سیستم آمریکا پیروز شد!

بالاخره جنجالی‌ترین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار و جو بایدن نامزد دموکرات‌ها پیروز شد و دونالد ترامپ هم باید تا بیستم ژانویه قبای ریاست جمهوری را از تن درآورد و و از کاخ سفید خارج شود و همچون یک شهروند عادی به زندگی خود ادامه دهد. اما بر خلاف پیش‌بینی برخی ناظران و همچنان که نگارنده قبلا هم در یادداشتی تاکید داشت، نه شورشی اتفاق افتاد و نه در روزهای آینده هم اتفاق خاصی می‌افتد. ترامپ هم چاره‌ای جز پذیرش شکست ندارد و با وجود شلوغی‌ توییتری طی این چند روز، رفته رفته در حال قبول واقعیت و کنار آمدن با آن است؛ حتی اگر هم در مقام کلام از پذیرش نتایج خودداری کند، اما عملا چاره‌ای جز آن ندارد و در بیستم ژانویه باید قدرت را به بایدن واگذار کند.

البته این کنار آمدن برای ترامپ آسان نیست. خلقیات وی به گونه‌ای نیست که به راحتی تن به شکست دهد و کوتاه بیاید؛ اما چی شد که ترامپ بر خلاف انتظارات ظاهر شده و تمام جنجال و شورشی که برخی می‌گفتند، در صورت پیروزی بایدن اتفاق می‌افتد، در چند اعتراض توئیتری خلاصه شده است. پاسخ روشن است و نیازی به تعمق و تفحص هم ندارد. چون سیستم و ساختار قدرتمند آمریکا ترامپ را ناخواسته کنترل و مهار کرد. البته فراموش نکنیم که ترامپ هنوز رئیس جمهور، عالی‌ترین مقام و رئیس نیروهای مسلح آمریکاست، اما در عین حال عاجز از کوچک‌ترین اقدامی در مقابل ساختار و سیستمی است که بایدن را پیروز قانونی انتخابات می‌داند. تنها مجال ترامپ برای اعتراض و تخلیه عصبانیت خود توئیتر است که این رسانه هم تا به حال حدود 37 درصد از توئیت‌های ساختارشکنانه وی را حذف کرده و تعدادی دیگر را نشانه گذاری کرده است.

در نظام‌های نهادمند که حاکمیت قانون ناظم روابط نهادی و غیر نهادی است، مقامات بالادست نمی‌توانند خارج از اختیارات خود عمل کنند و نهادهای زیردست هم بر اساس وظایف و مسئولیت‌های قانونی خود رفتار می‌کنند و اینجاست که وقتی رئیس جمهور آمریکا هنوز نتایج انتخابات و پیروزی رقیب را به رسمیت نشناخته، سرویس مخفی آمریکا که اتفاقا تحت نظر دولت فدرال و وزارت کشور نیز هست، دیروز جمعه هنگامی که می‌بیند بایدن به احتمال زیاد پیروز انتخابات است، برای محافظت از جان وی نیرو اعزام می‌کند و منطقه محل سکونت وی پرواز ممنوع اعلام می‌شود؛ بدون این که کوچک‌ترین وقعی به اعتراضات رئیس جمهور مافوق خود بنهد.

ترامپ شخصیتی ضد ساختاری دارد، اما در طول چهار سال گذشته سیستم آمریکا به وی اجازه نداد که خارج از حیطه اختیارات خود عمل کند. ولی تداوم دوره ریاست جمهوری وی برای چهار سال دیگر می‌توانست تا حدودی موجب تضعیف این سیستم شود.

به هر حال، نظام سیاسی آمریکا از ماناترین نظام‌های سیاسی جهان معاصر با عمری نزدیک به 250 سال است. علت آن هم قائم به سیستم و نهادمند بودن آن است. همین خود مانع اتفاقاتی از قبیل کودتا و انقلاب می‌شود که در کشورهای فاقد سیستم به ویژه در شرق روی می‌دهد. در واقع آنچه باعث شده است که این نظام از سال 1776 تاکنون پایدار بماند، صرفا هژمونی نظامی و اقتصادی آن در سطح جهان نیست، بلکه در کنار آن و بلکه مهم‌تر از هر دو برخورداری از نظامی ساختارمند و سیستماتیک است.

از این رو، پیروز انتخابات جنجالی اخیر در آمریکا قبل از این که بایدن باشد، سیستم آمریکاست. البته آنچه گفته شد، تنها معطوف به نظام نهادمند آمریکاست والا سیاست خارجی و یکجانبه‌گرایی این کشور به ویژه در خاورمیانه که جای حرف و حدیث زیاد دارد و شرح آن مجال و بهانه جداگانه‌ای می‌طلبد.

اما ...

ترامپ 74 روز دیگر هم رئیس جمهور آمریکاست و با این عصبانیت و خلقیاتش هیچ بعید نیست بخواهد ریاست جمهوری را به کام بایدن تلخ کند. از این رو، بعید نیست بخواهد دست به اقدامی در منطقه بزند و طبق یک سناریوی پیچیده دامی پهن کند و جنگی برافروزد. مثلا اتفاقی بیفتد که تعدادی قابل توجه نیروی آمریکایی در آن کشته شوند و به بهانه آن بخواهد دست به حملاتی واکنشی بزند. البته این صرفا یک گمانه است و آنچه موجب طرح آن می‌شود شخصیت جنجالی و پیش‌بینی ناپذیر و انتقامی ترامپ است.