گردشگری در عصر جدید به دلیل توسعه بیش از حد شهرنشینی و علاقه مردم به بازگشت به دوره قبل از مدرنیته، بسیار پرطرفدار بوده و در اشکال زیادی خود را بروز می دهد. هم اکنون بسیاری از کشورهای دنیا به جای تمرکز بر صنایعی همچون نفت و صنایع تولیدی بر خدمات گردشگری و جذب گردشگران تمرکز دارند. چرا که گردشگری از جمله صنایع خدماتی به شمار می رود که بدون ایجاد دود و یا زیان برای محیط زیست و اجتماع، موجب ورود ارز به کشورها میشود، به همین علت آن را صنعت سبز یا صادرات نامرئی مینامند، در مجموع گردشگری نیز همانند سایر صنایع توسط دو بعد عرضه (ارائه) و تقاضا کنترل می شود و جاذبه ها جزء ارکان عرضه گردشگری محسوب میگردند. در این یادداشت به پتانسیل ها و نکات مهمی پیرامون جاذبههای بالقوه مقصد گردشگری (شهرستان مهاباد) پرداخته می شود که اگر به واقع در مسیر درست برنامه ریزی و بازاریابی برای جذب مسافر قرار گیرند، مطمئنا رونق اقتصادی و اشتغال زائی در میان مدت و بلند مدت به همراه خواهند داشت.
توجه به مفهوم گردشگری موجب توسعه ناحیهای می گردد
«"روانیمی" واقع در لاپلند (مدار قطب شمال) کشور فنلاند هر سال در هنگام کریسمس هزاران گردشگر همراه با کودکانشان را به این منطقه جذب می کند، چراکه حکایت است، بابانوئل از آنجا برای بچهها کادو میگرفته و سفر خود را آنجا شروع کرده است».
چکیده و ماهیت گردشگری را می توان در مثال فوق مشاهده نمود، گردشگری یعنی توجه به مصادیق و فرصت سازی از طریق واقعیات و داستانها؛ مشاهده شده است که با توجه به وجود داستان بابانوئل در کشور فنلاند میتوان از آن بعنوان جاذبه توریستی استفاده کرده و مقدمات توسعه اقتصادی را فراهم آورد. مثال ذکر شده یکی از نمونه های بارز قدرت مقاصد در جذب گردشگر است.
منطقه جغرافیایی که کشور ایران ایران کنونی در آن مستقر است و بالاخص موضوع این یادداشت، شهرستان مهاباد(حوزه جنوبی دریاچه ارومیه) واقع در استان آذربایجان غربی هم از لحاظ تاریخی و هم از لحاظ جغرافیایی، زیباییهای چشمگیری دارد که میتوان گفت از جمله جذابیتهای کم نظیر کشور و منطقه هستند. در علم گردشگری و از بُعد عرضه آن، به طور کل دو نوع جاذبه قابل گروه بندی است، گروه اول به گروه جاذبه های طبیعی اشاره دارد، شهرستان مهاباد با دارا بودن پتانسیل های فراوان طبیعی از جمله بارزترین آنها تالاب کانی برازان که در شمال این شهرستان و غرب شهرستان میاندوآب در مجاورت سیاه کوه قرار گرفته یکی از مناطق فوق العاده جذاب برای علاقه مندان به پرنده و پرنده نگری می باشد. این تالاب هر ساله میزبان نادرترین و بی نظیرترین پرندگان از جمله اردک سرسفید است در در خطر نابودی قرار دارد. اتخاذ سیاست های صحیح برای حفظ اینگونه ها و خلق محیطی آرام برای گذراندن مدت مهاجرت پرندگان مهاجر و به ویژه فرهنگ سازی و جلوگیری از شکار آنها از سوی متولیان امر موجب خواهد شد که امکان جذب گردشگر به این ناحیه و نیز جذب تورهای اختصاصی علاقمند به این حوزه از اقصی نقاط کشور و حتی کشور فراهم گردد. متاسفانه در زمینه ایجاد بسترهای لازم برای دسترسی راحت علاقمندان، ساخت مراکز نظاره گری بطور مثال مکان های برای استقرار دوربین علاقمندان یا مستندسازان و احداث اماکن رفاهی به طوریکه با زیست بوم ناحیه منافاتی نداشته باشد، اقدامی جدی صورت نگرفته و هر ساله اطلاع رسانی در خصوص مهاجرات این همه پرنده زیبا تنها در اخباری دو الی سه دقیقه ای از تلویزیون محلی یا گاها ملی، محدود می شود.
غار آبی سهولان از دیگر جاذبه های طبیعی- زمین شناختی این شهرستان است که می توان از نظر زمین شناختی آن را فراتر از غار علیصدر همدان در نظر گرفت. این غار هم جذابیت زیبائی شناختی و هم زمین شناختی دارد و در نهان خود داستانی طولانی از گذشته تاریخی ناحیه مکریان و حکایت های فراوانی جای داده است. البته باید اذعان داشت که طی چند سال گذشته اهمیت غار بیش از پیش افزایش یافته و مشاهده آمار گردشگران بازدیدکننده از این سایت نشانگر آن است که خوشبختانه میزان بازدید از آن رو به ازدیاد گذاشته است.
دریاچه سد مهاباد که تلفیقی از هنر مهندسی انسان و مهر طبیعت است در لابلای کوه های زیبا در فصول مختلف سال به رنگ های متفاوتی خودنمائی می کند و می توان آن را از نزدیک ترین سدهای خاکی ایران و حتی خاورمیانه به منطقه مسکونی دانست. ایجاد تله کابین و جنگل کاری پیرامون سد، احداث پلاژهای متناسب با اکوسیستم و با استفاده از مصالح بومی تماما می توانند این دریاچه را در سطح کشور مطرح نموده و مقصدی دلپذیر برای گردشگران نماید. متاسفانه هم اکنون آنچه اکثرا در پیرامون این دریاچه زیبا مشاهده می کنیم زباله و صرفا استفاده صیدگاهی از آن است، در واقع در صورت ادامه روند کنونی هم زیبائی های دریاچه رو به زوال خواهد گذاشت و هم به دلیل اهمیت سد در تامین آب شرب و کشاورزی ناحیه، مردم با مشکلاتی روبرو خواهند شد. بهترین راهکار مسلما همکاری و هماهنگی اداراتی از جمله اداره آب و فاضلاب، شهرداری برای دفع زباله ها، اداره مراتع و آبخیزداری و نیز حتما حضور و مشارکت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به منظور بهره گیری از جذابیت های سد می باشد که در صورت تحقق این هماهنگی علاوه بر محافظت از آن در برابر آسیب ها، ایجاد درآمدی پایدار نیز محقق می گردد. شایان ذکر می باشد که سرمایه گذاری بخش خصوص در پروژه های گردشگری بلندمدت امری اجتناب پذیر است. موارد ذکر شده بخشی از جذابیت های طبیعی این شهرستان می باشد.
در طیف میانی نمودار عرضهی جاذبه های گردشگرپذیر شهرستان، جاذبههای طبیعی- فرهنگی همچون گور دخمه فخریگاه، سایت باستانی برده کنته یا سنگ نوشتههای خره هنجیران قرار دارند. این جاذبه ها ترکیبی از یاری طبیعت و همنوائی ساکنان بومی در اعصار مختلف منطقه به شمار میآیند. ساکنان حوزه جنوب دریاچه ارومیه در دوران های مختلف پارینه سنگی، دوران تاریخی و اسلامی از طبیعت به شکلهای گوناگونی بهره بردهاند و جای قدمهای آنان را میتوان در جاذبه های فوق یافت. متاسفانه در زمینه نگهداری و ایجاد بسترهای لازم این سایت ها نیز اقدامات شایسته ای صورت نگرفته، تا جائیکه شاید اکثر مردم ناحیه مکریان نیز آنگونه که شاید و باید نسبت به فلسفه وجودی و اهمیت فرهنگی آنها اطلاع نداشته باشند.
در انتهای نمودار عرضه گردشگری شهرستان مهاباد، جاذبه های فرهنگی یا مرتبط با فولکلور و فرهنگ کردی سورانی و همچنین انسان ساخت مدرن از جمله بازارچه های کالا و تاناکورا قرار گرفته اند. اماکن فرهنگی و آثار منتسب به مفاخر فرهنگی از جمله استاد هیمن، استاد هژار؛ مقبره حاکم عادل شهر یعنی بداق سلطان، آثار تاریخی و باستانی همچون حمام لج، حمام میرزا رسول، پل سرخ و مسجد سرخ، مساجد قدیمی و حوضخانههای زیبای آنها تماما پتانسیل های یک مسافرت فرهنگی کامل را دارا می باشند و هر کدام دنیایی از سوالات مربوط به اعصار ساخت خویش را پاسخ می دهند.
هر کدام از گردشگران در قالب تورهای اختصاصی می توانند ضمن بازدید از اماکن مد نظر خود، از خرید کردن نیز لذت ببینند. در مجموع به جرات میتوان گفت که مسافری که وارد این شهر می شود طیف وسیعی از جاذبه ها را می تواند در برنامه گردش یا تور خود قرار دهد.
با یک حساب سرانگشتی ساده تنوع زیاد جاذبه های گردشگری مهاباد همانگونه که بطور خلاصه تشریح شدند، مشخص می شود. با توجه به نبود مراکز صنعتی و اشتغال زا و نیز مرزی بودن این ناحیه اکیدا استفاده از گردشگری به منظور رونق اقتصادی و اشتغال زائی و برون رفت از رکود توصیه می گردد. رونق گردشگری با در نظر گرفتن اثرات منفی و زیان بار آن و همچنین اقتصاد سنجی طرح ها و پروژه های گردشگری با سرمایه گذاری بخش خصوصی و رفع مشکلات ورود گردشگران از مبادی مرزی و همچنین ایجاد بسترهای دسترسی آسان از جمله حمل و نقل، ازدیاد اقامتگاه ها و ارتقاء کیفیت خدمات آنها مطابق با استانداردهای تعریف شده صنعت گردشگری، طراحی متناسب مبلمان شهری برای گردشگران، ایجاد مراکز اطلاع رسانی توریستی و وب سایت هایی برای مطرح کردن جذابیت های ناشناخته شهرستان مهاباد در سطح ملی و بین المللی و جذب کارشناسان متعهد و دلسوز برای خدمت در این عرصه بایستی در دستور کار سازمان های متولی امر قرار گیرد.
بطور خلاصه بافت فرهنگی، طبیعی موجود در شهرستان مهاباد و پیشینه غنی فرهنگی این شهر به خودی خود و به صورت بالقوه بسترهای لازم و نه کافی یک مقصد گردشگرپذیر را فراهم آورده و سایر امور از جمله آماده سازی زیر ساخت ها و روساخت ها، برنامه ریزی در راستای توسعه پایدار، اطلاع رسانی صحیح برای جذب گردشگر و متعاقبا رونق اقتصادی حاصل از توسعه پایدار گردشگری که هدف ماست در دست مردم، متولیان امر و کارشناسان حوزه میباشد.