کلمات فریبکار

آیا همیشه کلمات و دانش قبلی  Prior Knowledge که در ذهن ما انباشته شده است، خوب و مفید است؟ نه. اکثر اوقات دانش زمینه‌ای Background Knowledge  برای درک متون جدید مفید هستند ولی همیشه اینطور نیست. بعضی وقت‌ها کلمات قدیمی باعث اختلال در درک معانی کلمات جدید می‌شوند؛ در اصل بجای این که به یادگیری کمک کنند، خود گمراه کننده و مانع یادگیری می‌شوند. نمونه بارز این حالت همریشه‌های کاذب False Cognate یا دوستان کاذب  False Friend or faux amisو یا دیوهای فریبکار  Deceptive Demonsهستند که خود مانعی برای یادگیری هستند.

عنوان «کلمات فریبکار» برگرفته از اصطلاح ابداعی Deceptive Demons است که توسط جی. رید Reid, J. (1968)  برای اصطلاح False Cognates وضع شده است. موضوع را با چند خاطره شروع می‌کنیم و به دنبال آن تعریف و توضیح علمی بیان می‌شود و در پایان چند جدول حاوی لیست کلمات فریبکار ارائه می‌گردد.

چند سال پیش، یک روز سر کلاس بودم که احساس کردم دانش آموزان با شنیدن جمله «Thank you very much» یعنی «خیلی ممنونم» می‌خندیدند. کمی دقت کردم متوجه شدم که علت خنده آنها کلمه « much» است که با کلمه کردی «ماچ» (یعنی بوسیدن) مشابه و همصدا می‌باشد.

 زمانی که خودم دانش آموز سال چهارم دبیرستان بودم، دبیر فیزیک به ما می‌گفت که بجای تلف کردن پول برای دفترچه کنکور، بیایید شیرینی بگیرید تا در کلاس بخوریم؛ چون می‌دانم که شما بجای دانشگاه، «توریست» می‌شوید. یک روز با تعجب از ایشان پرسیدم ما که پولی برای جهانگردی نداریم، چطور «توریست» می‌شویم؟ جواب داد نه عزیزم، شما تور فروش (فروشنده ترب) می‌شوید («تور» در کردی به معنای ترب است).

در کلاس‌های قرآن مسجد، در دوران بچگی نیز به یاد دارم که دزدکی در عین گوش دادن به قرآن، جملاتی به همدیگر می‌ گفتیم و می‌خندیدیم. مثلاً در سوره قریش با کلمه «بیت» به معنای «خانه»، ما به همدیگر می‌گفتیم «به‌یتی بله‎‌» (یعنی داستان بله یا ابراهیم). («بیت» در کردی به معنای داستان است).

جک سی ریچاردز Jack C. Richards در فرهنگ لغت زبان شناسی کاربردی خود بدین شکل اصطلاح همریشه‌های کاذب را تعریف کرده است: «کلمه‌ای که در دو یا چند زبان، شکل یکسان یا مشابهی دارد ولی در هر کدام از زبان‌ها معنای متفاوتی دارد. این تشابه باعث می‌شود که فراگیر زبان دوم، کلمه را به اشتباه بکار ببرد. مثلاً کلمه فرانسوی expérience به معنی آزمایش experiment است نه تجربه experience.» مثال بعدی را دیوید کریستال Crystal, D. (2008) و ماتیوس Matthews, P.H. (2007) در فرهنگ لغت خود آورده‌اند بدین شکل که کلمه انگلیسیcold  و آلمانی kalt به معنی سرد cold  هستند ولی کلمه ايتاليايي caldo به معنی داغ hot می‌باشد.

برای تهیه این لیست مقابله‌ای کلمات، از منابع ملموس و روزمره مثل کتاب‌های درسی انگلیسی و قرآن کریم استفاده شده است. لغات کتاب‌های انگلیسی پایه هفتم تا دوازدهم بررسی شده و کلمات مربوطه را که با فارسی و کردی مشابه هستند، جداگانه لیست شده است. قرآن کریم بررسی شده و کلمات همریشه کاذب آن نیز یافته شده و هر کلمه‌ای که مشابه با فارسی و انگلیسی و کردی است، به شکل مجزا لیست گردیده است.