| تاريخ: ۱۳۹۵ جمعه ۳۰ مهر ساعت ۲۳:۳۱ | بازدید: 2077 نظرات: 0 کد مطلب: 2102 |
تێکۆشه‌رانی بواری که‌له‌پووری کورد له سه‌ر قاله‌شین ده‌دوێن
به پێی هه‌واڵی هاژه، ڕۆژی هه‌ینی 30ی ڕه‌زبه‌ری ساڵی 95ی هه‌تاوی هونه‌رمه‌ندی کورد قادر ئوستاد ئیبڕاهیمی ناسراو به "قاله‌شین" له شاری مه‌هاباد له ته‌مه‌نی 88 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد و له ئێواره‌ی ئه‌م ڕۆژه به به‌شداری به‌رچاوی خه‌ڵکی به ئه‌مه‌گی کوردستان له گڵکۆی نوێی هونه‌رمه‌ندان به خاک ئه‌سپێردرا.
عه‌زیز وه‌لیانی توێژه‌ر و نووسه‌ر له وتووێژێکدا له‌گه‌ڵ هاژه سه‌باره‌ت به‌م که‌سایه‌تییه ده‌ڵێ: خودالێخۆشبوو مامۆستا قاله‌شین بێگومان بێجگه له بواری به‌یت و حه‌یران له مامۆستایانی هه‌ڵکه‌وته‌ی مقاماتی کوردییه که شوێن په‌نجه‌ی به سه‌ر به‌رهه‌می هه‌ندێ هونه‌رمه‌ندی مۆسیقای کوردییه‌وه دیار و به‌رچاوه.
وه‌لیانی هه‌روه‌ها ڕایگه‌یاند: هیوادارم ڕێبازی به‌لیمه‌تی وه‌ک مامۆستا قادر که گه‌نجینه‌یه‌کی بێ هاوتا له زمانی ڕه‌سه‌نی کوردییه له ڕێی توێژینه‌وه و ورد بوونه‌وه به سه‌ر به‌رهه‌مه‌کانیدا کوێر نه‌بێته‌وه.
هه‌ر له‌م باره‌وه فه‌رهه‌نگ نووسی ناودار سه‌لاح پایانیانی به هاژه‌ی وت: قاله‌شین له‌و ده‌گمه‌ن که‌سایه‌تییه شازانه‌ی که‌له‌پووری کوردییه که ده‌ستی به هه‌موو لقه‌کانی داره که‌ڵاسه‌که‌ی فولکلۆری موکریان ڕاگه‌یشتووه. ده‌ق و هه‌واکانی مامۆستا به گشتی و ورده قامه‌کانی به تایبه‌تیی، ده‌گمه‌ن و تایبه‌ت به خۆنی.
ئه‌و لێکۆڵه‌ر و فه‌رهه‌نگ نووسه جه‌ختی کرده‌وه: نموونه وه‌ک قاله‌شین که‌من و ده‌بێ کوچه و ڕێ و گۆڕه‌پانیان به نێو بکرێ، چوون ئه‌وانه بوون به‌و په‌ڕی ئه‌مانه‌ته‌وه، به‌بار سامانی به‌‌نرخی پێشینیان بۆ گوێستوینه‌وه و له به‌رده‌م وه‌چه‌ی ئه‌وڕۆکه‌یان هه‌ڵڕشتووه.
تێکۆشه‌ری بواری فه‌هه‌رنگ و کلتووری کورد، "ئه‌حمه‌د به‌حری"ش له سه‌ر قاله‌شین دوا و گوتی: قاله‌شین، له به‌یت بێژه هه‌ر باشه‌کان بووه که توانیویه‌تی له گواستنه‌وه‌ی به‌یت و گۆرانیدا بۆ به‌ره‌ی ئه‌مڕۆ ده‌ورێکی به‌رچاو ببینێ.
به‌حری وێڕای ئاماژه به ده‌نگی خۆشی قاله‌شین ده‌ڵێ: هێندێک شت هه‌یه که تایبه‌ت به قاله‌شینه و ته‌نیا هه‌ر له‌وی بیسراوه که به‌یتی بارزانییه‌کان له گرینگترینیانه له‌وێدا وه‌ک ڕه‌وانناسێک ده‌پڕژێته سه‌ر لایه‌نه جۆراوجۆره‌کانی کۆمه‌ڵایه‌تی.
ئه‌م نووسه‌ره هه‌روه‌ها قاله‌شین به یه‌کێک له به‌یت بێژه به‌خته‌وه‌ره‌کانی کورد پێناسه ده‌کات چوون ده‌رفه‌تی پاراستن و تۆمار کردنی ئاسه‌واره‌کانی بۆ ڕه‌خساوه.
دکتور ڕه‌هبه‌ر مه‌حموودزاده له لێدوانێکی تایبه‌تدا به هاژه‌ی وت: به بڕوای من نزیک ترین و پڕناوەرۆک ترین خوازه و لێک چوواندن بۆ نیشان دانی دەور و گرینگیی فۆلکلور، بریتییه له لێک چوواندنی فۆلکلۆر به کان و کانزای داپەستراو له ماکەی به نرخ، بەڵام زۆر جار نەدۆزراوە و زۆر جاریش هەڵنەهێنجراو. ئەم لێک چوواندنه له سێ بارەوە وەڕاست دەگەڕێ: یەکەم. فۆلکلور و کانزا (معدن) هەردووکیان له ماکەی بە نرخ داپەستراون. دووەم: دۆزینەوەی هەردووکیان پێویستی به شارەزایی هەیە و سێیەم: هەڵێنجانیان لە لایەک و لێک هەڵاواردنی خەوش و بێ خەوشییان له لایەکی دیکەش هەر پێویستی به شارەزاییەکی تایبەت هەیە.
دکتور مه‌حموودزاده له درێژه‌دا وتی: ئەگەر ئەم لێک چوواندنە ڕاست بێ ئەودەم دەکرێ بڵێین هەر وەک چۆن کانزامان هەیە هەتا کانزا، هەر بەم پێیە دەتوانین بڵێین فۆلکلۆرزانمان هەیە هەتا فۆلکلۆرزان. قالەشین کانزایەکی بەوەجی فۆلکلۆری کوردی لەم ناوچەیه دابوو. زۆربەی فۆلکلۆرناسانی کورد ئاگاداری جێگە و پێگەی تایبەتی ئەم کەسایەتییه خۆشەویستە له بواری فۆلکلۆری کوردی دا هەن. کۆ کردنەوه و پاراستنی بەرهەمه دەنگییەکانی ئەو کەسایەتییە و لەوەش گرینگ تر شیکاری و لێکۆڵینەوەی تیۆری بە مێتۆدی ئەمڕۆیی، کەمترین ئەرک و لێپرسراوی له بەرانبەر هونەر و چازانی کەسێکی وەک قالەشینه.
هونه‌رمه‌ند سه‌لاح خزری به هاژه‌ی ڕایگه‌یاند: ده‌کرێ مامه قادر وه‌ک یه‌کێک له هونه‌رمه‌ندانی هه‌ڵکه‌ته‌ی موکریان و سێحه‌ب سه‌بک له بواری به‌یت و حه‌یراندا پێناسه بکه‌ین که ساڵانێکی زۆر خزمه‌تی به فه‌رهه‌نگ و هونه‌ری وڵاته‌که‌ی کردووه و توانیویه‌تی ئاسه‌وارێکی به نرخ له پاش خۆی به جێ بێڵێت.
سه‌لاح خزری ده‌ڵێ: ئه‌و که‌سایه‌تییه که به ڕاستی خۆشه‌ویستی پیر و لاو بوو به بێ هیچ چه‌شنه چاوه‌ڕوانییه‌کی مادی ته‌نیا به مه‌به‌ستی خزمه‌ت به گه‌له‌که‌ی و هونه‌ری ڕاسته‌قینه تێکۆشانی بووه.
