ئامانج قربانی
سبز راه ها می توانند ضمن طراحی محیط و منظر پایدار شهری،بخش عظیمی از کسری فضای سبز شهرها را جبران و افزایش نیاز به تفرج درون شهری را مرتفع کنند و نیز سبزراه ها به عنوان نوعی از فضای سبز خیابانی علاوه بر تامین نیاز شهرها به فضای سبز و زیبایی منظر، می توانند در عرصه حمل و نقل پاک شهری و در امر کاهش آلودگی در جاده ها و محیط شهری،ایفای نقش نمایند،مسیر سبز یک جریان پویا،با گرایش تفرجی در درون یک بستر خطی و طبیعی در شهر،خارج از شهر و یا میان محیط طبیعی و شهر است و از نظر اکولوژیکی و عملکردی می تواند در ارتقای کیفیت محیطی شبکه های دسترسی و کریدورهای طبیعی در شهرهای بزرگ بسیار مفید باشد.
در اینرابطه گیاهان را میتوان به صورت خطی سازمان داد،ردیف های درختان در طول خیابان کاشته می شوند تا بر ویژگی خطی و هدایتی آن تاکید شده و همچنین عناصر معماری نامتجانسی که در خیابان قرار دارند توسط گیاهان به یکدیگر پیوند داده می شود.با کاشتن درختان به صورت خطی می توان به لحاظ بصری ساختمان های مجاور را به یکدیگر ارتباط داد و همینطور گیاهان به صورت خطی،به عنوان وصل کننده ی فضاها به کار می رود.با وجود افزایش تعداد درختان و سطح فضای سبز، گذشته از زیبا شدن فضای خیابانی یکی از مهمترین نیازهای خیابانهای شهری که همانا نیاز به قانون مداری و آرامش می باشد نیز تا حد زیادی حاصل می گردد.هر خیابان شهری به عنوان ساختار اصلی جریان زندگی جمعی باید همواره سر زندگی خود را حفظ نماید و به منظور تنوع در وقایع شهری و در ساعات و روزهای مختلف، از ویژگی های اساسی آن به شمار می رود.خیابان باید فضایی خاطره انگیز و ایمن برای شهروندان باشد و همواره انگیزه های جدی حضور،نظارت و نگهداری را برای آنها به وجود آورد.پوشش سبز در مکان های شهری به عنوان ابزاری برای کاهش استرس شهری از اهمیت و توجه بالایی برخوردار است.در دهه های اخیر که روند شهرسازی رو به افزایش رفته،مدیران و کاربران شهری از هر فرصتی برای کاشت گیاهان در حیطه شهر استفاده می کنند.کشور سوئیس که بلندی های آن به دلیل رشته کوههای آلپ معروف است سه چهارم از منظر آن به فضای سبز و سبزراه ها اختصاص دارد و اسپانیا که آب و هوای خشک و نیمه خشک دارد،برنامه سبز خود را به سال 1993 به نام ویاس وردز شروع کرد.برای ایران که سبز راه چند منظوره ای همچون چهار باغ را در طول کل اصفهان قدیم از قرن 16 میلادی، داراست و یا حتی قبل از آن کشوری که سبز راه جاده ابریشم به عنوان اجداد سبز راه های دنیا از آن می گذشته،ایجاد پیوسته سبز راه لازم است در صورتی که در ایران کمتر به اهمیت این نوع از فضای سبز در منظرسازی جاده ها و نقش آن در کاهش آلودگی توجه شده است.
سبز راه ها را میتوان با اهداف چندگانه بوم شناختی،تفریحی،فرهنگی،زیبایی شناختی نیز تعریف نمود که با توجه به گسترش روز افزون شهرها بایستی تعاریف فوق الذکر را در محیط های شهری و کاربری های تعریف شده مرتبط به این موضوع را جستجو کرد تا عمده ترین دلایل اهمیت آنها را برشمرد.
اولین دلیل از دلایل اهمیت فضاهای سبز و سبز راه ها ابقاء کیفیت زیست محیطی می باشد بدین طریق که دالان هایی تشکیل داده که بیشترین نقش را در حفاظت از کیفیت آب را دارا هستند،ارتقاء کیفیت زیست محیطی و ایجاد پیوستگی های منطقی میان این دالان ها برای حفاظت از گونه های گیاهی و حیات وحش ضروری است.علاوه بر این دالان های مذکور مکان مناسبی برای گذران اوقات فراغت فراهم می سازد.با توجه به اینکه در حاضر یک سوم تا دو سوم چشم اندازهای جهان را فضای سبز و سبزراه ها تشکیل می دهند هنوز بخش زیادی از چشم اندازها وجود دارد که می باید توسط برنامه ریزان شناسایی و در شبکه فضاهای سبز و سبز راه ها لحاظ گردد،هرچه حساسیت زیست محیطی چشم انداز(کوهستانها،مردابها و دریاچه ها)بالاتر باشد بخش بیشتری از آن چشم انداز می باید جزء شبکه فضای سبز و سبز راه محسوب گردد.
دومین دلیل از دلایل فضای سبز و سبز راه ها منافع اقتصادی بوده بدین ترتیب که به نحوی مناسب برنامه ریزی شده باشند تا بتوانند گردشگران فراوانی را در سطوح ملی و حتی فراتر از آن به منطقه جذب نمایند که این امر میتواند تاثیر مستقیمی در رونق اقتصادی داشته باشد و یا می توانند سهم عمده ای را در سبد هزینه های شهروندان(گذران اوقات فراغت)به خود اختصاص دهند.وجود فضای سبز در یک منطقه می تواند باعث بالا رفتن ارزش املاک آن منطقه شود و بر مرغوبیت و مطلوبیت آن بیافزاید.در حقیقت وجود چشم انداز مطلوب و آب و هوای مناسب که با وجود فضاهای سبز و سبز راه ها ایجاد می گردد می تواند به افزایش قیمت دارایی ها منجر شود.
سومین دلیل از دلایل اهمیت مسئله نیز ارتقاء ارزش های زیبا شناختی و کیفیت زندگی می باشد.همان گونه که اقتصاددانان تلاش کرده اند تا ارزش های اقتصادی را در کیفیت زیبای و بصری منظر جای دهند ،برنامه ریزان و طراحان ارزشهای زیبایی شناختی و کیفیت زندگی را که به وسیله فضای سبز فراهم شده مورد تاکید قرار می دهند و از نقطه نظر زیست محیطی ایجاد درختان در اطراف پارکها یا درختکاری در خیابان ها،کمربند فضای سبز اطراف روستا و شهرها و درختکاری در دوسوی جاده هاست که هدف غایی از آن کاهش سر و صدا و زیبا سازی اماکن و چشم اندازها می باشد.فضای سبز به ویژه درختان در کاهش آلودگی صدا بسیار موثر است و می توانند در صورت برخورداری از گونه های مناسب و کاشت اصولی تا 4 دسی بل صدا را کاهش دهند،تقلیل صدا توسط گیاهان در به وجود آوردن محیطی آرامتر می تواند موثر باشد به این ترتیب که ارتعاش صوتی به وسیله برگ و شاخه های درختان جذب می شود.انبوهی درختان،چرمی بودن برگ ها و خمش پذیری شاخه ها اجازه می دهد که صداهای ناهنجار جذب درختان می شود.همچنین تیپ درختکاری در کنترل صداهای ناهنجار و تراکم و عرض درختکاری در تقلیل صدا موثر هستند و می توانند در صورت برخورداری از گونه های مناسب و کاشت اصولی تا حدودی صدا را کاهش دهند.مهم ترین عملکرد گیاهان در پاکیزه سازی هوا،کنترل آلودگی هوا است.گیاهان از طریق اکسیژنه کردن و رقیق کردن هوا آلودگی های آن را کنترل می کنند.کاشت اصولی درختان در مکانهای مناسب به عنوان نشانه های آشنا در هدایت رفت و آمدها بسیار موثر است.بنابراین طبق بررسی و مطالعات صورت گرفته نقش مهم سبز راه در منظر شهری و کیفیت اکولوژیکی محیط شهری به چشم می خورد.