انتخابات زود هنگام ترکیە روز یکشنبە سوم تیرماە طبق وعدە دادە شدە و برنامەریزیهای انجام شدە سرانجام برگزار شد و پیروزی اردوغان در حالی رقم خورد که از دید بسیاری از فعالان داخلی و ناظران خارجی، این آخرین فرصت مخالفان و منتقدان اردوغان برای کنار زدن او از قدرت بود.

اگرچە گمانە زنی ها مبنی بر کشیدە شدن انتخابات بە دور دوم، لحظە بە لحظە بیشتر می شد و تصور می شد کە محرم اینجە بە نحوی از انحا بالانس قدرت در ترکیە را  برهم  بزند اما این تصور نیز قابل پیش بینی بود کە اگر حتی اردوغان در دور اول پیروز نشود (باتوجەبەاحتمال ضعیف ان)، پیروزی او در دور دوم  قطعی خواهد بود.

به هر روی، پیروزی اردوغان که ظاهرن با اجرای اصلاحات قانون اساسی همراه خواهد بود، با تغییر نظام سیاسی ترکیه از پارلمانی به ریاستی، اختیارات اردوغان را به میزان چشمگیری افزایش خواهد داد. این در حالی است کە همه پرسی اصلاحات سال گذشته که با اکثریتی ناچیز و شکننده به سود حزب عدالت و توسعە و شخص اردوغان به پایان رسید، جمهوری ترکیە را تا مرز تغییراتی بنیادین پیش برده است چرا که قرار است پس از انتخابات، نظام ریاستی، جایگزین نظام پارلمانی صد ساله شود. این امر نقطه عطف بسیار مهمی در تاریخ ترکیه به حساب می آید و اهمیتی در حد و اندازه تغییر نظام خلافت عثمانی به جمهوری دارد و می تواند قدرت اردوغان را تا حد و اندازه های پایه گذار ترکیه مدرن فرا ببرد.

 منتقدان اردوغان نیز می‌گویند با همه پرسی که اردوغان و حزب وی در آن پیروز شد توانست راه را برای ریاست‌جمهوری خود هموار کند کە البتە بیراە نیز نگفتەاند.مانورهای متعدد سیاسی و اقتصادی اردوغان در دورە ریاست جمهوری خود، از طرفی غیرقابل پیش بینی نبودن رفتار سیاسی او را نشان می داد واز طرفی نیز رویاها و اوهام، او را برای تبدیل ترکیە بە یک قدرت خاص حداقل در منطقە رهنمون می ساخت کە البتە برای اردوغان راهی بدون مانع نیز بود و تا توانست از ان استفادە کرد.

با این حال در وجهە پوپولیستی و پراگماتیستی اردوغان شکی نیست زیرا در سیستمی کە اردوغان قصد بنای ان را دارد بە نظر می رسد کە قوه قانون‌گذاری در ترکیە اردوغانی  عملن تبدیل به یک قوه بیکار و اضافە  می‌شود که اردوغان حتا برای تایید کابینه خود نیز، نیازی به تایید  آن ندارد و بر طبق تشخیص خود، هر زمان که صلاح دانست رای به انحلال پارلمان می دهد.

ناگفتە پیداست  که سیستم جدید اردوغانی  استقلال قوه قضاییه ترکیە را نیز طبق معمول بە محاق خواهد فرستاد و ان را  بیش از پیش از بین خواهد برد. اما این تنها روی ظاهری تغییرات در ترکیە  است. در واقع مهم‌ترین تغییرات قانون اساسی ترکیه حذف سمت نخست‌وزیری و تمام سازمان های وابسته به آن و دادن اختیارات بسیار وسیع‌تر به رئیس‌جمهوری است. بر طبق قانون جدید وضع شدە توسط اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به تنهایی مامور تشکیل کابینه می‌شود و وی نیازی به ارائه برنامه‌های دولتش به مجلس ندارد. عجیب‌تر این که، وزرای انتخابی رئیس‌جمهوری دیگر بدون نیاز به رای‌ اعتماد از مجلس این کشور به‌طور مستقیم روی کار خواهند آمد. به این ترتیب دیگر چیزی به نام رای اعتماد وجود نخواهد داشت و راە برای تاخت وتاز رئیس جمهور بیشتر ازگذشتە نیز باز خواهد شد.

اگرچە اردوغان با سرکوب کردن کودتایی کە در دوسال اخیر ترتیب دادە شدە بود عملن اعمال هر گونە قانونی را پیش  مردم ترکیە و دنیا مشروع و موجە جلوە دادە بود، اما با پیروزی که در انتخابات اخیر نیز به دست آورد، دارای قدرتی شد که هیچ قانونی نخواهد توانست مانع وی شود.

بە هر حال بە نظر می رسد کە با انتخاب اردوغان به عنوان اولین رئیس جمهور سیستم ریاستی، تاریخ نوین ترکیه که بسترهای آن از زمان تورگوت اوزل  فراهم شد در دوران اردوغان شتاب بیشتری بەخود خواهدگرفت.

ماجرا پشت پردە انتخابات زود هنگام ترکیە اما چیز دیگریست ، مسایلی چون علایم منفی اقتصادی و ریسک های احتمالی ناشی از آن، عملیات های مذبوحانە ترکیه در عفرین، الباب و بطور کلی تغییر نسبی معادلات سوریه به نفع آنکارا، برنامه ریزی برای انجام عملیات همزمان با فضای انتخابات در قندیل علیه پ ک ک، و.... همگی فرصتی فراهم کرد که اردوغان به برگزاری انتخابات زود هنگام روی آورد و تن دهد.

اگرچە شواهد مبنی براین است کە مردم ترکیە نیز بیش وپیش از اینکە خواهان پیشرفت اقتصادی باشند، بر ثبات سیاسی ترکیە تاکید دارند. در سوی دیگر ماجرا باید اذعان کرد کە اردوغان، ترکیه کنونی را حاصل مهندسی و دکترین خاص خود می داند غافل از اینکە بیشتر از اینکە حکایت از یک مهندسی و دکترین بی رقیب بکند بر اساس دیکتاتوری و لمپنیسم سیاسی او بنا نهادە شدە است. اردوغان با استفاده از رانت های قدرت و مدیریت فضای امنیتی در داخل و خارج از مرزهای ترکیه عملن مردم ترکیه را در حالت فوق العادە و امنیتی  قرار داد و بدیهی است که انتخاب اکثریت با تمام کاستی ها، امنیت و ثبات سیاسی ترکیە باشد و در این میان نیز نمی توان تاثیر مسایلی چون برگزاری انتخابات در شرایط حالت فوق العاده در مناطق کردنشین، زندانی بودن صلاح الدین دمیرتاش، بازداشت بیش از ده هزار تن از هواداران، چندین نماینده مجلس و بیشتر از صد شهردار حزب دمکراتیک خلق ها، ادامه دستگیری های مخالفان و اتهامات وارده به رقبا که حاصل کودتا در کودتای اردوغان بوده را در عرصه رقابت های انتخاباتی ترکیه نادیده گرفت.

تغییرات در قانون انتخابات و از همه مهم تر برخورداری بخش مهمی از بدنه بوروکراتیک ترکیه و شکل گیری بخش اجتماعی خاص برخوردار نیز از عوامل تاثیرگذار در روند انتخابات است که به نفع اردوغان کارکرد خاص خود را نشان داد و اردوغان را بار دیگر بە عرصە قدرت باز گرداند.

حالا اردوغان اگر خود را مرد اول جمهوری ترکیە معرفی نکند، بدون شک در معرفی خود بە عنوان مرد دوم تاریخ معاصر ترکیه نە شکی خواهد کرد و نە ابایی خواهد داشت چون تمام شرایط را برای اعمال قدرت و قوانین متوهمانە خود مهیا می بیند و بنا بر توهمات خویش در نظر دارد کە ظرفیت های سیاسی، امنیتی و اقتصادی ترکیه را همزمان با ارزش استراتژیک و ژئوپولتیک ترکیه  بیش از پیش ارتقا دهد، امری کە با توجە بەسابقە دیکتاتور مابانە او در دوسال اخیر بعید بە نظر می رسد تحقق یابد.زیرا همچنان ترکیه و اردوغان درگیر مشکلات زیادی هستند. او از سویی درگیر مسائل حل نشدەاش  با کردها از عفرین تا قندیل است و از سوی دیگر دل مشغولیهایی  در سوریه دارد و همزمان می‌خواهد هم‌سو با کشورهای منطقە باشدو درعین حال در منطقە نیز  یکەتازی کند.از طرفی سیاست دیوار سازی بین ترکیە و ایران و ترکیە و سوریە اگر اردوغان و دولت متبوعش را دچار انزوای سیاسی نکند، بدون شک دولت جدید او را کە قرار است تاسال 2023 بر مسند قدرت تکیە کند با مشکلات عدیدەای روبرو خواهد ساخت.

دوستی سابق او با اسد و چرخش ناگهانی اش و قطع رابطە انکارا با دمشق و اکنون دست بە دامن ایران و روسیە  شدن برای مذاکرە با دمشق او را دچار سر درگمی کردە است. خروج واشنگتن از برجام و واکنشهای ایران نیز بدون شک در روابط بین انکارا و واشنگتن و همچنین روابط تهران و انکارا تاثیرخود را خواهد گذاشت اگرچە در جریان تحریم های امریکا و اروپا، انکارا بە نوعی نقش کریدور تحریمها را بازی کرد و ایران را تنها نگذاشت اما باتوجە بە خروج امریکا از برجام و مواضع مبهم و نامشخص کشورهای اروپایی نمی توان بە راحتی بە ثبات قبلی انکارا و تهران خوشبین بود بەخصوص کە روسیە نیز مواضع خود را تا حدی پشت سر نهادە و این مقولە نیز قطعن در ایندە ایران و ترکیە تاثیرگذار خواهد بود. ازطرفی نیز اردوغان از ایران خواستە کە برای حملە وتاخت وتاز بەقندیل و مواضع  پ ک ک او راهمراهی کند کە موافقت یا مخالفت ایران با این خواستە انکارا قطعن در داخل و خارج ترکیە و ایران بە خصوص عراق و اقلیم کردستان تنش هایی را بدنبال خواهد داشت.ازطرفی نیز بەنظر می رسید کە بعد از بازگشایی سفارت امریکا در بیت المقدس، اردوغان قصد داشت کە با تشکیل جلسە و دعوت از سران کشورهای اسلامی در نشست استانبول، ایران را در قضیە فلسطین پشت سر بگذارد کە این مسالە نیز در دراز مدت بدون تنش نخواهد بود، بخصوص کە احتمال تمدید دورە ریاست جمهوری ترامپ با توجە بە فعالیتهای مثبتش در امریکا، دور از انتظار نیست و در واقع این مسالە نیز همزمان با دورە ریاست جمهوری اردوغان در ترکیە خواهد بود.

هرچند فارغ از همە این نظرات باید بە تقابل سیاسی بین اسلام گرایان و دیگر احزاب ترکیە از محافظە کار گرفتە تا چپ گراهای کمالیست و پان ترکهای ترکیە نظر افکند، و در تحلیلها نباید از واقعیات دور شد اما واقعیت این است کە اگر چە شاید تا مدتها شاهد تحولات ان چنانی در ترکیە نباشیم اما نباید از عملگرایی و غیر قابل پیش بینی بودن رفتارهای سیاسی اردوغان نیز غافل بود.همچنین ازشخصیت کاریزماتیک اردوغان نیز نباید چشم پوشید کەبا وجود رقیب جدی مانند محرم اینجە توانست در دور اول انتخابات بە طور رسمی پیروز میدان شود از طرفی نیز با وجود زندانی بودن صلاح الدین دمیرتاش دیگر رقیب اردوغان و دوام تقابل اردوغان با مسالە کرد در ترکیە،  باز هم کردها با دادن ارایشان بە اردوغان، بە نوعی تاثیر زیادی در بە قدرت نشاندن مجدد  او داشتند. همە این گفتەها نشان دهندە این است کە حالا حالاها نە اک پارتی و نە اردوغان قصد ترک میدان سیاست در ترکیە را ندارند و نە مبارزات کردها راە بە اتوپیا خواهد برد.بە نظر می رسد کە مبارزات کردها در ترکیە باتوجە بە این شواهد از یک بستر ناسیونالیستی همگرا بە حزب گرایی واگرایانە هدایت شدە است کە این مسالە همزمان با ضعف کردها، مشروعیت اردوغان را در دراز مدت بە دنبال خواهد داشت.

 

 عبدالقادرنیازی