طالبان کیست؟

در اوایل سال 1373 شمسی و در بحبوبه‌ی جنگ‌های داخلی افغانستان، گروهی وارد ولایتِ قندهار در جنوب افغانستان شدند. شعارهای اسلامی سر می‌دادند و به پیروان وعده بهشت. در آغاز مردمان افغان به این دسته خوشبین بودند و گمان می‌کردند این گروه می‌تواند مرهمی بر جنگ‌های داخلی این کشور باشد.

طالب‌ها و یا طالبان به سرعت در افغانستان و پاکستان پیروانی یافتند. مناطق افغانستان را یکی پس از دیگری اشغال کردند. پیشروی‌ها به کابل، پایتخت افغانستان رسید و به محض ورود، عبدالعلی مزاری رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان و محمد نجیب‌الله احمدزی، رئیس‌جمهور وقت افغانستان و برادرش شاهپور را کشتند و جنازه‌هایشان را در چهارراه آریانا در نزدیکی ارگ ریاست جمهوری افغانستان به نمایش گذاشتند.

طالبان در خلال سال‌های 1373 تا 1380 شمسی توانست بر بخش وسیعی از افغانستان تسلط پیدا کند. آن‌ها برای حکومت خود نام «امارت اسلامی افغانستان» را برگزیدند. در این بین تنها 3 کشور پاکستان، امارات متحده عربی و عربستان سعودی آن‌ها را به رسمیت شناخت.

ملا محمد عمر رهبر این گروه به عنوان «امیرالمؤمنین» معرفی شد و نام حکومت افغانستان از جمهوری اسلامی به امیرنشین (امارت اسلامی افغانستان) تغییر یافت.

قوانین عجیب و غریبی در افغانستان حکم فرما شد. پرواز بادبادک و نگهداری پرندگان به عنوان حیوانات خانگی ممنوع شد، زنان حق نداشتند تنها به بیرون بروند و کریکت تنها ورزش مجاز در افغانستان به‌شمار می‌رفت.

در میانه‌ی سال 1380 اسامه بن لادن، پسر میلیاردر سعودی با هواپیمای شخصی خود وارد جلال‌آباد افغانستان شد. مقامات طالبان از او استقبال گرمی کردند. دولت آمریکا، گروه القاعده به رهبری اسامه را مسئول حملات به برج‌های دوقلو و کشتی یواس‌اس کول ایالات متحده می‌دانست. آمریکایی‌ها از طالبان خواستند که اسامه را به واشنگتن تحویل دهد اما طالبان گفت که به هیچ‌وجه این کار را انجام نخواهد داد.

به گفته‌ی رسانه‌های آمریکایی در جریان حمله به کشتی تخریبگر یواس‌اس کول نیروی دریایی ایالات متحده ۱۷ ملوان آمریکایی کشته و ۳۹ نفر زخمی شدند. خبرگزاری رویترز در گزارشی که سال ۲۰۱۹ منتشر کرد، شمار مجروحان و آسیب‌دیدگان حملات ۱۱ سپتامبر را نیز حدود ۲۵ هزار نفر اعلام کرد.

دستور حمله به افغانستان در دستور کار آمریکا قرار گرفت. پس از مدتی درگیری و با همکاری گروه‌های مخالف طالبان هم‌چون اعضای پیشین دولت قبلی، طالبان شکست خورد و حامد کرزای به عنوان نخست وزیر افغانستان انتخاب شد.

اگرچه این گروه تا حدی ضعیف شد اما از بین نرفت و به پاکستان گریخت و تجدید قوا کرد. دولت افغانستان، پاکستان کشورِ همسایه را همواره به حمایت و تجهیز طالبان متهم کرده است.

با گذشت 5 سال، طالبان دوباره اعلام موجودیت کرد، فعالیت‌هایش در قسمت‌های جنوبی افغانستان همچون ولایت‌های زابل و قندهار از سرگرفت و پس از گذشت 2 سال به سمت پایتخت حرکت کرد.

 مبارزات مسلحانه و انفجارها شروع شد. کارخانه‌های اسلحه‌سازی و مهمات‌سازی ساخته شدند و به گفته برخی ناتوانی در بازسازی کشور و فساد حکومتی، انگیزه برای جذب به سمت این نیروها را دوباره افزایش داد.

 

نمایندگان آمریکا و طالبان پس از ۱۸ سال جنگ و ۱۸ ماه مذاکره، توافقنامه‌ای را برای پایان جنگ در قطر امضا کردند. 

آمریکایی‌ها که  ۲۰ سال حضورِ نظامی در افغانستان داشته‌اند می‌گویند حالا دیگر این مردم افغانستان‌اند که باید برای کشورشان تصمیم بگیرند.

براساس یافته‌های جدید یک اثر پژوهشی، حضور آمریکا به مدت بیش از دو دهه در افغانستان، مبلغی بالغ بر ۲.۳ تریلیون دلار هزینه برای آن به دنبال داشته است.

 

با خروج نیروهای نظامی آمریکا حملات طالبان افزایش چشمگیری داشته و مقامات این گروه می‌گویند که  ۸۵ درصد از قلمروی این کشور هم‌اکنون تحت کنترل آن‌ها قرار دارد. برخی معتقدند که توافق «پنهانی» آمریکا با طالبان در دوحه، بحران و تحولات کنونی را در افغانستان رقم زده است.

مسئله افغانستان به دلیل داشتن بازیگران متعدد داخلی و خارجی پیچیده است و تحلیل و پیش‌بینی تحولات بعدی آن سخت. در تحولات جاری افغانستان روزها و هفته‌های آینده تاثیرگذار خواهد بود.