها، اهمیت دادن به روابط حمایتی، حمایت عاطفی با گفتار درمانی و مشاوره منظم برای پالایش روان از جمله راهکار‌هایی است که می‌توان برای مهار سندروم اردک پیشنهاد کرد.