عروس خاور میانه در آستانه تحولات سیاسی

روز چهاردهم مرداد برابر با چهار اگوست سال جاری، انفجاری مهیب در قلب لبنان و در شاهرگ تجاری بیروت رخ داد، انفجاری کە امواج صوتی آن در قبرس شنیدە شد. بیش از ٢٠٠ کشتە و ناپدید، بیش از شش هزار زخمی و دستەکم ٣٠٠ هزار نفر بی خانمان شدند.

 

لبنان با تمدنی هفت هزار ساله بە عنوان نقطه طلاقی مدیترانه و جهان عرب، بە عروس خاور میانه مشهور است. کشوری با تاریخ و فرهنگی غنی کە بالاترین سرانه درآمد غیرنفتی را در جهان دارد. توریسم، تجارت و کشاورزی نقش اصلی را در اقتصاد لبنان ایفا می‌کنند، بیروت پایتخت لبنان از لحاظ کیفیت زندگی، جز بهترین شهرهای جهان محسوب می‌شود.

لبنان در طول تاریخ قدرت‌های زیادی را بە عنوان حکمران بە خود دیده است. سوریه بزرگ لبنان امروزی را شامل می‌شد کە امپراطوری عثمانی برای ۴۰۰ سال در آنجا حکم راند. بیش از همه این فرانسە است کە خود را بە عنوان کاراکتر اصلی صحنە سیاسی لبنان معرفی کردە است. در سال ۱۹۱۶ و در طول جنگ جهانی اول، لبنان تحت حاکمیت فرانسه درآمد و پس از جنگ جهانی اول و در سال ١٩٢٣تحت قیمومیت آن. پس از قیام‌های متعدد مردم و حوادث گوناگون در دهه سی و چهل میلادی دولت فرانسه (پس از تدوین قانون اساسی) مجبور بە اعلام استقلال این کشور شد. با این تفاسیر، فرانسه را باید یکی از بازیگران کهنەکار عرصه سیاسی لبنان دانست. بازیگری که مسیحیان مارونی‌ لبنان، آن را "مادر مهربان" می‌خوانند.

روز چهاردهم مرداد برابر با چهار اگوست سال جاری، انفجاری مهیب در قلب لبنان و در شاهرگ تجاری بیروت رخ داد، انفجاری کە امواج صوتی آن در قبرس شنیدە شد. بیش از ٢٠٠ کشتە و ناپدید، بیش از شش هزار زخمی و دستەکم ٣٠٠ هزار نفر بی خانمان شدند. شدیدترین مرحله انفجار با اشتعال محموله بزرگ نیترات آمونیوم انبار شده در بندر بیروت رخ داد. این انفجار که بین ده تا ۱۵ میلیارد دلار به اقتصاد لبنان آسیب زد، بندر اصلی تجاری و مدخل وارداتی آن را برای ماه‌ها از کار انداخته، ذخایر استراتژیگ گندم را نابود کرد و در تامین دارو بخصوص برای بیماری‌های خاص کمبود جدی ایجاد نموده‌، وضعیت بسیار تیره‌ای را پدید آورده‌ است.

بە گفته مدیر عامل شرکت الفورد تکنولوجیز، یک شرکت انگلیسی متخصص در خنثی‌سازی مواد منفجره "این انفجار کمتر از یک بمب هستەای و قدرتمندتر از یک بمب معمولی بود و احتمالاً یکی از بزرگترین انفجارهای غیر هستەای در تاریخ بە شمار می‌رود".

 

همین انفجار موجب شد کە اعتراضات اجتماعی لبنان بە مثابه آتش زیر خاکستر، شعلەور شود. دەها هزار نفر در بیروت بە خیابان‌ها آمدند و با سردادن شعار "انقلاب" خواهان تغییرات گستردە سیاسی در لبنان شدند. نزدیک به بیست نفر از مسئولان اداره گمرک و بندر لبنان بازداشت شدند. چهار وزیر اطلاع رسانی، محیط زیست و امور اداری، دادگستری و وزیر دارایی در همراهی با معترضان خشمگین استعفا کردند تا دولت "حسان دیاب" بیش از پیش متزلزل شود.

در این میان، "مادر مهربان" یا فرانسه با توجه به نفوذ معنوی خود وارد ماجرا شدە و با برگزاری کنفرانسی بین‌المللی موفق بە جمع‌آوری ٣٠٠ میلیون دلار کمک بشردوستانه برای خروج لبنان از وضع موجود شد. کمکی کە معترضان، مسوولان سیاسی لبنان را جهت دریافت آن قابل اعتماد نمی‌دانند.

چندی پیش خبرگزاری رویترز در گزارشی عنوان کرد کە "امانوئل ماکرون" رییس جمهور فرانسه نقشە راهی توسط سفیر این کشور بە مقامات لبنانی ارائە کردە است کە این طرح شامل بررسی ممیزی حساب‌های بانک مرکزی، تشکیل دولت موقت قادر به انجام اصلاحات فوری و اجرای انتخابات زودهنگام در عرض یک سال است. در طرح دو صفحه‌ای مذکور آمده، چهار موضوع در لبنان نیاز به توجه فوری دارند: کمک‌های انسانی و برخورد مقامات با ویروس همه‌گیر کرونا، بازسازی پس از انفجار چهارم آگوست در بندر بیروت، اصلاحات سیاسی و اقتصادی و انتخابات پارلمانی.

 

بە نظر می‌رسد عبور لبنان از این بحران جز با دخالت خارجی میسر نیست. حال باید منتظر ماند و دید کە این نقشەراه تا چە میزان اجرایی شدە و آیندە عروس خاورمیانه بە کجا خواهد رسید؟ آیندەای کە همچون آسمان بیروت در روز انفجار بە شدت تیرە و تار است.