آنلاین نیستم، پس نیستم

با توسعه و همه‌گیری گوشی‌های هوشمند و دسترسی راحت‌تر به اینترنت، افراد زمان بیشتری را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند. این موضوع باعث شده که به نوعی اشکال جدیدی از ارتباطات به وجود بیاید. در این وضعیت جدید، تعامل‌ها و رابطه‌ها به حدی برای افراد اهمیت پیدا می‌کند که بسیاری تحمل دور ماندن از گوشی و اینترنت را حتی برای زمان کوتاهی ندارند و اغلب اوقات در حال نگاه کردن به گوشی و چک کردن آن هستند.

در این شرایط فرد مدام به این موضوع فکر می‌کند که آیا پیام جدیدی داشته و کسی مطلب‌اش را در فضای مجازی پسندیده و یا کسی نسبت به استوری او واکنش داشته و از این دست اتفاقات. این‌گونه برخورد و ذهنیت‌ها سبب ایجاد ترس می‌شود، ترسی که در آن فرد احساس می‌کند که مبادا در زمانی که او گوشی‌اش را چک نکرده اتفاقی افتاده باشد و او از آن بی‌خبر مانده باشد. این‌ها نشانه‌هایی است که می‌تواند زمینه‌ساز سندروم فومو باشد. سندرمی که امروزه  با گسترش زندگی آنلاین بیشتر شده و به یکی از رایج‌ترین تجربیات کابرهای شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است. فومو (FOMO) مخفف کلمه ( Fear of missing out) به معنی ترس از دست دادن چیزی است.

 

اصطلاح فومو را برای یکی از پیامدهای روانی استفاده از شبکه‌های اجتماعی به کار می‌برند که به ترسِ ناشی از «جا ماندن»، «از دست دادن»، «شامل نشدن»، «حذف شدن» و «کنار گذاشته‌شدن» اشاره دارد.

ممکن است هنگامی که کاربری در شبکه‌های اجتماعی به عکس‌های دیگران علی‌الخصوص دوستان و آشنایانش نگاه می‌کند حسش برانگیخته شود و حس تلخی به سراغ او بیاید. حسی از اینکه آن‌ها خوش‌اند و او از هر چه خوشی است جا مانده، آن‌ها با هم ‌هستند و از اوقاتشان لذت می‌برند و او را کنار گذاشته‌اند. ترسِ از دست دادن فرصتِ حضور، یکی از معانی اولیۀ فومو است.

از عوارض سندرم فوم می‌توان به ایجاد حس نارضایتی شدید نسبت به تجربیات زندگی و حس کمبود، شکلگیری تجربیات اجتماعی و احساسی منفی به واسطه استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی و نارضایتی عمومی نسبت به زندگی و اثر منفی بر حالت روحی افراد اشاره کرد. خود این پدیده نیز بیشتر از وضعیت روانی نابسامان نشأت می‌گیرد و این نابسامانی را در دراز مدت شدیدتر می‌کند.

 

دلایل بروز سندروم فومو می‌تواند متفاوت باشد. یکی از این دلایل می‌تواند نیاز به اطلاعات و یا نیاز به متصل بودن به دیگران از طرق گفتگو و معاشرت باشد. از آن‌جایی که شبکه‌های اجتماعی مجازی نسبتا کم‌هزینه و در دسترس هستند تمایل به استفاده را در مبتلایان را افزایش می‌دهد. فومو در نهایت به دلیل اینکه ارتباطات چهره به چهره را در میان افراد کم‌رنگ می‌کند، منجر به تنهایی و انزوای کاربران خود می‌شود که خودِ این حالت می‌تواند بستر مساعدی برای تشدید فومو باشد.

جالب است بدانید که بر اساس تحقیقات انجام شده، کاربران شبکه‌های اجتماعی علاوه بر اینکه از دیدن عکس‌های سرخوشی و لذت‌های روزمرۀ دوستان‌شان به احتمال زیاد دچار فومو می‌شوند، با ندیدن عکس‌ها هم حس و حال خوبی ندارند. برخی این حس و حال را با «مومو» شرح دادند که می‌تواند به معنای «رمز و راز یا معمای جا ماندن» باشد. وقتی هیچ عکسی از رویداد‌های زندگی روزمرۀ دوستان و آشنایان منتشر نمی‌شود حتما کاسه‌ای زیر نیم‌کاسه است. در این وضعیت کاربرِ شبکه‌های اجتماعی مدام دچار این وسواس فکری است که با منتشر نکردن عکس، آن‌ها نمی‌خواهند او از موضوعی باخبر شود. آن‌ها دارند خوشی‌ها، دورهمی‌ها، گشت‌وگذارهایشان را از او پنهان می‌کنند.

اولین گام برای مهار فومو خودکنترلی است. سپس فرد باید این نکته را بپذیرد که امکان اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی وجود دارد و به این موضوع اعتراف کند که رسانه‌های اجتماعی و سندروم فومو ناشی از آن، بر زندگی تاثیر منفی می‌گذارد.