بانه شهری در استان کوردستان  واقع در مرز غربی ایران است. شهر بانه مرکز شهرستان بانه  در دامنهٔ شمالی رشته کوه زاگرس  20 کیلومتری نوار مرزی ایران با عراق قرار گرفته است 

 این شهر دارای جنگل‌های طبیعی و بزرگ بلوط می‌باشد. واردات کالاهای خارجی و صادرات کالاهای ایرانی از طریق مرز بانه بازارچهٔ پررونقی برای این شهر به ارمغان آورده‌است. نام قدیم بانه "بەڕۆژەکۆن" (فارسی: رو به آفتاب) بوده است.

مساحت شهرستان بانه 1 هزار و 584 می باشد. بر اساس نتایج سرشماری سال 1395 این شهر دارای  جمعیت 218 هزار و 110 نفر چهارمین شهر بزرگ استان کوردستان محسوب و هشتاد و نهمین شهر ایران به شمار می رود. زبان مردم بانه کوردی گویش سورانی است.

 نام بانه را از واژهٔ کوردی "بان" به معنی (بام) که  متأثر از بلندی، ارتفاعات و نحوهٔ استقرار و موقعیت شهر بانه می‌دانند. ارتفاع 1554 متری شهر از سطح دریا و چشم‌انداز بلندی‌های پیرامون آن موجب شده‌  است که مردم (در محله بانه کهنه) برای رسیدن به شهر مسیر زیادی را به طرف سربالایی طی کنند.

به نوشته شرفنامه بانه نام ولایتی بود که امرای عشایر آنجا بدان منسوب بودند. این ولایت مشتمل بر دو قلعه و ناحیه بود که یکی را «قلعه بیروز» ناحیه بانه و دیگری را «قلعه شوی» می‌خواندند؛ که در مابین ولایات "اردلان" و "بابان" و "موکری" واقع بوده‌ است.

از مشاهیر آن دیار می توان به ابراهیم یونسی (نویسنده)، فرخ نعمت پور (نویسنده، روزنامه گار)،عطا نهایی (نویسنده)، بهمن قبادی (کارگردان) اشاره کرد.

 

 

تعدادی از مکانهای گردشگری و تفریحی بانه:

غار سنگی حسین کوهکن

غار سنگی حسین کوهکن توسط فردی به همیمن نام در منطقه توریستی میگوره از توابع شهر بانه قرار دارد. این بنا از چهار خانه مجزا و 9 اتاق تشکیل شده که در بعضی نقاط نسبت به سطح زمین ارتفاع کمتری دارد. کوهکن  خانه‌هایش را به طول 3 – 2  متر و ارتفاع 1/7 – 1/2  متر ساخته است. ورودی اصلی سرا در قسمت شمالی و پشت صخره واقع است. ورودی غار، دریچه‌ای باریک در دل صخره با شیبی اندک و ارتفاعی کوتاه و چند پله می‌باشد. در محل ورود، دالانی بسیار کوچک با 3 ورودی دیگر ختم می‌شود. حسین کوهکن "فرهاد کوردستانی" در حالی که تنها یک پا داشت این اثر بکر را تنها با ابزار آلات اولیه ساخته است. این هنرمند در 5 مردادماه سال 1395 درگذشت و طبق وصیتنامه خویش در جوار غار دفن گردید.

 

کوه آربابا که نماد زیبایی و حماسی و آرامش مردم شهر بانه می باشد. ارتفاع این کوه 2170 متر است.

 

تفرجگاه نجنه

روستای نجنه علیا یکی از روستاهای هدف گردشگری است که در فاصله 38 کیلومتری جاده بانه به سردشت در محیطی جنگلی و کوهستانی قرار گرفته است. اهمیت این روستا به جز محیط طبیعی، بکر و زیبای آن در فراوانی چشمه‌سارها، وجود قرآن قدیمی در مسجد تاریخی آن و مجتمع شیلات کوچکی در روستا است که در همان محل آماده ارایه خدمت به گرشگران است.

غار شوی

غار شوی در روستای شوی در 12 کیلومتری بانه در نزدیکی مرز ایران و عراق قرار دارد. طول این غار 267 متر است. ارتفاع دهانه غار کوچک (حدود یک متر) است. همچنین عرض دهانه غار نیز کمتر از 2 متر می‌باشد. درون غار آبرفتی، ریزشی و بسیار خطرناک است و چاه‌های عمیق زیادی در دالان‌ها و تالارهای آن وجود دارد. در انتهای غار دریاچه کوچکی وجود دارد. این غار در تیر ماه سال 1347 کشف شده است.

 

دریاچه سد بانه

دریاچه سد بانه در مسیر جاده سقز به بانه در 10 کیلومتری شهر بانه قرار دارد و زیبایی خاصی به این منطقه بخشیده است به ویژه آن که منظره زیبای آن از فراز گردنه "خان" نمایان می‌باشد. پوشش جنگلی اطراف دریاچه از مکان‌های عمده جذب گردشگران است.