لزوم آگاهی مسئولان از کارکردهای رسانه و سواد رسانه‌ای

در جوامع ابتدایی، برای پیشبرد اهدافِ جامعه و بنیان دموکراسی نیاز به وضع قانون از جانب همگان احساس شد. از همین روی بستری برای ایجاد نهادی تحت عنوان قوه‌ی مقننه برای تصویب قانون فراهم شد. با بر سر کار آمدن قوه‌ی مقننه، نهادی می‌بایست قوانین وضع شده را اجرا می‌کرد، پس ساز و کار قوۀ مجریه نیز تدوین شد. طی زمان و به تجربه مشخص شد که برای انجام حسن کار دو قوه، نهادی مستقل نیز باید فعالیت‌ها را رصد کند و از بروز فساد و دیگر مشکلات جلوگیری کند و این گونه قوه‌ی قضاییه پا به میدان گذاشت. زمان گذشت و مشخص شد که همکاری این سه رکن با همدیگر کارآمدی لازم را ندارد و رسانه‌ها به عنوان چهارمین رکن دموکراسی موظف شدن که بر فعالیت 3 رکن دیگر نظارت کنند.

رکن چهارم دموکراسی در واقع مفهومی است که در آن مطبوعات و رسانه‌ها از سویی جریان راهبرد دموکراسی را ازساختارِ قدرت به سوی جامعه و منافع عمومی‌سوق می‌دهند و ازسوی دیگر نظارت همگانی را بر سیاست‌گذاری‌ها و کاربرد قدرت فراهم می‌کنند.

به پشتوانه‌ی همین مفهوم است که در همه جای دنیا، رسانه‌های بین‌المللی، ملی و محلی اعتبار ویژه‌ای کسب می‌کنند و روزنامه‌نگاران و خبرنگاران نیز بر پایه‌ی همین گزاره، از راس تا ذیلِ مسئولان و نهادهای دولتی را ملزم به پاسخگویی می‌دانند.

 

 در برشمردن کارکرد رسانه‌ها به نکات زیادی اشاره می‌شود ولی شاید بتوان مهم‌ترین کارکرد را انعکاس افکار و عقاید عمومی و همچنین باورهای همگانی در جامعه دانست. کارکردی که سازماندهی به افکار، دیدگاه‌ها و خواست‌های جمعی تلقی می‌گردد.

 راندمان سازمان و یا نهادی مطلوب خواهد شد که هم در ساختار درونی‌اش ضعف وجود ندارد و قدرت دارد و هم پاسخگو است. مادامی که قدرت توام با مسئولیت باشد در این بین خطری هم وجود نخواهد داشت.

 پوشش اخبار و یا انتقاد از یک سازمان و یا یک اداره توسط رسانه، بر این فرض است که تصمیمات و رفتارهای مسئولان و کارگزاران همواره بر محیط و جامعه تاثیر می‌گذارد. با این توصیف در صورت عدم انعکاس وقایع و یا بازخوردهای مردمی چگونه می‌توان تصمیم‌ها و رفتارهای مسئولان را برای تامین منافع مردم هدایت کرد و یا اطمینان یافت که سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی دولت در راستای منافع عمومی گام بر می‌دارند؟

 

در واقع رسانه‌ امتیاز بسیار ویژه‌ای است که از یک سو با انعکاس اخبار و اطلاعات، میان اجرای سازنده عرصه‌ی عمومی ارتباط برقرار می‌کند و به مهندسی افکار می‌پردازد و از سویی دیگر با بازتاب نظرات، انتقادات و عقاید مردم و مسئولان، ارتباط میان کارگزاران و مردم را برقرار می‌سازد و بدین واسطه دو طرف در جریان مواضع و خواسته‌های یکدیگر قرار می‌گیرند.

متاسفانه برخی از مسئولین از آن جایی که شناخت کافی از کارکرد رسانه ندارند و یا کمتر در معرض آموزش‌های مربوط به سواد رسانه‌ای قرار گرفته‌اند، انتقاد و یا درخواست شهروندان را به مثابه‌ی تخریب خود و یا زیر مجموعه‌ی خود تلقی می‌کنند و انتشار محتوایی را که در نقد عملکرد آنان باشد نمی‌تابند.

پر واضح است هنگامی که هر ارگان، از نظارت بر عملکردش مطلع باشد و خود را همیشه و همواره در معرض نقد و بررسی افکار عمومی ببیند، مراقب عملکرد و راندمان خود خواهد بود، در غیر این صورت به پنهان کاری روی می‌آورد.

توسعه و پیشبرد اهداف یک شهر و یا یک کشور در سایه‌ی مراوده با رسانه‌ها محقق خواهد شد. شفاف‌سازی درون‌سیستمی و انتشار آن از طریق رسانه‌ها منجر به اعتماد عمومی خواهد شد. آگاهی از ضعف‌ها، چالش‌ها، مشکلات و لایه‌های پنهان یک نهاد به کمک رسانه محقق خواهد شد و در این بین رسانه با شناسایی کمبودها، زمینه را برای رفع سریع آن‌ها فراهم می‌کند.

 چنان می‌نماید اگر که مسئولان از ظرفیت رسانه استفاده نکنند و از تصمیم‌گیری‌ها عقب بمانند جبرانِ گذشته بسیار پر هزینه خواهد بود.