آیا داعش به اقلیم بازگشته است؟

 

 

یک مقام ارشد کورد در اقلیم کوردستان گفته با افزایش حملات اخیر در عراق، نشانه‌های زیادی حاکی از تلاش داعش برای بازگشت و احیای دوباره نمایان شده است.

بر اساس بیانیه‌های نظامی و گفته‌ی مقامات امنیتی، در روزهای اخیر حداقل 19 نفر از اعضای نیروهای امنیتی دولت مرکزی عراق و اقلیم کوردستان کشته شده‌اند.

این حملات پس از مرگبارترین بمب‌گذاری انتحاری در بغداد و طی سه سال گذشته توسط نیروهای داعش انجام شده است.

لاهور طالبانی، رئیس مشترک حزب اتحادیه میهنی کوردستان عراق و رئیس اطلاعات پیشین در مصاحبه‌ای به رویترز گفته: «به نظر می‌رسد دولت اسلامی دوباره سازماندهی و بازسازی شده است».

داعش که در اصل شاخه‌ای از القاعده بود ، از سال 2014 مناطق زیادی از عراق و سوریه را به دست گرفت.

اگر چه داعش در سال 2017 از نظر نظامی شکست خورد اما از آن زمان تاکنون حملاتی را در مناطق شمال عراق و مرز مشترک این کشور با سوریه انجام داده است.

 عراق در ماه‌های اخیر شاهد بیش از 25 حمله مرگبار بوده است که مقامات عراقی این عملیات‌ها را به شبه نظامیان داعش نسبت می‌دهند. در تازه‌ترینِ آن‌ها بمب‌گذاری در یک بازار شلوغِ بغداد منجر به کشته شدن بیش از 30 تن شده است.

لاهور طالبانی در گفت‌و گوی خود با رویترز گفته که داعش هرگز به طور کامل از بین نرفته و هنوز هم چندین هزار شبه نظامی داعش در عراق فعالیت می‌کنند. برخی از مقامات نظامی غربی تعداد شبه‌نظامیان داعشی در عراق و سوریه را بیش از 10 هزار نفر تخمین زده‌اند.

داعش پس از شکست نظامی خود، دست رو دست نگذاشته و توانسته از طریق رسانه‌های اجتماعی افرادی را به خود جذب کند. بر اساس آماری که مقامات اقلیم کوردستان منتشر کرده‌اند در عملیاتی که ماه پیش منجر به دستگیری 38 نفر از نیروهای داعش شده، تمام آن‌ها کوردهای 20 تا 22 ساله بوده‌اند. از این افراد مقدار زیادی تجهیزات، بمب و مواد منفجره کشف شده و آن‌ها قصد تخریب و عملیات انتحاری داشته‌اند.

مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کوردستان عراق در بیانیه‌ای اعلام کرده که تحقیقات سرویس اطلاعاتی حاکی از آن است که داعش طرحش را در اردوگاه الهول تنظیم کرده و به نظر می‌رسد این «گروه تروریستی» همچنان قادر است از مرزها عبور کرده و به شکل غیر قانونی نفوذ کند. بارزانی از متحدان و دوستان اقلیم کوردستان خواسته با خطرات این تهدید اقلیم با جدیت برخورد کنند.

داعش شنبه گذشته نیز با حمله و شبیخون به نیروهای پیشمرگه در استان کرکوک ۷ نفر از نیروهای کورد را کشت. استان کرکوک در شمال عراق از مناطق مورد مناقشۀ میان دولت مرکزی در بغداد و هه‌ولیر در اقلیم کوردستان است. مناقشه و اختلاف بر سر ادارۀ کرکوک سبب ایجاد خلاء امنیتی در برخی از مناطق این استان شده که همین عامل، به فرصتی مناسب برای داعش جهت انجام فعالیت و عملیات تروریستی تبدیل شده است.

لاهور طالبانی می‌گوید که «عدم هماهنگی بین هه‌ولیر و بغداد باعث ظهور مجدد داعش، تقویت، عملیاتی شدن و همچنین توانایی بیشتر آن‌ها شده است».

اگرچه هم نیروهای اقلیم کوردستان و هم بغداد شانه به شانه علیه نیروهای داعش جنگیدند اما به نظر می‌رسد تلاش ناموفق کوردها در سال 2017 برای استقلال کامل از بغداد، موجب توقف و یا دست‌ِکم کندتر شدن همکارهای نظامی از جانب بغداد شده است. 

 از سویی دیگر در سال گذشته ایالات متحده، نیروهای مستقر خود برای جنگ با داعش را از حدود 5 هزار نفر به نصف این میزان کاهش داده است. از آنجا که ائتلاف نظامی که واشنگتن هدایت آن را به عهده دارد شمار نظامیان خود را کاهش داده است، برخی از کارشناسان بر این باورند که ممکن است ناتو بتواند خلاء آموزش و هماهنگی با نیروهای عراقی را پُر کند هرچند که ناتو مجاز به شرکت در عملیات جنگی نیست.

در این بین شبه نظامیان شیعه از زمان شکست داعش به اصلی‌ترین دشمن ایالات متحده در عراق تبدیل شده‌اند و خواستار عقب نشینی کامل نیروهای آمریکایی هستند.

ابعاد این موضوع را با «ناظم دباغ» نماینده حکومت اقلیم کوردستان عراق در ایران در میان گذاشته‌ایم. دباغ در سال 1327 در شهر کویه استان هه‌ولیر متولد شده است. او پس از سرنگونی حکومتِ پیشین عراق، نمایندۀ اتحادیۀ میهنی کوردستان در استان دهوک شد. او همچنین در کابینه یکم و دوم اقلیم کوردستان معاون وزیر آموزش و پرورش بوده است.

ناظم دباغ از اواخر سال 1381 تا 1387 نمایندۀ اتحادیه‌ میهنی کوردستان در ایران بوده و از آن زمان تاکنون در سمتِ نمایندۀ حکومت اقلیم کوردستان عراق در ایران مشغول به فعالیت است.

در ادامه گفتگوی هاژه با ایشان از نظر مخاطبان گرامی می‌گذرد.

هاژه: همانطور که مستحضر هستید در چند ماه گذشته حملاتی را که در اقلیم کوردستان به داعش نسبت می‎‌دهند بیش‌تر شده و در آخرین‌ آن‌ها، 7 تن از پیشمرگه‌های کورد کشته شده‌اند. آقای لاهور طالبانی در مصاحبه‌ای که با رویترز داشته‌اند گفته که داعش هیچ‌وقت تمام نشده و شواهد زیادی از احیای دوباره داعش وجود دارد. به نظر شما این موضوع تا چه اندازه جدی‌ست و آیا باید از این بابت نگران بود؟

ناظم دباغ: بنده نیز با اظهارات آقای لاهور طالبانی موافق هستم. در واقع داعش نتیجه ‌و ماحصل وضعیت و شرایط عراق و منطقه بود که به منصه‌ی ظهور رسید.  به اعتقاد من تا زمانی که این شرایط پایدار بماند داعش نیز ماندنی خواهد بود. نابودی داعش به نابودی دلایل و عناصر زمینه‌ی حیات داعش گره خورده است. داعش در حال فعالیت است و این فعالیت‌ها نیز ادامه پیدا خواهند کرد. تا هنگامی که شرایط منطقه بدین سان استمرار بیابد کنشگری داعش نیز ادامه خواهد داشت.

داعش بی‌کار نبوده است و بنابر شرایط جغرافیایی ممکن است برخی از شهرها را نیز در اختیار داشته باشد. مناطق و سرزمین‌های بسیاری در خاک عراق وجود دارند که در کنترل پیشمرگه‌ها و نیروهای امنیتی و ضدترور عراقی قرار ندارند. این عامل باعث شده که نیروهای داعش در این مناطق تردد کنند و به شیوۀ جنگ‌های نامنظم کارزارشان ادامه داشته باشد. بهترین راهکار برای انهدام داعش از بین بردن دلایل ظهور داعش است و همانطور که پیش‌تر نیز بدان اشاره کردم این دلایل تاکنون پابرجا مانده‌اند. داعش هم با عنایت به اوضاع کنونی عراق و منطقه به آسانی از بین نمی‌رود.

هاژه: آقای لاهور طالبانی در مصاحبه‌ی خود در تبیین دلایل مجدد فعالیت داعش، نبود هماهنگی مابین هه‌ولیر و بغداد را یکی از عناصر اصلی در این رابطه دانسته است. به نظر می‌رسد بعد از همه‌پرسی استقلال کوردستان عراق در مهرماه سال 1396 روابط بین دولت مرکزی و اقلیم نسبت به قبل از این تاریخ به سردی گرائیده و همکارهای نظامی در سطح مطلوبی به پیش نمی‌رود. تحلیل شما از این موضوع چیست؟

ناظم دباغ: باید گفت که این استدلال بخشی از موضوع است. هر زمانی که هماهنگی و همکاری در میان اقلیم کوردستان و بغداد اندک باشد، در خلاهایی که در میان نیروی‌ پیشمرگه و سپاه عراقی به وجود می‌آید این قضایا رخ می‌دهند. اما دوباره تکرار می‌کنم داعش ماحصل و نتیجه‌ای است که دلیل داشته است. آنچه روند نابودی و یا محدود کردن فعالیت و سیطره‌ی داعش را تسریع خواهد کرد، همکاری کامل و چاره‌سازی مشکلات کلی عراق به ویژه مشکلات فی‌مابین اقلیم کوردستان و بغداد است. مناطقی که نیروی‌های پیشمرگه در آن زمان از اشغال درآوردند لازم است بار دیگر با همکاری نیروی‌های حکومت مرکزی و ضدترور به کنترل در آیند. اگر این اقدام صورت نگیرد مطمئنا فعالیت‌های داعش نیز بیشتر خواهد شد.

هاژه: مقامات عراقی همواره از نقش موثر آمریکا در مبارزه با داعش در داخل خاک عراق سخن رانده‌اند. همانطور که می‌دانید شمار نیروهای آمریکایی مستقر در عراق به ویژه در چند ماه گذشته به میزان زیادی کاهش یافته است. از سویی دیگر شبه‌نظامیان شیعی خواستار عقب نشینی کامل نیروهای آمریکایی هستند. اول آنکه به نظر شما سهم و نقش آمریکا برای بیرون راندن داعش از عراق چقدر بوده است و دوم، تلاش‌های شبه‌نظامیان شیعی برای اخراج نیروهای آمریکایی چه معنایی برای شما دارد؟

ناظم دباغ: آیا مگر آمریکا را در زمان [نوری] مالکی از عراق خارج نکردند؟ داعش گسترش یافت، داعش توسعه یافت و بار دیگر آمریکا برای جنگ با داعش به عراق بازگشت. این موضوع از یک سو، موضوع دگر آنکه، مرزِ مشترکِ طویل و گستردۀ اقلیم کوردستان با داعش که بالغ بر هزار کیلومتر بود، تنها از جانب آمریکا، عراق و حشدالشعبی پاسداری و حمایت نشد بلکه با همکاری و هماهنگی مابین نیروی پیشمرگۀ کوردستان و نیروهای هم‌پیمان و دولت‌هایی که در مبارزه با داعش حضور داشتند به علاوه نیروهای عراقی و حشدالشعبی و مجموعا میسر شد. بهترین ابزار برای مبارزه با داعش حل کردن معضلات و مشکلات و همکاری همه‌جانبه است. نمی‌شود که[برای حل مشکلات] تا ابد به نیروهای خارجی چشم بدوزیم.

هاژه: منظورتان از مشکلات چیست؟  کدام مشکلات؟

ناظم دباغ: همۀ مشکلات. اول مشکلات مابین اقلیم کوردستان و بغداد همچون مشکلات و مسائل مربوط به بودجه، نیروهای پیشمرگه و مسائل امنیتی. دوم مشکلات بین گروه‌ها و احزاب سیاسی عراقی: آن دسته از منازعات و کشمکش‌هایی که در بین کورد و سنی و شیعه و همچنین سنی و سنی، شیعه و شیعه وجود دارد. از سویی دیگر عراق فاقد یک نیروی نظامیِ متحد است که دارای اختیار باشد و بتوان با یک ارادۀ جمعی هدایتش کرد. عراق با تمام این این مشکلات دست در گریبان است. این مشکلات با حضور و نقش آمریکا و یا با حضور و نقش ایران حل و فصل نخواهند شد. کلید حل این مشکلات تنها مردمِ عراق هستند و نقش اصلی را در مبارزه با داعش همین مردم باید ایفا کنند.

هاژه: اگرچه زمان دقیق خروج نیروهای آمریکایی و ائتلافِ ضد داعش از عراق بر اساس بیانیه مشترک طرفین مشخص نیست، در این بین حضور ناتو در عراق  برای شما چقدر می‌تواند دلگرم کننده باشد؟

ناظم دباغ: من به هیچ نیروی خارجی‌ای دلگرم نیستم زیرا نیروهای خارجی صرفا در راستا و به دلیل مسجل کردن اهداف و منافع خودشان در کنار ما حضور دارد. در طول تاریخْ انگلستان، آمریکا و فرانسه همواره در منطقه حضور داشته‌اند و هر زمان که حضورشان، منافعشان را تامین نکرده از منطقه خارج شده‌اند. از این رو به نظر من تنها چیزی که به نفع ملت، اقلیم کوردستان و عراق است، وحدت صفوف گروه‌های سیاسی و تشکیل یک خطاب سیاسی موحد برای ایجادِ یک نیروی نظامیست که از خودش و برای خودش باشد.