امروزه رسانه‌ها با تامین طیف وسیعی از اطلاعات، نقش مهمی در اجتماع بشری ایفا می‌کنند. رسانه‌ها می‌توانند تاثیری جدی بر نگرش، اعتماد و رفتار مردم بگذارند و نقش حیاتی در عملکرد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه داشته باشند، بنابراین لازم است در تهیه و انتشار اخبار مرتبط با سلامت جسمی، روانی و اجتماعی جامعه توصیه‌ها و شواهد علمی درخصوص چگونگی درج اخبار رعایت شود. شواهد و تجربیات گذشته، موارد متعددی از بروز اپیدمی یا همه‌گیری خودکشی را نشان می دهدبه‌دنبال انتشار نامتناسب اخبار مربوط به خودکشی افراط خاص و شناخته شده در سطح جهان و ایران صورت گرفته است.
امروزه رسانه‌ها با تامین طیف وسیعی از اطلاعات، نقش مهمی در اجتماع بشری ایفا می‌کنند. رسانه‌ها می‌توانند تاثیری جدی بر نگرش، اعتماد و رفتار مردم بگذارند و نقش حیاتی در عملکرد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه داشته باشند، بنابراین لازم است در تهیه و انتشار اخبار مرتبط با سلامت جسمی، روانی و اجتماعی جامعه توصیه‌ها و شواهد علمی درخصوص چگونگی درج اخبار رعایت شود.
شواهد و تجربیات گذشته، موارد متعددی از بروز اپیدمی یا همه‌گیری خودکشی را نشان می دهدبه‌دنبال انتشار نامتناسب اخبار مربوط به خودکشی افراط خاص و شناخته شده در سطح جهان و ایران صورت گرفته است. به این لحاظ رسانه‌ها با درج و انتشار صحیح اخبار می‌توانند در پیشگیری از خودکشی نیز نقش فعالی داشته باشند.خودکشی شاید غم‌انگیزترین روش خاتمه زندگی یک فرد محسوب شود، رنج ناشی از خودکشی غیرقابل بیان است و سبب می‌شود اعضای خانواده، دوستان و همکاران با فقدانی عمیق و احساس گناه مواجه شوند. در پی خودکشی حالت سردرگمی و تخریب بروز می‌کند که در غالب موارد قابل‌توصیف نیست. اغلب افرادی که به خودکشی فکر می‌کنند، برای اقدام به خودکشی مردد هستند و مطمئن نیستند که می‌خواهند بمیرند. یکی از عواملی که ممکن است افراد مستعد را به سمت خودکشی سوق دهد، انتشاراخبار خودکشی در رسانه‌ها است.اینکه رسانه چگونه موارد خودکشی را گزارش کند، می‌تواند تاثیر زیادی در اقدام به خودکشی در دیگران داشته باشد. این راهنما برای استفاده رسانه‌ها در مورد خودکشی، چگونگی گزارش خودکشی و خطاهایی که باید در گزارش خودکشی از آن اجتناب کرد، تهیه شده است.
اثرات گزارش خودکشی بر بروز خودکشی
گزارش‌های خبری، مقالات و بیان هیجان‌انگیز مسائل مرتبط با خودکشی در رسانه‌ها طی سال‌های گذشته بحث‌انگیز بوده است. یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌ها که انتشار موضوع خودکشی موجب افزایش میزان خودکشی شده است، مربوط به رمان «غم‌های ورتر جوان» است. (The Sorrows Of Young Werther) که در سال ۱۷۷۴ منتشر شد. در این رمان ورتر جوان به‌دلیل بی‌وفایی معشوق، با شلیک گلوله‌ای خودکشی می‌کند. پس از انتشار این رمان موارد متعددی از خودکشی به روشی مشابه در مردان جوان گزارش شد.
همچنین کتاب Final Exit (خروج نهایی) نوشته «درک همفری» که منجر به افزایش موارد خودکشی با روشی مشابه در نیویورک شد. در ایران نیز مثال‌هایی وجود دارد که از آن جمله خودکشی یکی از افراد سرشناس در یکی از شهرهای کشور که به‌طور وسیعی در شهر توسط رسانه‌ها و جراید با بزرگنمایی و تحریک احساسات عمومی گزارش شد و پس از آن موارد متعدد خودکشی با روشی مشابه در آن شهر اتفاق افتاد، یا انتشار کتابی از یکی از نویسندگان کشور که منجر به افزایش اقدام به خودکشی در جوانان علاقه‌مند به این نویسنده شد.
هرچه میزان انتشار و تبلیغ در مورد خودکشی بیشتر باشد، همبستگی بیشتری بین میزان تبلیغات و بروز خودکشی در دیگران مشاهده می‌شود. پخش گزارش در شبکه‌های متعدد و برنامه‌های مختلف تلویزیونی، تاثیر بیشتری در میزان خودکشی خواهد داشت.
بنابراین پرهیز از انعکاس اخبار خودکشی می‌تواند در پیشگیری از رفتارهای تقلیدگرانه خودکشی کمک‌کننده باشد. انتشار خبر خودکشی این عقیده را که خودکشی روشی طبیعی برای حل مشکلات است، گسترش می‌دهد، همچنین انتشار مکرر و مداوم اخبار مرتبط با خودکشی، اشتغال فکری در مورد خودکشی به‌ویژه در نوجوانان و جوانان را افزایش می‌دهد.
منابع معتبر ارائه‌دهنده آمار خودکشی
در کشور ما منابع متعددی مسوولیت ثبت و ارائه آمار خودکشی را بر عهده دارند، از جمله مرکز گسترش شبکه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت که توسط نظام ثبت مرگ، آمار مربوط به مراکز بهداشت استان‌ها، بیمارستان‌ها، اداره ثبت احوال، پزشکی قانونی و مراکز درمانی خصوصی و رابطان بهداشتی را جمع‌آوری می‌کند و نیز مراکز دیگری همچون اداره امور اجتماعی استانداری، نیروی انتظامی و بیمارستان‌های دولتی نیز هرکدام جداگانه ثبت موارد خودکشی را برعهده دارند.
چگونگی گزارش خودکشی
به‌طور کلی در مورد انتشار مطالب مرتبط با خودکشی موارد زیر باید رعایت شود:
در بین آمار خودکشی نباید صرفا به ارائه اعداد و ارقام اتکا شود، آمارهای خودکشی با دقت و به درستی و مطابق نظر یک متخصص و با مقایسه آمار سایر نقاط دنیا باید تفسیر شود.
منابع اطلاعاتی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید معتبر باشند.
از تعمیم موارد معدود خودکشی در یک منطقه با اعلام عباراتی مانند «همه‌گیری خودکشی» یا «منطقه با بالاترین شیوع خودکشی در دنیا» باید پرهیز شود.
از گزارش رفتار خودکشی به‌عنوان پاسخی قابل درک به تغییرات اجتماعی، فرهنگی یا تنزل رتبه اجتماعی باید ممانعت شود.
چگونه موارد خودکشی را منتشر کنیم
به منظور خنثی‌سازی خودکشی‌های تقلیدی لازم است که از موارد زیر پرهیز یا آن را به حداقل ممکن برسانید:
پوشش خبری هیجان‌انگیز در مورد خودکشی (به‌ویژه در مواردی که افراد مشهور و مورد وثوق مردم اقدام به خودکشی می‌کنند. در این موارد تا حد امکان پوشش خبری باید محدود باشد).
چاپ عکس افراد اقدام‌کننده و روش اقدام به خودکشی و صحنه خودکشی.
چاپ واژه «خودکشی» در تیتر جراید.
گزارش جزئیات روش خودکشی (اعلام محل اقدام به خودکشی مانند سقوط از بالای برج، زیر ریل قطار، بالای پل و ریسک خودکشی را در افرادی که از این مناطق استفاده می‌کنند افزایش می‌دهد. توصیف خودکشی به‌عنوان مساله‌ای غیرقابل توضیح یا ساده‌انگارانه.
«به‌رغم اینکه همه چیز برای او فراهم بود اقدام به خودکشی کرد»، «دختری به‌خاطر اینکه اجازه رفتن به میهمانی دوستش را نداشت خودکشی کرد.» خودکشی هیچ‌گاه در نتیجه یک عامل یا حادثه اتفاق نمی‌افتد. معمولا تعامل پیچیده‌ای از عوامل روانی، بیماری جسمی، سوء مصرف مواد، مشکلات خانوادگی، تعارضات بین فردی و استرس‌های زندگی منجر به خودکشی در فرد می‌شود.
معرفی خودکشی به‌عنوان عملی تحسین‌برانگیز و قهرمانانه.تولید و پخش فیلم‌هایی که براساس داستان‌های واقعی از خودکشی افراد ساخته شده باشند می‌تواند خطر خودکشی را در افراد مستعد افزایش دهد، بنابراین از ذکر عبارت‌هایی چون «این داستان واقعی است» پرهیز شود.درج اخبار مربوط به خودکشی در رسانه‌ها چون روزنامه‌ها و مجلات به دلیل ماندگاری، بازخوانی و تکرار مجدد خطر تاثیرات منفی این اخبار را در مقایسه با اخبار کوتاه شفاهی در رادیو و تلویزیون افزایش می‌دهد.
توصیه مهم:
هنگام انتشار خبر خودکشی به اثرات خودکشی بر خانواده و بازماندگان فرد اقدام‌کننده، رنج و انگ وارده بر خانواده در اثر انتشار خبر خودکشی توجه کنید.
بایدها و نبایدها:
با افراد ذی‌صلاح در بخش بهداشت و درمان (دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت یا گروه روانپزشکی و سلامت روان دانشگاه‌های علوم پزشکی) و منابع معتبر از نزدیک همکاری کنید.
از واژه «خودکشی موفق» برای خودکشی‌های کامل منجر به مرگ استفاده نکنید.
اطلاعات مرتبط را فقط در صفحات داخلی جراید منتشر کنید.
عکس افراد یا نوشته‌هایی را که توسط آنان قبل از اقدام به خودکشی نوشته شده، چاپ نکنید.
جزئیات روش اقدام به خودکشی را چاپ نکنید.
دلایل ساده‌انگارانه برای اقدام به خودکشی ارائه نکنید.
از بزرگنمایی و هیجان‌انگیز جلوه دادن اقدام به خودکشی بپرهیزید.
اختلالات روانی و بحران‌ها را توسط متخصصان و کارشناسان تعریف کنید و از مردم بخواهید در صورت وجود چنین مشکلاتی به مراکز درمانی روانپزشکی و مراکز مشاوره مراجعه کنند.
تا آنجا که امکان دارد مثال‌هایی از کسانی که بحران‌های زندگی (حوادث ناگوار) را با موفقیت پشت‌سر گذاشته‌اند، ذکر کنید.
عواقب جسمی اقدام به خودکشی که منجر به مرگ نشده از جمله آسیب مغزی در اثر خفگی، فلج شدن و... را تشریح کنید.
رسانه، مراکز کمک‌رسانی مرتبط با خودکشی را نیز هنگام پخش اخبار خودکشی معرفی کند.
منبع: دنیای اقتصاد