| تاريخ: ۱۳۹۵ دوشنبه ۱۰ آبان ساعت ۱۹:۳۹ | بازدید: 1629 نظرات: 0 کد مطلب: 2166 |
دوایین نوێنەری دوایین نەریت
دوکتۆر ڕەهبەر مەحموودزادە
پاییزێکم گەیوەتێ ژینم گەڵاڕێزان دەکا/ وەرزی پیریم سارد و سڕ هاتووە لە پاییزان دەکا
هەرچی بوو چوو تازە، تەنیا ئەو گرێیەم ماوە من/ ئێستە دڵ زۆرتر پەلەی دیداری ئازیزان دەکا
وەک: ئەگەر ژانە، ئەگەر برکە، ئەگەر خەم/ دەبێ سەودام لەسەردا بێ هەتا هەم
لە شەرمێ دەرچووە دێوانەیی من/ وەها کەوتۆتە سەر زاری ئەو و ئەم
دەزانین مەنتیقی چوارینە و مەنتیقی مەنزوومەی درێژ ڕێک پێچەوانەی یەکترن. مەنتیقی چوارینە، مەنتیقی کورت‌بڕینەوە و نەستەق‌خوازی‌یە. کەچی مەنتیقی مەنزوومە، مەنتیقی خۆ لەبەریەک کێشانەوە و پەرداخ کردنی چیرۆک‌ئاسایە. (مەنزوومەی "شینی هەڤالان" سەرجەم ٥٤ لاپەڕەی لە دیوانی کاروانی خەیاڵ بۆخۆی تەرخان کردووە
ساڵ و مانگ دێن و بەلەز تێدەپەڕن/ مەلی سەربەستن و تیژ باڵ و پەڕن
لە گەڕانی زەوی سەرگەردانن/ نۆبە دەگرن لەسەری و نازانن
جگە لە جۆراوجۆریی قالب، جۆراوجۆریی چندراوە (بافت)ی زمانیش لە شێعری هێدی‌دا بەرچاوە. زمانی هێدی لە شێعری "بزە" دا زمانێکی نزیک لە ئاخافتنی ڕۆژانەیە:
ئەو خاڵەی لە کوڵمەی زێوت/ خلیسکا بۆ سووچی لێوت
تۆ ئەو ئاوێنە ڕاگرە/ بە من لە هەمووان جوانترە
ترسم هەیە تێی ڕامێنی/ دەگەڵ بزەت بیبزوێنی
دەغیلت بم با هەر وابێ/ نەوەک لەوێش تلاسا بێ
گوڵم ئاوێنەکەت دانێ/بزەی تۆ گەمەی نازانێ
بەڵام زمانی هێدی لە غەزەڵیکی وەک "ئاوات"دا زمانێکی نزیک لە زمانی غەزەلی نوێ‌یە:
ناسرەون هەست و خەیاڵ ئەی خۆزگە من دێوانە بام/ خۆزگە دەست و پێم لەناو زنجیری بایە و وا نەبام
زولفی سەر شانت عەزیزم کاتێ هاتی شانە کەی/ من گوتم سەد خۆزگە دەنکی شانە بام و شا، نەبام
تایبەتمەندییەکی دیکە کە هەتا ڕادەیەک هێدی لە شاعیرانی هاووەچەی خۆی جودا دەکاتەوە سەرانسوێی جار جاری هێدی بۆ هەرێمی شێعر و ئەدەبی فارسی‌یە. هێدی، نالی گوتەنی فارسی و کوردی هەر دوو بە دەفتەر گرتبوو و شێعری فارسیشی هەبوو:
من می‌روم کە رنگ شفق لالەگون کنم /من می‌روم کە مرز وطن جوی خون کنم
من می‌روم کە همچو عقابی بە کوهسار/ چنگال خشم بر جگری آزمون کنم
من می‌روم کە رایت مجد تو ای وطن/ بار دگر فراشتە در تیسفون کنم
کۆتایی پێ هاتنی ڕواڵەتیی ئەم دوایین کەسانە لەم نەریتە شێعرییانەدا، بەمانای پێویستیی دەست‌پێ‌کردنی لێکۆڵینەوەی ورد و تێروتەسەل و خاوەن مێتۆد لەبارەی ئەم شێواز و نەریتانەی شێعری کوردی‌یە. ماڵاوایی یەکجاری هێدی و بەرەی هێدی لە ئێمە بەمانای پێویستیی سڵاو کردنی ئێمە و بەرەی ئێمە لە میراتێکی ئەدەبی‌یە کە قۆناغی "خولقاندن"ی کەم‌وزۆر کۆتایی پێ هاتووە و دەبێ لە قۆناغی "خوێندنەوە"دا ژیانێکی نوێ دەست پێکاتەوە ڕێ ئەوە هاتووە ببڕێ کەم کەم ڕێی بە هەوراز و نەوی و دەرد و خەم چاو دەگێڕم لە چیا و ئاوایی لە پشووی ئاخیری ماڵ‌ئاوایی کە دەڕۆم ڕۆینەکەم نابەدڵە شینەکەم چونکە کەت و نیوەچڵە ڕۆحی مامۆستا شاد بێ. سەرەخۆشی لە هەموو ئەدیبانی کورد و بنەماڵەی بەڕێزی مامۆستا هێدی و کاک ناسری حیسامی دەکەم.
