" ماملێ؛ کە مەهاباد لە دەنگیدا کۆترێکە سپی، ئەو پیاوەی لە ئاڵزایمێریشدا نیشتمانی وەک خۆی لە بیرە"

" ماملێ؛ کە مەهاباد لە دەنگیدا کۆترێکە سپی، ئەو پیاوەی لە ئاڵزایمێریشدا نیشتمانی وەک خۆی لە بیرە"

عەتا وەلەدی

وەک وەفایەک بۆ یادی حەمەدی بەیتان و عەلی کەردار

دیارییە بۆ فواد یارە و شۆڕش مەحموودی دوو هەناسەی بەتەمەن گەنج، کەچی دەنگێ لە دراوسێیەتیی ڕەنگی کەڵەکێوی سەر خشتە مانناییەکانی قەڵایچی بە تامی داهاتوویەک تا ڕوون

لە سەر قەڵایەکی کەونارای بەیت و حەیران، گەنجێک  سەرانسۆی بانی گرتووە و لە مانگ جوانی، خەریکی پرۆڤەیە تا عومرێک که هەمووی سەرف بکا لە ناڵینی سەحەردا، گەنجێ کە ئەستەمە لەبەر کەس سەردانەوێنێ، کەچی ئێستا ئان و سات بە ئەسپایی دەنووشتێتەوە و لە گەل دەنگی خورپەی دڵی خۆیدا لەو تریفەیەدا گوێ ڕادەدێرێ بۆ سرتەی شەوبا، هەر جارەو مشتێ شکۆفەی بابردەڵە و چنگێ زەنگیانەی پچڕاوی ئاوازە لەبیرکراوەکانی وەفایی کە سیخناخن بە هەناسەکانی شێخی شەمزینێی لێ وەردەگرێتەوە و بە ئەستەمێ تۆزیان دەتەکێنێ و دە هەگبەی پڕ لە نۆت و گوڵەباخی بەر پشتوێنە سێ گرێکەی دەخا و لە شەوانی پڕ ئەستێرەی گەڕەکی خڕێ‌دا لە تەنیشت هەناسەی سەعیدخانەوە ملوانکەیەکی بۆ ملی دارهەنارەکانی نیشتمانی لێ ساز دەکات تا دەنگی ببێتە ئارشیڤێ بۆ سێوی هەناسەی ژنان و ڕەنگی مێلاقەی دەنگی پیاوانی دەنگخۆشی ناو بەرەو بزرچووی دوێنێی موکریانمان، لە پێکەنینی بەردی مێژوویەک لە فەقرەقا و سەمای دارانی خڕی هەنجیردا بگوێزێتەوە و دەنگیان لە حافزەی دارەوەن و ڕەنگی بەڵاڵووکی کۆساڵاندا بۆ هەمیشە بنووسێتەوە و خەنینەوەی خەنی دەگەڵ هەژار و هێمنێ دابەش بکات و بە شاکامیلی زەمبیلی بسپێرێ تا تێکەڵ بە ناڵەی سوبحی شا نوورانیەکەی زیرەک بۆ  وەفایی بگێڕێتەوە و پاشان لە داری تەنیشت خانەقاکەی شێخی بورهانێ نەختێ پێش لەوەی لە کونی شمشاڵەکەی قاڵەمەڕەوە مێژوویەک بێتە دەنگ لەو ساتانەی کە فەوزی وانەی نیشتمانی تێدا دەوتەوە، تا پەرسیلەیەک کە مشتێ بەرامەی وشەی خاڵەمین و هەژار_هێمنی لە گەروودا و سەمای شێعری سەیفولقوزاتی دە باڵدا هێند بفڕێ تا مزگێنی دەدا بە سروە بای بەهاری. 

لە ڕۆژانی تەنگەتاویی نیشتماندا لە بەر زامی دڵان کە پاییز بوو لە تۆ و درەنگ لە ئێمە، ئەوە هەور بوو گریان لە تۆوە فێر دەبوو و لە ڕەوینەوەی تەمەکانی سەر نیشتمان‌ بە دەنگتەوە، وەنەوشە پێکەنینت لێ فێر دەبوو تا منداڵانی نیشتمان لە بەر هەی لایەلایەکی دیکەتدا خەوێ هێمن ببێتە میوانی پێلووەکانیان، بە پەیژەی گوڵەشیلاندا سەر بکەون و مانگ بچرپێنێ بە گوێیاندا و باوەشێ تریفەیان بداتێ و مشتێ سریوەی ئەستێرانی لەگەڵ بهێننەوە تا خەونێ شیرینی لای کرماشان بۆ وڵات دەیانباتە ژوانێ.

لە هەرچی هەڵدانی شەویش‌دا، لە دەنگی تۆدا مەهاباد هەر کۆترێکی سپی دەمێنێتەوە بۆ نیشتمان و زەوی، وەک چۆن لە زەینی منداڵانماندا، لە دەنگتدا ئەوەی هەڵدەدات داهاتوویە و چرا؛ وەک چۆن لە بڕوای بەساڵاچوانماندا کانیی و گوڵەگەنم ڕوون نووسرانەوە و ڕوونتر دەچڕیەت.

ئەو گڕامافۆنەی دەو پەڕۆی سەوزە پێچراوە تژی لە تاڵی و سوێرییەی ژیانی خۆی وا کەس بۆی نییە دەستی بۆ ببات 

لە سەر ڕەفەکە لە تەنیشت چراکەوە دادەگرێ، دەرزی لە سەر قەوان دەسووڕێ بستێ ئەولای هەناسەی مەنیج حەیران دەنگی میرزا جەوادی قازی و هەناسەی سواری ئۆسکارمان دێ لە سەرکەوتندا بە بنارەکانی فەقرەقا و ژوورەکە دادەگرێت. ماملێ چاویلکەی دادەنێ، بیری لای مەلا کەریمی سابڵاغێیە لەو بەغدایە کە دوور لە چاوی لەیلایە. لاپەڕەیەک هەڵدەگرێ و کاغەز دەنووسێ بۆ لەیلای تا مەجنوون بڕوات بە لەیلای خۆی نەنازێ کە وەک بازی بێریان ناوی پتر ڕۆیی ئەوی ئەم. ماملێ لە گەل گەڵای گەردەلوولی پڕ لە خاکی کووچەی یارەکەی گا دەگریەت، گا دەسووتێ، غەرقی ئاو و ئاور دەبێ و پڕ بە گەرووی دەچڕیکێنێ کۆڵان بە کۆڵان و جادە جادە تا بەهاران خۆشتر بێ زمزیران لە بارانەی تازەیدا، زوڵاڵتر لە هەمیشە و لە تەنیشت ناوی لەیلای لە گەروویدا، هەر ماسییە و مەلەی دەکا و گەرا دەخا ڕوو لە سبەی تا هەتای هەتاو.

دەنگێ چمان تووتڕکێ گەیشتووی لاجانێ لە زاری نەوە دوای نەوەی نیشتماندا، لە باڵای منداڵانمدا بە دەم هەی لایەلایەوە هەڵدەدەی تا خوا وەتەن ئاواتر دەکا لە دەنگتدا

ئەو دەنگەت هەر دەمێنێ و تێیدا تەنانەت بۆ چرکەساتێکیش بووبێت هەست بە بوونی نیشتمانێ دەکەین؛ تژی لە گمەی بێچوە کۆتر و چرۆی دار زەیتوونێ ڕوو لە سبەی.

هەرجارەو لە دەنگتدا نیشتمانی تریکەی تەموور و موور، هۆرە و سیاچەمانە نیشتمانتر دەکەی و خۆشەویستتر لە پێشووی بە لامانەوە وەک داربەڕوو.

دەنگت پردێکە سوور خەونەکانی داهاتوو دەباتە ئەوبەری دەلاقەوە تا دەڵێن لە پردی ئەو وەر بەهار هات.

لە درێژەی تا چی شکۆفەی هەرچی بەهارمانە لە باغی میکاییلییەوە تا خوارتر لە ڕەنگی ئەرخەوانەکانی قەڵاقیڕان و تا هەرکوێ لرفەی تافی بیشەی دەگاتێ، شەشدانگی ئەو دەنگەت تاپۆکراوە بە ناوی نیشتمانێکەوە وا لە دڵی ئەوانەی دایە کە تەنانەت لە گریانەکانیشیاندا ئەویان لە بیرە وەک خۆت کە هێمنانە ئاشقی کێو و تەلان و بەندەن و بەردی بووی.

ئەو نیشتمانەی کە تۆش پێت خۆش بوو بە چاوێ فرمێسک تێزاویشەوە ماچی بکەی تەواوی دارودیواری کە دەنگت نیشتمانێکە تێیدا، تا تۆی دەتچریکاند سێوەکانی بۆکانێی زووتر دەگەیشت و قژی کچانی تەنیشت زەریاچەکەی ورمێی پتر دەکەوتنە کەروێشکەوە.

لە ڕیکۆردی ماشێنێکەوە گۆرانیی ماڵە بابم بێوەفا گوڵەکانی تەنگ ئەرخەوان ئەرخەوانیتر تێیدا دەنوێنن، کچۆڵەیەک کە خەمڵیوە وەکوو گوڵ بە سەر و بەرگی بەهارییەوە و مانگ گوڵمویرگ لای سەروەنەکەیە- لەو کچانەی کە تەمەنیان دەخستە سەر تەمەنت تا زیاتر نیشتمانیان بۆ بچڕێ.

: ئی دەنگە ناسی؟

: ئەڕا نیەناسمەی؟! 

: دەی کییە؟

: ئەر هاژەی ئەڵوەن و نرکەی پەڕاو و گەڕین نەو، هەتمەن دی دەنگ مامووسا ماملییە.

: چە بوو ئەر ناو  چیایەگ لەی چیایلە بنمە ماملێ؟

: دویەتە گیانم، چیەیەگ ترەک زیای کەیدە چیاگان وەڵات.

تا ماملێ دەڵێ قەتارێ . . .

لە ئاڵزایمێری پیاوێکا هەموو شتێ بستێک نابات تا بیرچوونەوە، هەر لە حەبی ئێوارانی و پیاسەکانی ژێر بارانی ماڵە بابی کە بێوەفا و گوڵی سەر جامانەکەی ئامینەیەوە بگرە تا دەگاتە سووری پردێ و ناوی کۆڵانەکەی خۆیان، تەنانەت تا شەوە و لەو سەوزەزارەی کە وەفایی بە تەمای دەنگی شیرنی کە دونیا وەکوو زولفی سیاپۆش بوو بە ئەفسانەی وڵاتان شار بە شار، ماڵ بە ماڵ، کۆ بە کۆ و تا لەو دەمەیدا چاوەڕوانییە نەبڕاوەکانی هێمن لە قەتارێکیدا جێما، ئەوەی وەک خۆی ماوەتەوە تەنیا نیشتمانە

کە لە هەتایدا هەمیشە تاسەی بارانیەتی و چی چرایە تا هەڵکراو دەمێننەوە لای . .

ماملێی کوردان؛

لەو ماڵەتدا کە هەموو وەقفە لە شەوقی ڕووناکی و داهاتوو، مەتەرێزێکە لە شەرەف‌، بەو دەنگەت کە شەشدانگ وەقفە لە نیشتمان، دە گشت پاییزێکدا بە دم پاییزەوە و لە قەتارێکدا بۆ نەجاتی خۆشیی خاپوورەوڵات، بۆ نیشمانێ ئاوەدان و جوان و ڕەنگین، لە بری هەر هەموومان بڵێ حازر!

ڕێبەندانی ۱۳۹۹ی.هـ