۱۴۰۳/۹/۲ ۱۴:۱۲
| تاريخ: ۱۳۹۹ دوشنبه ۲۲ دي ساعت ۱۸:۱۶ | بازدید: 3912 نظرات: 0 کد مطلب: 15637 |
درپی تعرض به مزار استاد محمد ماملی
مجازات توهین و هتک حرمت به قبور هنرمندان و نام آوران
جمال ابراهیمی وکیل دادگستری و مشاور حقوقی
جرم توهین یکی از جرایم علیه حیثیت معنوی اشخاص محسوب می‌شود که در فصل پانزدهم قانون تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵ تحت عنوان هتک حرمت اشخاص و در فصل دوم این قانون تحت عنوان اهانت به مقدسات مذهبی و نیز قوانین و مواد متفرقه دیگر مورد اشاره قرار گرفته است.
این عمل نه تنها از لحاظ حقوقی، بلکه از نظر اخلاقی و مذهبی نیز مذموم و ناپسند شمرده می‌شود، خداوند در قرآن کریم عمل عیب گویان و هرزه زبانان را تقبیح کرده و بد زبانی رو مذمت فرموده و می‌فرماید'' لَّا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَن ظُلِمَ ۚ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا'' و حتی دشنام دادن به معبود کسانی را که غیر خدا را می‌خوانند را نیز منع فرموده است، جرم توهین، که متأسّفانه به دلیل ضعیف شدن بنیان های اخلاقی و پایین بودن آستانه تحمل مردم وقوع آن در کشورمان رو به افزایش است از اقسامی برخودار است من جمله توهین و بی حرمتی به قبور نام آوران، هنرمندان، ورزشكاران و دیگر افرادی كه برای ایران و ایرانی افتخار آفرین آفریده اند.
گهگداری شاهد شنیدن یا دیدن اعمال بس زشت و قبیح در مورد قبور این بزرگان در کشورمان هستیم که متاسفانه در منطقه نیز به کرات دیده و شنیده می‌شود از جمله رنگ پاشی سنگ مزار استاد محمد ماملی در مهاباد ویا شکستن طرح کاشی شکسته تابلو عکس مولوی کورد از شاعران مشهور کردستان در ورودی پارک شهر سقز، که این تعرضات زشت و ناپسند با واکنش منفی فعالان مدنی و شبکه های اجتماعی همراه و این اقدام ضد فرهنگی را محکوم کردند.
اگر از منظر مذهبی به این اعمال زشت که مورد مذمت آحاد مردم می باشد نگاه بیندازیم متوجه می‌شویم که دین مبین اسلام به زندگی فردی و اجتماعی و روابط میان افراد در جامعه توجه ویژه دارد به همان اندازه هم احترام به جسد و قبور مردگان را مورد توجه قرار می دهد به طوری كه اگر فرد مسلمانی بمیرد و كسی را نداشته باشد بر دیگر مسمانان واجب است كه جسد وی را غسل، كفن و دفن نمایند و حرمت و احترام قبور مردگان در اسلام بسیار حائز اهمیت است و صریحا در کتب فقهی اشاره شده و بیان داشته اند که ''حرمه المیت کالحرمه الحی یعنی حرمت مرده مانند حرمت زنده است پس یكی از حرام های شرعی نبش قبر و بی احترامی به قبر مسلمانان است که همیشه از سوی علمای دینی مورد نکوهش قرار گرفته است.
حال این سوال پیش می‌آید که آیا توهین و تخریب قبور نام آوران، هنرمندان، ورزشكاران و دیگر افرادی كه برای ایران و ایرانی افتخار آفرین آفریده اند جرم نگاری شده است است یا خیر؟
توهین به مرده عملی حرام و قابل تعزیر است و فقدان ماد‌ه‌ای قانونی در این خصوص احساس می‌شود،
ماده608 (اصلاحی سال 1399) در خصوص توهین به افراد بیان داشته که '' توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا (74) ضربه و یا جزای نقدی درجه شش (بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال) خواهد بود''. با مداقه در این ماده به نظر می‌رسد که واژه افراد به انسان های زنده اشاره دارد و در نتجیه توهین به مردگان تنها در صورتی می‌تواند مشمول ماده مذمور قرار گیرد که عرفاً توهین به بازماندگان تلقی شود، و در واقع آنان زیان دیده محسوب می شوند. این موضع در تبصره دو ماده 30 قانون مطبوعات مصوب سال 136 4 نیز پذیرفته شده است که به موجب آن '' هرگاه انتشار مطالب مذکور (تهمت و افتراء) در ماده فوق راجع به شخص متوفی بوده، ولی عرفا هتاکی بازماندگان وی به حساب می‌آید، هر یک از وراث قانونی می‌توانند از نظر جزایی و حقوقی طبق ماده فوق و تبصره آن اقامه دعوی کنند ''.
استدلال این است که اهانت به مرده در واقع اهانت به خاطرات شخص زنده که وارث است نیز هست. بنابراین شخص با یک عمل او دارای دو عنوان می‌شود. یکی اهانت به مرده و دوم اهانت به وراث او.
بنابراین وراث می‌توانند به دلیل توهین و افترایی که به مرده آن‌ها روا داشته شده و از این نظر عرفا هم به آن‌ها توهین شده است، اقامه دعوا، کیفر و ادعای خسارت بکنند.
شاید این تصور وجود داشته باشد که می‌توان با استناد به قانون نبش قبر، شکستن سنگ قبر را جرم‌انگاری کرد اما انجام این کار آسان نیست.
ماده634 قانون مجازات اسلامی، در رابطه با جرم نبش قبر می‌گوید: «هر كس بدون مجوز مشروع نبش قبر نماید به مجازات حبس از سه ماه و یك روز تا یكسال محكوم می‌شود...
طبق این ماده مقصود از نبش قبر، شكافتن و باز كردن قبر تا مرحله‌ای است كه جسد آشكار شود و لزومی ندارد كه حتما جسد از قبر خارج شود. بنابراین اگر مرتكب اقدام به نبش قبر كند اما جسدی در قبر نباشد یا حتی اگر جسدی در قبر باشد اما نبش قبر را تا مرحله‌ای كه منجر به آشكار شدن میت نشود، ادامه دهد در هر دو حالت مشمول ماده مذكور نخواهد بود.
از سویی، با توجه به توضیحی كه درباره نبش قبر ارائه شد، مواردی همچون شكستن سنگ قبر از شمول این ماده خارج می‌شود.
حال این سوال پیش می‌آید اعمال زشتی مثل شكستن یا بردن سنگ قبر، با چه عنوانی کیفری قابل پیگیری است؟
بر طبق ماده634 قانون مجازات اسلامی کتاب پنجم بخش تعزیرات دو فرض قابل تصور است.
فرض اول زمانی است که متهم نبش قبر می‌کند و در ضمن ان مرتکب عمل دیگری همچون تخریب می‌گردد که در این حالت متهم مرتکب رفتار متعددی گشته و به مجازات هر دو مرم محکوم و براساس فرمول تعدد جرم اشد مجازات قابل اجرا می‌گردد اما فرض دوم زمانیست که عمل متهم نبش قبر نیست بلکه رنگ پاشی یا ریختن زباله بر سر مزار بزرگان و نام آوران می باشد که با توجه به ماده608 قانون مجازات اسلامی که قبلا اشاره شد قانون گذار توهین را تنها نسبت به اشخاص زنده قابل تحقق دانسته است،پس با این توضیح نمی‌توان اینگونه رفتارها را توهین به میت محسوب کرد،هرچند برخی از نویسندگان همچون استاد حسین آقایی نیا و استاد هوشنگ شامبیاتی، توهین به اشخاصی که در قید حیات نمی باشند را نیز مشمول ماده608 می‌دانند لیکن به نظر می‌رسد واژه افراد در ماده 608 اشاره به انسان‌های زنده دارد و با بررسی ماده634 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات نیز، برخی رفتارها که این روزها شاهد آن هستیم از شمول ماده خارج شده است که قانونگذار می‌توانست در همین ماده اعمال زشت و ناپسندی همچون رنگ امیزی و شکستن سنگ مزار و دیگر اعمال ناپسند دیگر که مورد مذمت شدید مردم قرار می‌گیرد جرم انگاری کند.
امیدوارم قانونگذار با تدقیق و نگارش صریح قانون در خصوص اینگونه اعمال ناپسند موجبات مجازات اینگونه اشخاص را فراهم آورد و دادستان محترم بعنوان مدعی العموم با پیگیری و شناسایی شخص یا اشخاصی که موجب جریحه دار شدن مردم گشته اند موجبات کاهش آلام خانواده و مردم فهیم را فراهم آوردند تا بار دیگر شاهد تکرار چنین اعمال زشت و قبیحی نباشیم.
