ژەنیارێکی ئاسمانی، داگیرکەری وڵاتی نۆت

موجتەبا میرزادە لە سالی ١٩٤٥ / ١٣٢٤ لە شاری كرماشان لە دایک  بووە. بەهۆی كاری باوكییەوە كە كارمەندی حكومەت بوو، بۆ چەند ساڵێك لە ئیلام نیشتەجێ دەبن، دواتر تەمەنی شازدە ساڵ دەبێت كە بۆ کرماشان دەگەڕێنەوە. میرزادە لە تەمەنی منداڵیدا بەهۆی گوێ‌ ڕاگرتن لە ڕادیۆی دراوسێکەیانەوە لەگەڵ موزیك ئاشنا بووە. ئەو كات لە ڕێگای ئەو ڕادیۆیەوە گوێ لە ویۆڵۆنی مامۆستایان خالدی و پەرویز یاحەقی دەگرێت. یەكەم ئامێری موزیك كە موجتەبا لە تەمەنی منداڵیدا دەستی داوەتێ نەی و  پاشان سەنتوور بووە. میرزادە پێش لە ویۆڵۆن بە سەنتووری براگەورەکەی مۆسیقای کار کردبوو.

میرزادە دەڵێت: "هەر لە سەرەتای منداڵیمەوە هۆگر و خولیای ویۆڵۆن بووم، بەڵام لەبەر كەم داهاتی باوكم توانای كڕینی ئەم ئامێرەم نەبووە، لە تەمەنی منداڵیدا و بەهۆی كاروباری باوكم لە كرماشانەوە بەرەو ئیلام كۆچمان كرد، لەوێ‌ دراوسێیەكی تارانیمان هەبوو كە خۆی خەریكی ئامێری دڵخوازی من واتا ویۆڵۆن بوو، بە پەرەسەندنی هاتوچۆ لەگەڵ ئەواندا ئەو ژەنیارە هەستی هونەری لە مندا بەدی كرد و هەر لەبەر ئەوەش بوو کە پێشنیاری بە باوكم كرد ویۆڵۆنێکم بۆ بكڕێت، بەمجۆرە من بووم بە خاوەنی ویۆڵۆنێکی 70 تمەنی كە زۆربەی گۆرانییەكانی مامۆستا حەسەن زیرەكم هەر بەم ویۆڵۆنە ژەنیوە، دوای چەند ساڵ مانەوە لە ئیلام بۆ كرماشان گەڕاینەوە، ئەو كات لە كرماشان مامۆستایەكی لێهاتوی وای لێنەبوو كە من ویۆڵۆنی لێ‌ فێربم، هەر بۆیەش من هیچ مامۆستایەكی تایبەتم نەبووە و هەرچییەكی هەمە تەنیا هەست و توانایی خواپێداو و تێكۆشانی خۆم بووە".

میرزادە لە پێشبڕکێی ئۆردووی ڕامسەر لە ڕشتەی ژەنینی ویۆڵۆن پلەی یەکەم وەدەست دێنێت و لە ساڵی 1339 هاوکاری خۆی لەگەڵ ڕادیۆ کرماشان دەست پێدەکات و لەم ماوەیەدا چەندین بەرهەمی کوردی بە هاوکاری و سەرپەرشتی ئەو دروست دەکرێن.

میرزادە ساڵی 1967 / 1346  دەچێتە تاران و لەوێ هەوڵی ئەوە دەدات كە خۆی فێری خوێندنەوەی نۆت بكات، كارێكی سرنج‌ڕاكێش كە موجتەبا دەیكات ئەوەیە كە لەڕێگەی گۆڤارێكەوە بە ناوی (موزیك ایران) كە هەفتانە نۆتی چەند گۆرانییەكی تێدا بڵاو دەكرایەوە هەوڵی‌دا فێری خوێندنەوەی نۆت بێت.

لەم ڕوەوە دەڵێت:" لەبەر ئەوەی هەموو ئاوازەكانم لەبەر بوو بە شێوەی خۆڕسك دەمتوانی بیان ژەنم، دەچووم لە هەمان كاتدا سەیری نۆتەكانم دەكرد و دەمخوێندنەوە و پاشان چەندبارەم دەكردنەوە و دەكەوتمە بەراورد كردنیان تا نۆتەكان بناسمەوە، بەڕاستی كارێكی تاقەت پروكێن بوو. لە یادمە بەهۆی گۆرانییەكی (مەجید وەفادار)ەوە بۆ یەكەمین جار (ترێل) فێر بووم، تا بەو شێوەیە فێری نۆتە خوێندنەوە بووم".

مامۆستا مەزهەری خالقی لەسەر منداڵی میرزادە دەڵێت: " میرزادە بە شێوەیەك كە خۆی باسی دەكرد، كاتێك كە خوێندكار بووە هەموو ساڵێك لە كرماشاندا خوێندكارەكانی ناوچەی كوردستانی ئێران لە كرماشان یان شوێنێكی‌تر فیستیڤاڵی موزیكیان هەبووە، لەو فیستیڤاڵانەدا هەر جارێك كە بەشداری كردبێت هەمیشە یەكەم بووە". یەكێك لەو دەرگایانەی كە موزیكی كوردی بە ڕوی میرزادەی هونەرمەند و بلیمەت دا كردەوە، ئاشنابوونی ناوبراو لە گەڵ مامۆستای كۆچ‌كردوو حەسەن كامكار بوو. موجتەبا میرزادە ساڵی 1959 / 1338 دەچێتە شاری سنە و لە ئۆركێسترای ئەم شارەدا بەسەرپەرشتی مامۆستا (حەسەن كامكار) پەرە بە هونەرەكەی دەدات، لەو هەل و دەرفەتەدا بوو كە موجتەبا توانی كۆمەڵێك ئەزموون لە مامۆستا كامكار وەرگرێ و پاشان وەک کاربەدەست لە ڕادیۆی كوردی سنەدا دامەزرێت. دوای ساڵێك مانەوە لە سنە بۆ كرماشان دەگەڕێتەوە و لە ناوەندی دەنگ و ڕەنگی ئەم شارە (بەشی رادیۆ)دا دەست بەكار دەبێت. لەتەمەنی (17) ساڵیدا دەبێت بە ئەندامی گرووپی ڕادیۆی كرماشان و ساڵێك دواتر وەک ڕابەری ئۆركێسترای ئەو ڕادیۆیە دیاری دەکرێت. دواتر لە گەڵ گۆرانیبێژانی گەورەی كورد حەسەن زیرەك، مەزهەر خالقی، ئیبراهیم خۆشنەوا، مورتەزا توندڕە‌و و هاشم ڕەبێعی دەستی بە تۆماركردنی چەندین بەرهەمی كوردی کردووە كە هەتا ئیستاش هونەری كوردی لە ئاستێكی بەرزدا ئەو گۆرانیانە دەنرخێنێت و وەك شانازییەك لە میرزادەوە بۆ كورد و گۆرانی كوردی دەمێننەوە.

محەممەد کەمانگەر، یەکێک لە بەرپرسانی ئەوکاتی ڕادیۆ کرماشان دەڵێت: ئەو کات میرزادە بە تەمەنێکی کەمەوە دێتە ڕادیۆ کرماشان و بە هۆی ئەوەی کە نایناسن، وەرناگیرێ. من بۆخۆم هەر ئەو کات بردمە کن پیاوێکی ئەرمەنی کە لە وێڵۆن‌دا مامۆستا بوو. من پێم گووت: "ئەوە بڕێکی دەزانێ، هاتووە لەکن جەنابت بە تەواوەتی فێر بێ." مامۆستاکەش وێڵۆنەکەی دەداتێ و دەڵێ: "دا قەتعەیەکی لێدە". میرزادەش کە دەست پێدەکات، مامۆستاکە سەری سووڕ دەمێنێ کە منداڵێک لەو تەمەنە کەمەدا ئاوا مۆسیقا بژەنێت. مامۆستاکە دەڵێت: "ئەوە لە من زیاتر دەزانێت".

 

هەر دوای ئەو بەسەرهاتەی کەمانگەر ساڵی 1339 دەیباتە ڕادیۆ کرماشان و بەرپرسانی ئەوێ بەو قەناعەتە دەگەیەنێت کە ئەو کوڕە هەڵکەوتەیە و گرێبەستی کارکردنی لەگەڵ واژۆ کەن. ساڵی 1341 ئەو کات کە ئۆرکێسترای ڕادیۆ کوردی تاران دێنە کرماشان و لەوێدا هونەری میرزادە گەشە دەستێنێت.

میزادە هەوەڵ کەس بووە کە بە یارمەتی عوسمان کیمنەیی مۆسیقای هەورامی بردۆتە نێو ئۆرکێستەوە و کەڵکی لێ وەرگرتووە.

قۆناغێكی تری ژیانی میرزادە ئەوەیە كە لە ساڵی 1967/ 1346 لە (كۆلێژی هونەرە جوانەكانی تاران) بە پلەی سێیەم وەردەگیرێت، بەڵام كۆلێژ تەواو ناكات، هەرچەندە ئەم قۆناغە دەبێتە هۆی پەرەپێدانی هونەر و تێكۆشانی میرزادە و هاوكاری لەگەڵ هونەرمەندگەلێكی پایەبەرزی وەك (مورتەزا حەنانە، جەلیل شەهناز، حوسێن یاحەقی، حەسەن كەسایی) دواتر لە ئۆركسترا گەورەكانی وەك (فاڕابی، نەكیسا و بابەرد) هەروەها بەرنامەی (گلها)ی ئەوكات بە سۆڵۆ (تاكژەنی) لەگەڵ گۆرانیبێژەكانی ئەو سەردەمە بۆ وێنە: ئیرەج و گوڵپایەگانیدا هونەری خۆی دەنوێنێت. هەر لەم كاتەدایە كە میرزادە دەبێتە ڕابەری ئۆركێسترای ڕادیۆی تاران و چەندین كاری ناوازە و تایبەت تۆمار دەكات.

میرزادە جگە لە ئامێری سەرەكی خۆی كە بریتی بوو لە ویۆڵۆن، شارەزاییەكی باشی لە (كەمانچە، تار، سێتار، پیانۆ) هەبووە، لایەنێكی تری ژیانی میرزادە لەم كاتەدا ئەوەیە كە عاشقی كچێك دەبێت لە تاران، خۆشەویستی بۆ ئەو كچە بە شێوەكە کە پێی دەڵێت: " ئەگەر بێت و ڕازی نەبیت بەوەی من موزیك بژەنم ئەوا ئامادەم هەموو پەنجەكانم ببڕمەوە". پاشان لەگەڵ ئەو كچە هاوسەرگیری دەكات و بەرهەمی چل ساڵی ژیانیان دوو كچ بە ناوەكانی (ئیلیكا و ئاناهید) دەبێت.

هەر لەم ماوەیەدا كە میرزادە لە تاران دەبێت، ڕۆژێك لە كاتی ژەنین لەو ئۆركێسترایەدا كە (مستەفا كەسروی) ڕابەرایەتی دەكات، دەنگی ویۆڵۆنەكەی بە جیاواز بەرگوێی دەكەوێت و ئەمەش دەرگایەكە بۆ میرزادە بۆ ئەوەی لەگەڵ موزیكی فیلم ئاشنا بێت. دواتر پێشنیاری دانانی موزیكی فیلمی (درشكەچی) بە میرزادە دەدرێت، میرزادە خۆی لەم بارەیەوە دەڵێت: "پێش ئەم كارە هەرگیز موزیكم بۆ ئۆركیسترا نەنووسیبوەوە، تەنانەت هەندێك زانیاری هەبوو لەسەر ئامێرەكان كە من نەمبوو، بۆ نمونە نەمدەزانی ژێكانی كۆنتڕاباس چۆنە و چییە؟! بۆیە لەماوەی مانگێكدا لە ڕێگەی پرس و ڕاوە هێندەم زانیاری كۆكردەوە كە بتوانم بۆ ئۆركێسترا كارێك بنووسم. بەڵام كێشەی سەرەكیم ئەوەبوو كە نەمدەزانی ئایا بۆ فیلمەكە دەبێت چی دابنێم؟ چونكە تا ئەو كاتە هیچ زانیارییەكم سەبارەت بە كاری موزیكی فیلم‌سازی بەرچاو نەكەوتبوو و لە كەسیشم نەبیستبوو و نەشمدەزانی كامەن؟ بۆیە هەموو یاسا و ڕێساكان خۆم دامنان".

میرزادە ساڵی 2005  لە گفتوگۆیەکدا لەسەر ئەو فیلمانەی کە ئەو كاری موزیكی بۆ كردوون، دەڵێت: زیاتر لە (58) فیلم، من کاری داڕشتنی مۆسیقاکەم بۆکردوون". تاقمێک لەو فیلمانە بریتین لە: گل‌ها و گلوله‌ها 1370 (گوڵ و گولەکان)، مسافران مهتاب (رێبوارانی تریفە) 1366، مدرک جرم (بەڵگەی تاوان) 1364، حماسه مهران (حیماسەی مێهران) 1363، تفنگدار (چەکدار) 1362، خانه عنکبوت (یانەی جاڵجاڵۆکە) 1362، جایزه (خەڵات) 1361، دادا 1361، قرنطینه (قەرەنتینە) 1361، اعدامی (ئیعدامی) 1359، پنجمین سوار سرنوشت (پێنجەمین سوارکاری چارەنووس) 1359، بن‌بست (بەربەست) 1357، زن و زمین (ژن و زەوی) 1357، صمد در به در می‌شود (سەمەد ئاوارە دەبێت) 1357، نفس‌بریده (پشووسوار) 1357، جای امن (هێمنگە) 1356، صمد در راه اژدها (سەمەد بە رێگای ئەژدیهاوە) 1356، میراث (میرات) 1355، صمد خوشبخت می‌شود (سەمەد بەختەوەر دەبێت) 1354، علی کنکوری (عەلی کۆنکوری) 1352، عیالوار (منداڵدار) 1352، قیامت عشق (قەیامەتی عەشق) 1352، تختخواب سه‌نفره (تەختی سێ کەسی) 1351، حکیم‌باشی (حەکیم باشی) 1351، خانه قمر خانم (ماڵی قەمرخانم) 1351، صمد و سامی، لیلا و لی لی (سەمەد و سامی، لەیلا و لی‌لی) 1351، مردی در طوفان (پیاوێک لە ڕەشەبادا) 1351، درشکه‌چی (داشقەچی) 1350، شاطر عباس(شاترعەباس) 1350، صمد و قالیچه حضرت سلیمان (سەمەد و فەڕشی حەزرەتی سولەیمان) 1350، عزیز قرقی (عەزیز قرقی) 1350، عمو یادگار (مامەیادگار) 1350، لوتی 1350، محلل 1350.

میرزادە لە تەمەنی هونەری خۆیدا بۆ كۆمەڵێك هونەرمەندی كورد وەکوو (حەسەن زیرەك، مەزهەر خالقی، محەممەد ماملێ‌، ئیبراهیم خۆشنەوا، مورتەزا توندڕە‌و، هاشم ڕەبیعی، خەلیل سەدیقی، عەزیز شاروخ{دوو کاسێت}، حسێن شەریفی، ناسر ڕەزازی، جەمشید عەزیزخانی، پەیام عەزیزی، خەبات مەولوودی، كەیوان عەلی‌محەممەدی، كانی و شێركۆ تالیب) کاری کردووە.

میرزادە جگە لەوەی كە كاری بۆ هونەرمەندانی کورد کردووە، بۆ زۆر لە هونەرمەندە گەورەكانی فارس وەک: (شەجەریان، هایدە، ئیرەج، مەهەستی، ئەكبەر گوڵپایەگانی، موعین، گوگوش، حومەیرا، سوسەن، ئەفسەر شەهیدی، محەمەد ئیسفەهانی، عەلی ڕەزا ئیفتیخاری، هومایون كازمی، و چەندینی‌تر) مۆسیقای ژەنیوە.

میرزادە لە ئامێری کەمانچەش‌دا دەستێکی باڵای هەبووە کە ده‌توانین ئاماژه به شاهکارەکانی  "دایە دایە وەختی جەنگە"، "چوپون"، "میری (جەنگی لوڕان)" بكه‌ین كه بە دەنگی بولبولی لوڕستان نه‌مر ڕەزا سەقایی بکەین کە بە په‌نجه‌ی ئه‌فسوناوی میرزاده تۆمار كراون.

 

میرزادە چون نۆتەکان بە شێوەیەکی خۆڕسک فێر ببوو، ئەو کات کە لەگەڵ حەسەن زیرەک لە ڕادیۆ کرماشان دەبێ، زیرەک هەر ئاهەنگێکی کە بەسەر زاری‌دا دەێت، میرزادە هەر لەسەر ئەو شێوە گوتنەی ئەو ئاهەنگی بۆ هۆنیوەتەوە. کاتێک کە هایدە بە میرزادە دەڵێت: "بەڕێز میرزادە ئەو مۆسیقایەی کە تۆ دەیژەنی، وەحشییە، مرۆڤ سەرسام دەکات". میرزادە لە وڵامی هایدەدا دەڵێت:"خانمی هایدە، ئەو مۆسیقایە، مۆسیقای کوردییە."

مامۆستا مەزهەر خالقی لە سەر میرزادەی نەمر دەڵێ: "ئەو دەنگە یان ئەو پەنجە بە سۆزەی "میرزادە" بوو بە هۆی ئەوەی ڕادیۆ کرماشان ببێ بە خاوەن ئۆڕکێسترایەک کە شه‌وانە هەموو خەڵکی کوردستانی ئێران و لە دوایەش‌دا کوردستانی عێڕاق گوێ بیستی ڕادیۆ کرماشان ببن و لەو ڕێگایەوە گوێ گران بە دەنگی موزیکی گۆرانی‌بێژانی ئێران ئاشنا بوون و زۆر بە تاسەوە گوێیان لێ دەگرت".

سادق نوجوکی ئاهەنگسازی بەناوبانگی مێژووی مۆسیقای ئێران لە دیمانەیەکدا سەبارەت بە میرزادە دەڵێت: "موجتەبا لە ڕوانگەی توانای  داهێنەرییەوە باشترین ژەنیارێک بووە کە بە درێژایی تەمەن دیتوومە".

لە کۆتایی‌دا دەبێ ئاماژە بە ئەوە بکەین کە موجتەبا میرزادە لە بەدیهێنانی بەرهەمی مۆسیقایی هیج سنوورێکی نەدەناسی. لە تاکژەنی ویۆڵۆن لە مۆسیقای فارسی و کوردیدا بگرە تا ژەنیاری لەگەڵ گرووپ لە تۆماری ستۆدیۆیی، لە مۆسیقای ناوچەییەوە بگرە تا مۆسیقای کلاسیکی ڕۆژئاوا و پاپ، جاز و بلووز، لە مۆسیقای نەریتی تا سترانە کووچە بازاڕییەکان و ماڕش و مۆسیقای فیلم. 

میرزادە دوای زیاتر لە چل ساڵ كاری هونەری و بەخشینی چەندین شاكاری گەورە بە موزیكی كوردی و فارسی، لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا لە ڕێکەوتی 17ی ژانویەی 2005 کە هاوکات دەبێتە 26ی پووشپەڕی 1384ی هەتاوی بە هۆی نەخۆشی دڵەوە لە یەکێک لە نەخۆشخانەکانی گەورەی تاران كۆچی دوایی كرد. کە لە مەراسیمێكدا بە ئامادەبوونی گەورە هونەرمەندانی كورد و فارس لە گۆرستانی هونەرمەندان بە خاك سپێردا. لە كاتی بە خاك سپاردنەكەیدا هونەرمەندی ناودار شەجەریان وتی: "مردنی میرزادە كارەساتێكی گەورە بوو بەتایبەتی بۆ موزیكی كوردی و بە گشتی موزیکی ئێران، جگە لەوەش ئەمڕۆ هونەرمەندێكمان لەدەستدا كە زەحمەتە كەس هەبێت بتوانێت جێگەی بگرێتەوە".