۱۴۰۳/۹/۴ ۷:۴۸
| تاريخ: ۱۳۹۹ جمعه ۱۶ خرداد ساعت ۲۲:۳۳ | بازدید: 2274 نظرات: 0 کد مطلب: 14897 |
بررسی اجمالی قانون جدید کاهش مجازات حبس
جمال ابراهیمی وکیل دادگستری
چرا جامعه مجرمین را مجازات می‌کند؟ پاسخ به این سوال اهداف مجازات را تبیین می‌کند، سه هدف اصلی از مجازات مجرمین تعقیب می‌شود :1-ارعاب یا ترساندن 2-تسکین آلام جامعه از طريق انتقام و طرد مجرمین 3-اصلاح
دو هدف اول، در طول تاریخ همواره مورد توجه بوده است، لیکن هدف سوم حاصل تحولات قرون اخیر است که رفته رفته جایگاه والاتری پیدا می‌کند.
منظور از اصلاح مجرم، بازگرداندن وی به جامعه بعنوان فرد سالم و از بین بردن زمینه های ارتکاب جرم در فرد مجرم است، همیشه نباید درصدد حذف مجرم باشیم حتی الامکان باید او را به زندگی عادی بازگردانیم، اصلاح مرتکب در گذشته اهمیت کمتری داشته و امروزه اهمیت بیشتری یافته است.
قبل از انقلاب مجازات ها بر اساس شدت و ضعف به سه دسته تقسیم می شدند:خلاف و جنحه و جنایت، این دسته بندی از جهات مختلف من جمله مرجع صالح، مدت مرور زمان و الخ آثاری داشت لیکن پس از انقلاب این دسته بندی از بین رفت.
بعد ازانقلاب، ابتدا در سال 1361 طبق قانون راجع به مجازات اسلامی، مجازات ها به حدود و قصاص، دیات و تعزیرات تقسیم شدند، سپس در سال 1370 مجازات بازدارنده نیز به آن افزوده شد، ماده 12 اشعار میداشت:مجازات مقرر در این قانون پنج قسم است:حدود، قصاص، دیات، تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده.
که خوشبختانه در قانون مجازات اسلامی سال 1392 مجازات‌های بازدارنده حذف و مجددا مطابق ماده 14 مجازات ها به چهار قسم حدود و قصاص، دیات و تعزیرات تقسیم شدند که در ماده 18 این قانون مجازات تعزیری بدین گونه تعریف شده است:تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می‌گردد، نوع، مقدار، کیفیت اجرا و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می شود.
پس از تعریف تعزیرات، مطابق ماده 19 این قانون مجازات های تعزیری به هشت درجه تقسیم می شوند که این درجه بندی واجد آثار مختلفی در تشدید و تخفیف مجازاتها، مرور زمان و نظایر آن می باشد، ترتیب این درجه بندی از شدید به سوی خفیف است یعنی درجه یک شدیدترین نوع تعزیر و درجه هشت خفیف ترین نوع تعزیر را شامل می‌شود.
رایج‌ترین مجازاتی که تقریباً در کلیه نظام های حقوق کیفری جهان با قدری متفاوت در نحوه و شرایط اجرا آن، مجازات حبس یا همان زندان است، رفتار با زندانی همواره باید با رعایت کرامت بشری بوده و هرگز نباید منجر به هتک حرمت وی شود،
موریس کوسون جرم شناس آمریکایی می‌گوید:زندان از بازاجتماعی نمودن عاجز است، کسی که به زندان می افتد بدتر می‌شود، زندان فرد را از محیط طبیعی خود جدا می‌کند، به او برچسپ می زند و او را به حاشیه می راند، زندان محیط استبدادی و مصنوعی است و با تمرین آزادی ناسازگار است.
به حکایت آمار و ارقام در ایران نیز مجازات زندان نتجیه مطلوبی در پی نداشته است.
در همین راستا مجلس شورای اسلامی 15 دیماه سال گذشته طرحی را تصویب و نهایی کرد که قوه قضائیه بتواند با اجرای آن دغدغه چندین ساله مبنی بر کاهش جمعیت بالای کیفری را رفع کند، طرحی بنام طرح تقلیل مجازات حبس تعزیزی که با اعلام عدم مغایرت در جلسه 1399/3/7 شورای نگهبان، تبدیل به قانون شد.
با مداقه در مواد این قانون شاهد تغییرات مهمی در قوانین مربوطه در راستای زندان زدایی هستیم با توجه به اینکه مقررات این قانون نسبت به آنچه قبل از آن حاکم بوده مساعدتر نسبت به متهم محسوب می‌شود پیش بینی می شود که با لازم الاجرا شدن این قانون پرونده های بسیاری در اجرای بند ب ماده قانون مجازات اسلامی به منظور اصلاح حکم و تخفیف مجازات، از اجرا احکام عودت داده شود.
قانونگذار در حوزه حقوق جزای عمومی در مقام اعمال کیفیفات مخففه، امکان تبدیل حبس به جزای نقدی در جرائم تعزیری درجه 5،6و 7 و تعدیل مبالغ مذکور در این قانون و سایر قوانین تغییراتی را اعمال نموده که احراز شرایط اعمال این قانون مستلزم مطالعه تمام اوراق پرونده می باشد، شاید شاهد لزوم تحقیقات در راستای این تخفیفات باشیم.
همچينین در این قانون شاهد لزوم توجیه صدور حکم حبس به بیش از حداقل مقرر در رای دادگاه هستیم، که قضات موظفند علت را در رای خود ذکر و به صورت مستدل علت صدور حکم به بیش از حداقل مقرر قانونی را توجیه نمایند که قبلا قاضی اختیار مطلق داشت و نیازی به استدلال در این زمینه وجود نداشت.
در ادامه شاهد تبدیل حبس های ابد غیر حدی مقرر به حبس درجه یک می باشیم که بر این اساس تمام حبس های ابد غیر حدی مقرر در قانون به حبس درجه یک یعنی حبس بیش از 25 سال تبدیل می‌شوند.
مجازات موضوع ماده 677در صورتیکه میزان خسارت وارده یکصد میلیون یا کمتر باشد به جزای نقدی تا دوبرابر معادل خسارت وارده کاهش پیدا می‌کند، مجازات حبس موضوع ماده 684 به حبس درجه 6 کاهش پیدا می‌کند و مجازات موضوع مواد 608 و697 به جزای نقدی درجه 6 کاهش پیدا می‌کند.
مجازات جرم افترا و توهین ساده به جزای نقدی درجه 6 کاهش پیدا کرده و هر جرم تعزیری قابل گذشتی که از درجه 4 تا 8 بوده از مجازات حبس آن کاسته شده است، در خصوص آئین دادرسی کیفری نیز دامنه جرائم قابل گذشت را افزایش داده و به شمار آن افزوده است.
امید است با لازم الاجرا شدن این قانون و اجرایی شدن آن هدف اصلی این قانون یعنی کاهش آمار زندانیان و صرفه جویی در هزینه ها پیاده گردیده و قوه قضائیه از هدف اصلی این قانون دور نگردد.
