نووسینی: عادڵ قادری
باسکردن لە سەر کەیسی کۆڵبەران و ئەو پەرچەکردارە نامرۆڤانە و دژە شارستانیانە لەهەمبەریان دەگیرێتە بەر، باسێکی تازە نییە و لە هەمان کاتیش دا بابەتێکی ئاسان نییە، ئەم پرس و مەسەلەیە ئەوەندە لە لایەن رۆژنامەنووسان و چالاکانی کۆمەڵگەی مەدەنی کورد و هەندێ جاریش غەیری کورد(بە ئاراستەی بەرژەوەندی میدیایی یان دیسکۆرسیڤی خۆیان هەڵبەت!) باسی لە سەر کراوە کە خەریکە وشەی "کۆڵبەر" لە مانا خاڵی دەکات و دەبێت بە هەندێ تیتر و مانشێتی سەر رۆژنامە و ناو قسەکان و ئەمەش دیسان لە تێگەیشتن لە کارەسات و تراژیدیایەک کە بەسەر "کۆڵبەران" دا دێت بەیەکجاری دوورمان دەکاتەوە، بۆیە پێویستە بۆ خۆبواردن و تێپەڕاندنی ئەم حاڵەتە ناتەندرووستەی کڵێشە و سادەکردنی کێشە و کارەساتەکانی کورد، دیسان بگەڕێینەوە سەر واقیع و راستەقینەی وشە "کۆڵبەر". کۆڵبەر کێیە؟ کۆڵبەر ئەو کەسەیە کە کۆڵ یان بارێک بۆ بەدەسخستنی پارەی بژێوکردنی ژیان هەڵدەگرێت و لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی دیکە دەیگوازێتەوە، بەڵام ئەم شوێنە کە کۆڵبەری کورد بارەکەی تێدا دەگوازێتەوە، هەم شوێنێکی شاخاویی و کوێستانییە و هەمیش بە دەست سیستەمێکی گومروکی ناتەندرووست و لار بەڕێوە دەبرێت کە لە دواجار دا بە کوشتنی کۆڵبەر و فەوتاندن و بێ رێزی کردن بە جەوهەری ئینسانی کۆڵبەران تەواو دەبێت. کۆڵبەر ئەو کەسەیە کە بار دەگوازێتەوە، کاڵایەک هەڵدەگرێت و بەسەر چەندین شاخ و هەڵەت و مای هەزار دا دەیگوازێتەوە، بەناو چەندین کەمین و ریسک و بکە و مەکەی دەروونی دا تێدەپەڕێت بۆ ئەوەی کاڵایەک(تەلەڤیزیۆن، جگەرە و...) بگەیەنێتە ئەم دیو سنوور و لەوێش بگوازرێتەوە بەردەست و دیدەی کۆمەڵێک پایتەخت نشین و ئەوانەی لە ناوەندی ئێران نیشتەجێن، واتە ئەگەر تۆزێک لەم رەوتی گواستنەوەی "کۆڵ" و بارە لە رێگەی کۆڵبەرەوە بۆ شارە گەورەکان بیر بکەینەوە تێدەگەین کە گیانی کۆڵبەر ئەوەندە ئەو کاڵایەی کە هەڵیدەگرێت بایەخ و نرخی نییە و قووڵایی کارەساتەکە هەر لێرە دایە. واتە برینی هەرە گەورە ئەوەیە کە کۆڵبەر لەم موعادیلە و هاوکێشەیە دا ئەوەندە ئەو کاڵا و بارەی هەڵیدەگرێت بایەخ و رێزی نییە بۆیە لە پێنج ساڵی رابردوو دا هیچ کات ئەم پرۆژەی کوشتن و فەوتاندنەی کۆڵبەران نەوەستاوەتەوە، پێدەچیت ئەمە هەر هەمان هەڵاواردن و خەمی گەورەی بێ کیانی و بێ ماڵ و حاڵی بێت کە وەها گیانی هەموو ئەو کوردە گوندەکی و شارییانەی کە لە سەر سنوور بەرگریکەری خاکی ئێران بوون، وەها بێ نرخ و بایەخ کردبێت، کەس ناتوانێت نکۆڵی لەوە بکات کە کۆڵبەران چ رەنج و زەحمەتێکی جەستەیی و تەنانەت ترسێکی دەروونی لەماوەی گواستنەوەی بار و کاڵا دا دەچێژن، بەڵام کۆڵبەر تەنها نیشانەی رەنج و کۆست کەوتنی دوو بنەماڵە یان چەندین بنەماڵەی کوردی سەر سنوور نین، نەفسی هەبوونی کۆڵبەر و کوشتنیان بەو شێوەیە هێمای ئازاری بێ ماڵ و حاڵی ئێمەی کوردە، و هەروەها ئاماژەیەکی گەورەشە بۆ سیستەمێکی ناتەندرووست و پڕکێشەی ئابووری لە ئێران دا کە زۆرترین کاریگەرییە سامناکەکانی لە کوردستان و ناوچە سنوورییەکان دا دەردەکەوێت، ئێمە چەند بار هەر لەم یەک ساڵەی رابردوو دا هەواڵی کوشتن و مردنی کۆڵبەرانمان لە شار و سنوورەکانی سەردەشت، مەریوان، بانە، سەلاسی باوەجانی و...بیست؟ بۆچی ئەم رووداو و کوشتنانە دووپات دەبێتەوە؟ئایا نابێ سیستەم و بەرپرسان بیرێکی بنەمایی لەم کارەساتانە بکەنەوە و ئیدی بە قسە و هەڵوێستی سۆزئامێز و ئیحساسی چارەسەری کێشەکان و ئەم مەسەلەیە نەدەن دەست داهاتوویەکیتر لە کوشتن و کۆست کەوتن؟ تاکەی وێنەی کۆڵبەران و خوێنی رژاویان ببێت بە هەوێنی رازاندنەوەی گۆڤار و رۆژنامە و میدیا مەجازی و کاغەزییەکانی پایتەخت و هەمدیس کاسپیان پێوە بکەن و پارەیان پێ دەربێنن؟ سەرەڕای ئەوەی کە هەندێ بەرپرسی پارێزگایی(کوردستان) و هەندێ بەرپرسی باڵای ئێرانیش ناڕەزایەتی خۆیان بۆ ئەم رووداوانە دەربڕیوە، بەڵام ئەمە بەر لە هەرشت کارێکی کردەکی و عەمەلی دەوێت و دەبێت لە توانست و ئەزموون و زانستی ئەو هەموو چالاکە کوردەی کە دەیان جار کەمپینیان ساز کرد و نووسیان "کۆڵبەر مەکوژن" و هاواریان کرد" پلانێکی ئابووری پێویستە بۆ چارەسەری ئەم مەسەلەیە" ، کەڵک وەربگیرێت بە ئاراستەی چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە، بێگومان هەموو دانیشتووانی کوردی سەر سنوور وڵاتێکی هێمن و پڕژیان و ئارامیان دەوێت کە خۆیان و خێزانیان ژیانی تێدابەسەر ببەن، ئەوان لەلایەکی دیکەوە هەر پارێزەر و هێمای جۆرێک هێمنی وڵاتن، ئەگەر وەها بدرێنە بەر گوللە و گیانیان بە رادەی کاڵایەک بایەخی بۆ دانەنرێت ئەم هێمنییەش دێر یان زوو دەشڵەژێت، بۆیە پێویستە پلان و بەرنامەیەکی کارناسانە و پسپۆڕانە بە هاوکاری چالاکانی مەدەنی کوردستان و ناوچە کوردنشینەکان رێک بخرێت بە ئاراستەی لەناوبردنی وەها دۆخێک کە هێندە دووپات بۆتەوە کە چارەنووسەکەی بەرەو نادیارێ قاومان لێ دەکات.