رودخانه مهاباد که این شهر را به 2 قسمت تقسیم می کند و به عنوان آبراهی برای انتقال آب سد به دشت شهرویران محسوب می شود، این روزها روزگار خوبی ندارد و رفته رفته به دلیل تجاوز افراد به حریم آن تنگ تر می شود.
رودخانه مهاباد از مناطق کوهستانی سردشت و پیرانشهر سرچشمه می گیرد و سپس وارد دریاچه سد مهاباد می شود؛ این رودخانه در ادامه مسیر خود از میان مناطق مسکونی شهر مهاباد عبور می کند.
در امتداد مسیر این رودخانه با احداث پنج پل بزرگ و کوچک ارتباط بین 2 قسمت شهر مهاباد برقرار و در حاشیه این رودخانه پارک های ملت، خانواده و خبرنگار نیز احداث شده است.
احداث پارک ها و مکان های برای استراحت و اسکان مهمانان و مسافران، حاشیه رودخانه مهاباد را به یکی از جاذبه های گردشگری این شهر تبدیل کرده و زیبایی خاصی به این شهر بخشیده است.
اجرای برخی طرح های عمرانی علاوه بر پارک ها و واحدهای مسکونی در حاشیه رودخانه مهاباد باعث شده تا در برخی مسیرها، عرض بستر رودخانه به کمتر از 10 متر برسد؛ این رودخانه پس از طی مسیری پرپیچ و خم و طی مسافت سه تا چهار کیلومتری از قسمت شمالی شهر خارج می شود.
در کنار این فواید و زیبایی های که رودخانه مهاباد دارد، سیلابی شدن آن که هر چند سال یک بار روی می دهد و همچنین کاسته شدن از بستر آن و از سوی دیگر عدم لایروبی آن در طول چند سال اخیر مایه نگرانی انجمن های زیست محیطی این شهرستان شده است.
اسناد و برخی عکس های قدیمی سیلابی شدن این رودخانه در دهه 70 نشان می دهد که در صورتی که این رودخانه طغیان کند، بخش هایی از مناطق مسکونی این شهر که در حاشیه رودخانه قرار دارند، زیر آب می رود.
رودخانه فصلی دیگری به نام رودخانه «یرغو» که در امتداد شرقی - غربی مهاباد قرار دارد و آبریزهای مناطق شرقی و سیدآباد مهاباد را جمع آوری کرده و سپس وارد رودخانه مهاباد می شود نیز در صورت وقوع سیل می تواند بر این نگرانی ها بیافزاید.
نگرانی ها در مورد تجاوز به حریم این رودخانه تا جایی پیش رفته که فرماندار مهاباد در جلسه حفاظت از منابع آب این شهرستان دستور داد نقاط بحرانی رودخانه مهاباد برای پاکسازی و تخلیه شناسایی و در اسرع وقت نسبت به آن اقدام شود.
ایرج شجاعی تشکیل یک کمیته متشکل از امور آب، شهرداری، دادستانی و فعالان زیست محیطی به منظور بررسی این موضوع و برخورد قانونی با افرادی که به صورت غیرقانونی بستر رودخانه را تصرف کرده اند را خواستار شده است.
رییس امور آب مهاباد نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تایید کرد که در 20 سال گذشته هم در قسمت بالا و هم در قسمت پایین دست تجاوزهایی به حریم بستر این رودخانه شده است.
رضا جهینی افزود: دریچه تحتانی سد مهاباد ظرفیت رهاسازی آب با حجم 400 مترمکعب در ثانیه را دارد و در شرایطی که ورودی آب سد بیشتر از شرایط استاندارد و تحمل دیواره های سد باشد، این رهاسازی انجام می گیرد.
وی یادآور شد: بستر رودخانه مهاباد و پل هایی که روی این رودخانه احداث شدند، گنجایش بیشتر از 100 مترمکعب در ثانیه را ندارد و در صورت رهاسازی آب وارد خیابان ها و معابر اطراف رودخانه می شود.
جهینی افزود: در رهاسازی آب که سال 1395 صورت گرفت، حجم رهاسازی کمتر از 100 مترمکعب در ثانیه بود اما در بسیاری از مسیرها آب وارد بوستان ها و خیابان های اطراف رودخانه شد.
وی در خصوص لایروبی و پاکسازی بستر رودخانه مهاباد نیز گفت: طبق قانون لایروبی و پاکسازی رودخانه در محدوده شهرها بر عهده شهرداری هاست و امور آب تنها بر این امر نظارت می کند.
رودخانه مهاباد در ادامه مسیر خود به تالاب حسن خان که یکی از زیستگاه های پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاباد است می رسد و احداث سد انحرافی یوسفکند، باعث ماندگاری بیشتر آب در اطراف تالاب حسن خان بیشتر از سایر نقاط این رودخانه شده است.
این رودخانه پس از عبور از روستاهای دارلک، خورخوره، گرده یعقوب و داشخانه و نیز آبیاری مزارع و زمین‌های کشاورزی سر راه خود از طرق کانال، به باتلاق های جنوب دریاچه ارومیه می‌ریزد.
این رودخانه بخشی از حق آبه تالاب بین المللی کانی برازان و قوپی باباعلی مهاباد را تامین می کنند و آب مورد نیاز باغ ها و اراضی کشاورزی دشت شهرویران مهاباد نیز از این رودخانه و پایاب سد مهاباد تامین می شود.
تغییر اقلیم که باعث روی دادن اتفاقات غیرقابل پیش بینی از جمله بارش های سیل آسا می شود، کاهش پوشش های گیاهی و جنگلی مراتع، تغییر کاربری باغ ها و زمین های زراعی اطراف شهرها، سابقه وقوع سیل های بزرگ در منطقه و ... از جمله خطرهای کوچک شدن این آبراهه است.
حال با توجه به وجود چنین مشکلاتی در مورد تنگ شدن آبراه رودخانه مهاباد و حساسیت زیاد انجمن های زیست محیطی مهاباد باید منتظر ماند و دید که مسوولان این شهر چه راهکار و تدبیری برای مقابله با این مشکل که پتانسیل تبدیل شدن به یک بحران را نیز دارد، می اندیشند...
منبع: ایرنا