۱۴۰۳/۱/۲۹ ۳:۳۰
| تاريخ: ۱۳۹۸ دوشنبه ۸ مهر ساعت ۹:۱۰ | بازدید: 1834 نظرات: 0 کد مطلب: 12761 |
بازار ساوجبلاغ مُکری، کانون تجاری عصر قاجاریه در شمال غرب ایران
حسن کریمیان، اسماعیل سلیمی
بازار ساوجبلاغ مُکری، کانون تجاری عصر قاجاریه در شمال غرب ایران به قلم آقایان دکتر حسن کریمیان عضوهیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه تهران و اسماعیل سلیمی دانش آموخته کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه تهران است که در پاییز 1397 به شماره 10 در فصلنامه مطالعات ایران شناسی متعلق به بنیاد ایران شناسی به چاپ رسیده است.
مقاله مزبور بخشی از پایان نامه کارشناسی ارشد نویسندۀ مسؤل (اسماعیل سلیمی) تحت عنوان «روند شکل یابی و توسعه شهر مهاباد با اتکاء بر داده های باستان شناسانه» است که در بهمن ماه 1396 در دانشگاه تهران دفاع شده است.
نویسندگان در این مقاله برای نخستین بار اطلاعات ارزنده ای در ارتباط با بازار ساوجبلاغ سابق (مهاباد فعلی) به دست می دهند. در ابتدای این نوشتار بعد از ایراد چکیده و مقدمه نویسندگان به موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه می پردازند. بدین صورت که به محدودۀ ولایت مکریان به مرکزیت مهاباد در جنوب دریاچه ارومیه، نخستین اشاره به نام ساوجبلاغ، احداث آن توسط بوداق سلطان و فعالیت های عمرانی گستردۀ این فرمانروایی مُکری در آن، اهمیت ساوجبلاغ در دورۀ افشاریه، جایگاه سیاسی- نظامی و بازرگانی این شهر با برج و بارو و سربازخانه مستحکم، واقع شدن بر روی یکی از جاده های فرعی ابریشم در عصر قاجاریه و حوداثی مانند قیام شیخ عبیدالله شمزینی، جنگ جهانی اول، شورش سمکو شکاک و در نهایت به ساوجبلاغ در دورۀ پهلوی و تغییر نام آن به مهاباد و موقعیت آن نسب به شهرهای اطراف می پردازند. پیشینۀ پژوهشی از دیگر مواردی است که در آن نویسندگان به مطالعات جسته و گریخته محققان بومی و سیاحانی مانند ایزابلا بیشوپ، واسیلی نیکیتین، راولینسون، اوژن اوبن، اوژن فلاندن، مینورسکی و ... پرداخته اند. در بخش دیگری از این مقاله به شبکه های ارتباطی منتهی به بازار مهاباد از جمله؛ مهاباد به آذربایجان، مهاباد به کردستان اردلان و کرمانشاهان، مهاباد به شمال عراق، و مهاباد به اشنویه و ارومیه که تأمین کننده نیازهای مردم مکریان و صادر کننده مواد اولیه این نواحی به ویژه توتوتن، پشم و ... بوده، اشاره شده است. بازار تاریخی مهاباد (ساوجبلاغ) با اتکاء به مستندات تاریخی و باستان شناسی که در آن به تأسیس بازار مهاباد در عصر صفویه و توسعه ای آن در ادوار قاجاریه، شباهت آن با دیگر بازارهای کوهستانی منطقه، راسته ها، کاروان سراهای متعدد آن، میدان های چهارگانه (منگوران، آردی، حمه خرچه، آهنگران)، تجارت قشرهای مختلفی از بازرگانان موصلی، یهودی، ژاکوبیت، کلدانی و کُرد در آن، تجار معروف مهابادی و ارتباط آن ها با تجار خارج از کشور بخصوص روسیه، نقش کشور روسیه در تجارت و بازرگانی منطقه مکریان و بازار ساوجبلاغ، توصیف بازار مهاباد از دید محققان بومی، سیاحان، جهانگردان و دیپلمات های نظامی خارجی، تخریب و ویرانی بازار در اثنای جنگ جهانی اول، شورش شیخ عبیدالله شمزینی، سمکو شکاک و سیل 1315 ش. و همچنین اشاره و پرداختن به راسته میرزا رحمت شافعی و کاروانسرای سیمون به عنوان تنها یادگار از بازار پویای آن روزگار، از بارزترین بخش این مقاله است. نتیجه گیری پایانی از بخش های دیگر این نوشتار است که در آن نویسندگان به اهمیت و جایگاه بازار ساوجبلاغ و دلیل تبدیل آن به عنوان بازرترین کانون تجاری عصر قاجاریه در شمال غرب ایران و حوزه جنوبی دریاچه ارومیه شواهد و مدارک مستدلی ارائه می دهند.
برای دریافت فایل کامل مقاله بر روی لینک زیر کلیک کنید:
|
برچسب ها:
دانشگاه تهران, دریاچه ارومیه, ساوجبلاغ, شمال غرب, عصر قاجاریه, گزارش, مهاباد, هاژه, ولایت مکریان, کاروانسرای سیمون
