با تداوم سرمای شبانه و سکون هوا، پدیده وارونگی دما یا Temperature Inversion این روزها کیفیت هوای شهرهای بزرگ و کوچک را به سطح نگران‌کننده‌ای رسانده است. افزایش غلظت آلاینده‌ها می‌تواند سلامت شهروندان را به‌ویژه گروه‌های حساس، به‌طور جدی تهدید کند.
هم‌زمان با ورود موج سرما و کاهش سرعت باد، پدیده وارونگی دما — که در ادبیات علمی با عنوان Inversion یا Temperature Inversion شناخته می‌شود — موجب شده آلاینده‌ها در لایه‌های پایین جو محبوس شوند و آلودگی هوا در بسیاری از مناطق شهری افزایش یابد.
درباره ماهیت این پدیده
«در شرایط وارونگی دما (Inversion)، لایه گرم‌تر هوا در ارتفاعات بالاتر قرار می‌گیرد و هوای سرد و سنگین سطح زمین را در پایین نگه می‌دارد. این آرایش معکوس، جلوی جابه‌جایی عمودی هوا را می‌گیرد و باعث می‌شود آلاینده‌ها در همان نزدیکی سطح زمین تجمع کنند.»
ذرات معلق فراتر از حد مجاز، با اشاره به افزایش غلظت ذرات 2.5 PM
«در ساعات صبح و شب، غلظت ذرات ریز فراتر از حد مجاز ثبت شده است. در شرایط Temperature Inversion هر واحد آلاینده اثر مخرب بیشتری دارد چون هیچ مکانیسم طبیعی برای پراکندگی وجود ندارد.»
می‌توان، عوامل تشدیدکننده آلودگی را شامل ترافیک سنگین، خودروهای فرسوده، مصرف زیاد سوخت برای گرمایش و فعالیت صنایع دانست.
پیامدهای تنفسی و سلامت شهروندان
«ذرات ریز در این شرایط می‌توانند به عمق ریه نفوذ کنند و باعث التهاب، تشدید آسم، افزایش حملات قلبی و اختلالات تنفسی شوند. کودکان، سالمندان و بیماران قلبی–ریوی نخستین گروه‌هایی هستند که آسیب می‌بینند.»
توصیه مهم اینست، ساعات اوج آلودگی از فعالیت بدنی در فضای باز خودداری کنند و گروه‌های حساس در محیط‌های بسته باقی بمانند.
راهکارهای فوری و پایدار
«محدودیت تردد خودروهای آلاینده، کنترل صنایع، کاهش مصرف سوخت و اجرای طرح‌های اضطراری می‌تواند در کوتاه‌مدت کمک کند؛ اما برای حل ریشه‌ای مشکل باید به سمت نوسازی ناوگان حمل‌ونقل، ارتقای کیفیت سوخت، توسعه حمل‌ونقل عمومی و حذف خودروهای فرسوده حرکت کرد.»
در آخر، وارونگی دما (Temperature Inversion) پدیده‌ای طبیعی است اما پیامدهای آن کاملاً وابسته به میزان تولید آلاینده‌هاست. بدون برنامه‌ریزی پایدار، شهرها هر زمستان با شدت بیشتری درگیر آلودگی خواهند شد و سلامت عمومی در معرض خطر قرار می‌گیرد.