رودخانه‌ای رها در کالبد مهاباد / معضلی زیرخاکی به نام بی‌مبالاتی

رودخانه ها از دیرباز به عنوان خاستگاه ایجاد تمدن بشری همواره از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده‌اند اما با گذشت قرن‌ها و توانایی چیره شدن انسان بر طبیعت بارها مورد تجاوز و بی مهری قرار گرفته‌اند.

اعتماد به نفس کاذب بشر در دخل و تصرف بر طبیعت تا جایی پیش رفته که برخی‌ها متکبرانه درحال سو استفاده و تجاوز به حریم طبیعت هستند و بی‌دانشی آنها در بسیاری از موارد موجب بروز خسارات جبران ناپذیری شده است که نمونه آنرا در بیشتر شهرهای ایران و حتی مهاباد می‌توان مشاهده کرد.

رودخانه مهاباد به عنوان یکی از دلایل توسعه و ایجاد شهر کنونی مهاباد از دیرباز نقشی حیاتی در بسط و توسعه رونق شهرنشینی و کشاورزی در این منطقه داشته است.  این رودخانه از مناطق کوهستانی جنوب غربی این شهرستان سرچشمه می‌گیرد و به وسیله دبی و جریان آب، پس از طی مسیری پرپیچ و خم و طی مسافت 5 کیلومتری با عبور از قلب شهر و مناطق مسکونی از قسمت شمالی شهر خارج می‌شود که در نهایت با سیراب کردن دشت مهاباد به دریاچه ارومیه می‌ریزد.

 

مدیریت امور آب شهرستان مهاباد به عنوان متولی اصلی حفاظت از منابع آب، حریم و بستر رودخانه ها و سد مهاباد در طول چند دهه گذشته کارنامه چندان درخشانی ندارد و تعیین تکلیف پرونده‌های زمین‌خواری، تصرف و تجاوز به رودخانه تنها بر روی کاغذ و اظهارات چند دقیقه‌ای در جلسات محدود شده که با حفظ و حراست فرسخ‌ها فاصله دارد.

عدم برخورد جدی با متجاوزیان و نداشتن عزم راسخ امور آب در اجرای قانون، شهر مهاباد را با انبوهی از مشکلات عدیده روبرو ساخته که کوتاهی در اقدام فوری و عاجل در برداشت فاجعه بار ماسه از رودخانه تنها گوشه‌ای کوچک از بی‌مدیریتی در این حوزه است.

متولی بودن امور آب شهرستان مهاباد در زمینه صدور مجوز یا برخورد قانونی در زمینه برداشت ماسه از رودخانه‌ها پیش از شهرداری نگاه‌ها را متوجه این اداره کرده است.

امور آب شهرستان به عنوان تخصصی ترین دستگاه متولی در زمینه برآورد تهدیدهای دستکاری‌ رودخانه‌ها و آگاه نسبت به دستکاری حریم رودخانه کمترین اعتراض و اقدام پیشگیرانه یا جلوگیری را داشته و بعد از برداشت ماسه از سوی شهرداری نیز نسبت به ایمن سازی و جبران اشتباه هیچ اقدامی نکرده و یا شهرداری را مجبور به اصلاح آن نکرده‌ است.

رودخانه مهاباد بدلیل عبور از قلب شهر از دیرباز با زندگی شهروندان و منطقه عجین شده و تجاوز به حریم و ایجاد فضای سبز و بوستان در حریم و بستر آن به یک سنت دیرینه در شهرداری تبدیل شده است. دستکاری مسیر، ایجاد پل، ساختمان، مکانهای تفریحی و گردشگری در جوار رودخانه و یا حریم و بستر آن در عین ایجاد جاذبه احتمال برخی تلفات و صدمات را افزایش داده است.

تجاوزات پی در پی به حریم و بستر رودخانه با ایجاد ساختمان، خیابان و پل به رویه‌ای تبدیل شده که در مدیریت شهری مهاباد کمترین اهمیت، جایگاه و کارشناسی به رودخانه مهاباد اختصاص یابد و برداشت غیرمجاز شن و ماسه از بستر رودخانه‌ای که اخیرا اتفاق افتاده ناشی از همین امر است.

اقدامات چند دهه شهرداری مهاباد که با اعتراض فعالین مدنی و محیط زیستی همراه بوده تاکنون بدون جواب مانده و هر سال حوادثی از دست جان و مال شهروندان را با تهدید روبرو کرده است.

 

مجاورت فضاهای سبز و بوستانهای گردشگری در جوار رودخانه‌ها نیازمند ایمن‌سازی و حتی اتخاذ تدابیری در جهت مواجه با حوادث احتمالی می‌باشد اما برداشت غیرمجاز و فاجعه بار ماسه در بستر رودخانه همجوار فضای سبزی که مورد استفاده گردشگران و شهروندان است غیر از بی تدبیری و بی‌مدیریتی هیچ گونه توجیهی نخواهد داشت.

برداشت ماسه‌ از بستر رودخانه‌ها همواره باعث بروز بحرانهایی در سایر نقاط کشور و منطقه شده و بارها نسبت به برداشت ماسه از بستر رودخانه‌ها هشدار داده‌اند ولی سو استفاده از حاکمیت شهرداری در مدیریت شهر و برداشت از آن برای عدم پرداخت هزینه ناچیز چند تن ماسه مسیر کم عمق رودخانه را با ایجاد چاله‌ عمیق و گرداب به قتلگاهی در جوار یک مکان گردشگری تبدیل کرده است.

 

شاهدان حادثه روز جمعه، تایید کرده‌اند که هرازگاهی اتفاقاتی از این دست در این نقطه روی می‌دهد.

یکی از شاهدان در گفتگو با خبرنگار هاژه اظهار کرد: روز پنج شنبه نیز کودک یکی از خانواده‌هایی که در این محل حضور داشتند دچار حادثه شد و اگر اقدام به موقع یکی از ملوانان کارکشته نبود 2 نفر در این قتلگاه جان خود را از دست می‌دادند.

وی که بیشتر اوقات در این محل حضور دارد اضافه کرد: از زمان برداشت ماسه در این محل، خطر بروز حادثه افزایش یافته و اگر اقدامی در اینباره صورت نپذیرد شاهد حواث به مراتب فاجعه بارتر خواهیم بود.

یکی دیگر از شاهدان حادثه روز جمعه نیز با انتقاد از ادارات امور آب و شهرداری در گفتگو با خبرنگار هاژه اظهار کرد: با سقوط کودک به چاله پدر فداکار سردشتی  نیز سراسیمه به آب زد و علی‌رغم آشنا بودن با شنا تنها توانست کودکانش را از منطقه خطر نجات دهد و خود به داخل گرداب ایجاد شده ناشی از برداشت ماسه افتاد و بعد از چند دقیقه تقلا در آن غرق شد.

وی افزود: دو نفر از ملوانان کارکشته جوان برای نجات فرد غرق شده وارد آب شدند و با تلاشی خستگی ناپذیر و طاقت فرسا توانستند پدر سردشتی را از گرداب نجات دهند و به خشکی منتقل نمایند.

وی تصریح کرد: علی‌رغم انجام عملیات احیا در محل و انتقال به بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان باخبر شدیم فرد غرق شده دچار مرگ مغزی شده و در نهایت قربانی نجات فرزندان و بی مدیریتی شد.