بایدن «نسل‌کشی ارامنه» را به رسمیت شناخت

 

دولتِ ترکیه سریعا نسبت به این اظهارات واکنش نشان داد و آن را تقبیح کرد البته بسیار محتاطانه و در حدی که اقدامی تلافی‌جویانه به نظر نرسد و منجر به سرد شدن بیشتر روابط با واشنگتن نشود.

در اعلامیۀ ریاست جمهوری آمریکا که به مناسبتِ یادبود قتل عام ارامنه در روز شنبه ایراد شد، بایدن از کلمه «نسل‌کشی» برای توصیف کشتاری که بین سال‌های 1294 تا 1302 شمسی اتفاق افتاد، استفاده کرد.

بایدن در این بیانیه اظهار داشت: «هر سال در این روز،‌ افرادی که در نسل‌کشی ارامنه در دوره عثمانی کشته شدند را به یاد می‌آوریم تا بار دیگر بر تعهد خود برای جلوگیری از چنین رویداد وحشیانه‌ای تاکید کرده باشیم». «در جریان حوادثی که از ۲۴ آوریل ۱۹۱۵ (سوم اریبهشت 1294) آغاز شد، یک و نیم میلیون ارمنی مجبور به ترک محل زندگی خود شدند، حوادثی که با کشتار دسته‌جمعی و نسل‌کشی همراه بود».

 

واکنش ترکیه

ترکیه که این عنوان را رد می‌کند، به دولت ایالات متحده در مورد به رسمیت شناختن این رویداد هشدار داده است.

مولود چاوش اغلو، وزیر امور خارجۀ ترکیه بیانیه ایالات متحده را دقایقی پس از انتشار برنتابید و در توییتر خود نوشت: «کلمات نمی‌توانند تاریخ را تغییر دهند. ما نیز نمی‌توانیم تاریخ خود را از کسی دیگر یاد بگیریم». «فرصت‌طلبیِ سیاسی بزرگترین خیانت به صلح و عدالت است.» «ما این گفته را صرفاً مبتنی بر پوپولیسم می‌دانیم و کاملاً رد می کنیم».

وزارت خارجه ترکیه گفت كه اعلامیه رئیس جمهور آمریكا را به « ‌شدیدترین نحو ممکن رد و تقبیح می‌کند».

«بیانیه رئیس‌جمهور آمریکا، تحت فشار گروه‌های رادیکال ضدِ ترکیه و محافل ارمنی منتشر شده و مفاد آن را نپذیرفته و به شدت محکوم می‌کنیم. روشن است که اظهارات بایدن مبنای علمی و حقوقی ندارد و هیچ یک از مفاد قوانین و حقوق بین المللی، وقایع 1915 را به عنوان نسل ‌کشی نپذیرفته است. ماهیت وقایع 1915 با توجه به انگیزه‌ ها یا ملاحظات سیاسی تغییر نخواهد کرد و چنین نگرشی، فقط به معنی تحریف تاریخ است».

 رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نیز با ارسال پیامی به ساهاک ماسالیان، پاتریارک کلیسای ارامنۀ ترکیه، آنچه او سیاسی کردن وقایع 1915 توسط طرف ثالث و تبدیل آن‌ها به ابزاری برای مداخله علیه آنکارا نامید، رد کرد و گفت این اقدام نفعی برای کسی ندارد.

 

روابط ایالات متحده و ترکیه

دولت‌های بر سر کار آمدۀ ایالات متحده از هر دو حزب جمهوری خواه و دموکرات از توصیف این کشتار به عنوان نسل‌کشی خودداری کرده بودند. روز شنبه، بایدن اولین رئیس جمهور ایالات متحده بود که این واژه را پس از رونالد ریگان که در سال 1981 اشاره‌ای به نسل کشی ارامنه داشته بود، به کار برد.

تغییر سیاست‌های خارجی ایالات متحده در رابطه با به رسمیت شناختن نسل‌کشی ارامنه در حالی صورت می‌گیرد که روابط دو کشور چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد. روابط دو کشور بر مسائلی از جمله خرید سیستم‌های دفاع هوایی «اس 400» روسی توسط ترکیه که واشنگتن آن را تهدیدی برای همکارهای نظامی درون ناتو می‌داند، به سردی گرائیده است.

ترکیه از سال 1952 عضو ناتو است و تاکنون همچنان میزبان سلاح‌های هسته‌ای آمریکا در پایگاه هوایی «اینجیرلیک» است.

روابط ترکیه و آمریکا در سال‌های اخیر با تنش‌هایی نیز روبرو بوده است. واشنگتن با حمایت نظامی خود از گروه‌های کورد مستقر در سوریه که ترکیه آن را تهدیدی برای امنیت ملی خود می داند، آنکارا را عصبانی کرده است.

در اواخر سال گذشته ایالات متحده، تحریم‌هایی را به دلیل مسئله «اس‌400 »بر ترکیه اعمال کرد. ترکیه همچنین از برنامه‌ی اف35 به رهبری ناتو برای تولید جنگنده‌های پیشرفته اخراج شده است.

آنکارا پیش‌تر و در اوج فشارهای گذشته تهدید کرده بود که دسترسی ایالات متحده به «اینجیرلیک» را محدود خواهد کرد. همچنین روز شنبه همانند واکنش‌هایی که پیشتر نیز در قبال كشورهایی این قتل‌ها را به عنوان یك نسل‌كشی اعلام كرده بودند، سفیر خود در ایالات متحده را فراخواند.

 

قتل عام‌ها

تخمین زده شده که حدود یک میلیون و 500 هزار ارمنی در قلمرو تحت کنترل عثمانی‌ها، مابین سال‌های 1915 تا 1923، از طریق تبعید سیستماتیک، گرسنگی و قتل کشته شده‌اند.

بیشتر این قتل‌ها در جریان جنگ جهانی اول رخ داده است. در طی این دوران، تصوری برای تعدادی از سردمداران ترک ایجاد شده بود مبنی بر اینکه ایجاد کشوری جدید و نوین برای ترک‌ها در گرو ایجاد کشوری با یک نژاد واحد است و این کار با تصفیه نژادی و پاکسازی منطقه آناتولی از اقلیت‌های دینی و نژادی صورت گرفت. از این رو، دیگر گروه‌های قومی منطقه، از جمله  آشوریان، یونانیان و کوردها نیز به طریقی مشابه مورد حملهٔ ترکان عثمانی قرار گرفتند.

توصیف کشتارهای جمعی این مقطع از تاریخ ترکیه به عنوان «نسل کشی» برای رهبران ترکیه موضوع حساسی است.

ترکیه بر این باور است که جنایاتی علیه ارمنیان در طول جنگ اتفاق افتاده است اما این قتل‌ها بخشی از یک کارزار سیستماتیک نبوده و به معنای نسل کشی نیست.

با این حال ، حدود 30 کشور، از جمله فرانسه، کانادا، برزیل، آلمان، روسیه، لهستان و هلند این نسل‌کشی را به رسمیت می‌شناسند.

کشورهای دیگر نیز مانند انگلیس، اگرچه این این قتل‌ها را محکوم کرده‌اند اما این رویداد را همانند تعریفی که کنواسیون  1948 سازمان ملل از مفهوم نسل‌کشی داشته است، نمی‌بینند.

اصطلاح «نسل‌کشی» واژه‌ای نسبتا  جدید است که اولین بار در زمان جنگ جهانی دوم توسط وکیل لهستانی رافائل لمکین بیان شد. ژینو، پیشوندی یونانی به معنای نژاد و یا قبیله و ساید نیز به معنی قتل است.

کنوانسیون نسل‌کشی 1948 مورد حمایت سازمان ملل، نسل‌کشی را اقدامی می‌داند که هدف از آن بین بردن کامل و یا جزیی یک گروه ملی، قومی، نژادی و یا مذهبی است که به وسلیه‌ی کشتار، شکنجه و جلوگیری از تولد صورت می‌گیرد.